سلامت نیوز : اگر چه دكتر سیدحسن امامی‌رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت و آموزش پزشكی از 3 برابر شدن اهدای عضو نسبت به سال‌های گذشته در كشور خبر می‌دهد اما دكتر كتایون نجفی‌زاده، رئیس شبكه فراهم‌آوری پیوند مرگ مغزی ایران معتقد است «سالانه 3 تا 6 هزار نفر در كشور دچار مرگ مغزی می‌شوند كه اگر 20 درصد اعضای این افراد به بیماران نیازمند اهدا شود نه فقط مشكلات بیماران نیازمند پیوند در این زمینه حل می‌شود بلكه بسیاری از معضلات اجتماعی هم كاهش پیدا می‌كند.»

به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ به گفته وی سالانه 800 مورد اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی در كشور انجام می‌شود اما آمارهای غیررسمی از 12 هزار مورد بیمار مرگ مغزی حكایت می‌كند.با وجود تعداد بالای مر گ مغزی در كشور به دلایل مختلف این مرگ مغزی‌ها ثبت و گزارش نمی‌شود. به گفته نجفی زاده«سالانه 25 درصد بیماران لیست انتظار دریافت اهدای عضو در کشور فوت می‌كنند. این درحالی است كه براساس بررسی‌های انجام گرفته 16 درصد مرگ و میرها در بخش های ICU بیمارستان‌ها را بیماران مرگ مغزی تشکیل می‌دهد که 50 درصد آن می‌تواند به اهدای عضو منجر شود.»

وی ادامه می‌دهد: «با اقدامات انجام گرفته میزان رضایت‌مندی از خانواده‌های مرگ مغزی در ایران از 32 درصد به 94 درصد در آذرماه افزایش یافته است.» اما دكتر امامی‌رضوی معتقد است تاكنون 100 هزار پیوند عضو در كشور انجام شده و كشورمان در بین كشورهایی كه اهدای اعضا را انجام می‌دهند رتبه 42 در جهان را داراست. اما یكی از مهم‌ترین مشكلات در خصوص پیوند اعضای بیماران مرگ مغزی شده عدم رضایت خانواده‌ها برای اهدای عضو به بیماران در انتظار پیوند است. براساس آمار متوسط اهدای عضو در كشورمان 10 نفر به ازای هر یك میلیون نفر است در حالی‌كه میانگین جهانی این رقم 20 تا 25 نفر در هر یك‌میلیون نفر است.

رقیه كوچولو یك نمونه از هزاران

دختر كوچولو روی تخت اتاق سی‌سی‌یو بیمارستان دراز كشیده بود. اینقدر آرام خوابیده بود كه یك لحظه ترسیدم مبادا با صدای كفش‌هایم از خواب بیدار شود و شروع به گریه كند و سراغ مادرش را بگیرد. دكتر می‌گفت رقیه در اثر تشنج دچار مرگ مغزی شده و برای اهدای عضو به سی‌سی‌یو منتقل شده است. پرستارها داشتند دستگاه‌ها و سرم‌ها را به بدنش وصل می‌كردند. ناامیدانه نگاه می‌كردم شاید ببینم كه دخترك دارد از درد ملحفه را چنگ می‌زند اما نمی‌خواهد به روی خودش بیاورد، اما رقیه خیلی مغرور بود. انگار از قصد چشمانش را بسته بود تا نگذارد پرستاران اشك‌هایش را ببینند.

اما من در پشت پلك‌های نیمه باز و مژه‌های بلند دخترك چند قطره اشك دیدم كه انگار جا خوش كرده بودند برای فردا، وقتی مادرش بعد از آخرین دیدار در پشت درهای اتاق عمل دست‌هایش را می‌فشارد و انگشتانش را در لای موهای فرفری دخترش فرو می‌كند و آخرین بوسه را بر گونه‌های دخترش می‌زند. انگار دخترك بغضش را به زور نگه داشته بود برای فردا، فردایی كه قرار است دیگر مادری نداشته باشد. بغضش را نگه داشته بود تا فردا وقتی سرش را به جای زانوی مادر روی خاك سرد می‌گذارد بتواند یك دل سیر گریه كند.

فرهنگ‌سازی تنها راهكار اهدای عضو

فرهنگ‌سازی و آشنا شدن هرچه بیشتر خانواده‌ها با پیوند عضو از راهكارهای مهمی است كه می‌توان امید داشت با استفاده از آن تعداد بیشتری از بیماران در انتظار پیوند زنده بمانند. دكتر امید قبادی، معاون فرهنگی و مسئول هماهنگی كنندگان اهدای عضو بیمارستان مسیح دانشوری با اشاره به كارت‌های اهدای عضو به تهران امروز می‌گوید: «فردی كه كارت اهدای عضو داشته باشد و دچار مرگ مغزی شود خانواده وی با اهدای اعضای او مخالفت نمی‌كنند چرا كه این خانواده در تلاش است تا به آخرین وصیت فرد متوفی عمل كند. كارت اهدای عضو تاكنون توانسته مشكل اهدای عضو را در این واحد رفع كند.»

اما گرفتن رضایت اهدای عضو از خانواده‌هایی كه بیمار مرگ مغزی شده آنها كارت اهدای عضو ندارد،برای اعضای هماهنگ‌كننده اهدای عضو مشكل است. چراكه این خانواده‌ها به راحتی به اهدای عضو فرد رضایت نمی‌دهند و فرآیند رضایت گرفتن از آنها گاهی تا 4 روز طول می‌كشد كه در این زمان وقت طلایی برای اهدای برخی اعضای حیاتی از جمله ریه از بین می‌رود.

صمدی، کارشناس مسئول واحد شناسایی و فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی قم نیز با اشاره به این نكته كه جای خالی فرهنگ‌سازی در زمینه اهدای عضو به وضوح دیده می‌شود،‌ می‌گوید: ‌«96 درصد از بیمارانی که دچار مرگ مغزی می‌شوند، امکان اهدای عضو را پیدا نمی‌كنندو تنها 4 درصد از خانواده‌های بیماران مرگ مغزی حاضر به پذیرش اهدای عضو این بیماران می‌شوند این در حالی است كه با فرهنگ‌سازی در زمینه پیوند عضو می‌توان مشکلات بسیاری از بیماران در انتظار پیوند را برطرف ساخت.»

دكتر فریبا قربانی،‌ ‌معاون واحد فراهم آوری و مسئول اهدای عضو دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به این نكته كه ‌ 3 عامل باعث می‌شود تا خانواده‌ها رضایت كمتری به اهدای عضو داشته باشند، می‌گوید: «نخستین مورد بیمارستان‌هایی هستند كه بیماران مشكوك به مرگ مغزی را به واحد فراهم آوری اعضا اعلام نمی‌كنند در نتیجه این بیماران شناسایی نمی‌شوند.

از سوی دیگر خانواده‌ها بنا به دلایلی از رضایت خودداری می‌كنند اما مهم‌ترین دلیل این است اگر چه هم خانواده رضایت می‌دهد و هم فرد مرگ مغزی شده شناسایی می‌شود اما به دلایلی از جمله عدم مراقبت صحیح بیمار مرگ مغزی شده در بیمارستان مبدا به منظور سالم نگه‌داشتن ارگان حیاتی برای اهدا، یا طولانی شدن مراحل گرفتن رضایت از خانواده تعدادی از ارگان‌ها برای اهدای مناسب تشخیص داده نمی‌شوند و به این دلایل تعداد بیماران مرگ مغزی شده با تعداد اهداكنندگان تفاوت فاحشی دارد.»

وی با اشاره به لیست انتظار بیماران پیوندی می‌گوید: «میزان مرگ‌و‌میر در این بیماران با توجه به نوع بیماری متفاوت است. در اعضای قابل پیوند، تنها كلیه است كه قابلیت پیوند زدن از فرد زنده را دارد، اما حدود 25 درصد بیماران در لیست انتظار پیوند ریه قبل از پیوند و به دلیل نرسیدن عضو مناسب فوت می‌كنند، چرا كه از هر 100بیمار مرگ مغزی تنها 20 نفر ریه مناسبی دارند چون ریه عضوی حساس است و ممكن است در اثر آسیب اولیه دچار له‌شدگی شده شود یا اینكه ریه در ابتدا سالم بوده اما به علت وارد شدن موادغذایی به ریه، از بین برود یا تعلل خانواده‌ها در اعلام رضایت برای اهدا باعث می‌شود تا بافت ریه دچار عفونت شده و قابلیت پیوندزدن را نداشته باشد.»