سلامت نیوز : از روز‌های داغ مرداد تا خنكای هوای مهر ماه. دو ماه صبر، برای 30 دقیقه مصاحبه، و تماس‌های مكرر با روابط عمومی وزارت بهداشت. از «اعتماد» اصرار، از روابط عمومی تلاش، و از كارشناسان وزارت بهداشت قول مساعد، سپس بدقولی و در نهایت انكار. فرحناز تركستانی، رییس دفتر سلامت مادران وزارت بهداشت را به زحمت می‌توان در اتاق كارش یافت. با دفترش كه تماس می‌گیری در اتاق كارشناسان است. با اتاق كارشناسان كه تماس می‌گیری، در جلسه است. جلسه كه پایان می‌یابد به اتاقش بازگشته و با اتاقش كه تماس می‌گیری پاسخ می‌دهند: «خانم دكتر تشریف برد.» و این رویه روز‌های متمادی ادامه می‌یابد تا جایی كه عاقبت خسته می‌شوند و آب پاكی را روی دست‌هایت می‌ریزند: «خانم دكتر مایل به صحبت نیستند.» اخلاق عجیب ایشان را به دل نمی‌گیری. آدمیزاد است دیگر، اخلاق خاص خود را دارد.
در عوض با فاطمه زعفرانی مشاور وزیر بهداشت در امور مامایی كه برای گفت‌وگو معرفی شده، تماس می‌گیری. می‌گوید اطلاعاتی در زمینه سزارین در دست ندارد، و تو در عجب می‌مانی كه پس اصلا چرا برای گفت‌وگو معرفی شده. با این حال اصرار می‌كنی و چون وقت ندارد، برای روز بعد قرار مصاحبه می‌گذاری. روز بعد به تماس‌هایت پاسخی داده نمی‌شود. باز هم ناامید نمی‌شوی. نفر بعدی دكتر محمد اسماعیل مطلق، مدیركل دفتر سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت است كه بدون نامه و درخواست رسمی حاضر به گفت‌وگو نیست. روابط عمومی زحمت نامه را می‌كشد. بعد از مدتی روز از نو آغاز می‌شود و بر می‌گردی سر جای اولت. دكتر مطلق، خانم تركستانی را برای گفت‌وگو معرفی می‌كنند. خانم تركستانی باز هم نمی‌پذیرند و توپ را به زمین دكتر مطلق می‌اندازند. دكتر مطلق بار دیگر موضوع را به دكتر تركستانی ارجاع می‌دهند، و این پاسكاری ادامه می‌یابد تا اینكه این‌بار مهراندخت عابدینی، كارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت برای گفت‌وگو معرفی می‌شود. انگشت حیرت به دهان می‌گزی وقتی كه سر وقت تعیین شده برای گفت‌وگو، تلفن همراهش را پاسخ می‌دهد، و به رفتگانش درود می‌فرستی كه این طلسم بزرگ را پس از دو ماه انتظار شكست و قال نیم ساعت گفت‌وگو را كند. اما آخر نیز نمی‌فهمی درموضوع این گزارش چه مشكلی نهفته بود كه هیچ كس راضی به گفت و گو در خصوص آن نمی‌شد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ آمار‌های غیررسمی هشدار می‌دهد كه حدود 90 درصد از موارد زایمان در كشور با روش سزارین انجام می‌شود. سال 1390، یك میلیون و 382 هزار و 229 مورد ولادت در كشور به ثبت رسیده است كه با احتساب آمار غیر رسمی زایمان های به روش سزارین، یك میلیون و224 هزار مورد از موالید به روش سزارین، و تنها 158 هزار و 230 مورد از این تعداد توسط زایمان طبیعی متولد شده‌اند. تعداد زایمان‌ها به روش سزارین در حالی به مرز 90 درصد رسیده است كه متخصصان و كارشناسان زنان و زایمان در فهرست خطرات ناشی از سزارین به عفونت‌های ناشی از جراحی، صدمه به دستگاه ادراری، زخم بر جدار مثانه هنگام جراحی و دیده شدن خون در ادرار پس از آن، چسبندگی‌های پس از عمل، عبور دارو‌های بیهوشی از جفت و ورود به خون جنین، بیماری‌های تنفسی و زردی برای نوزاد، و بسیاری از موارد دیگر اشاره می‌كنند. اما با وجود گزارش‌های غیر رسمی كه هشدار نسبت به افزایش سزارین را پررنگ كرده، وزارت بهداشت كه سعی در تعدیل این فضای هشداردهنده دارد، اعلام می‌كند كه فقط 40 درصد از این تعداد زایمان‌ها به روش سزارین بوده است.
مهران دخت عابدینی، كارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «اعتماد» با اعلام آمار 65 درصدی سزارین در ایران، آمار غیر رسمی این جراحی در بیمارستان‌های خصوصی را نزدیك به 90 درصد دانست. وی البته یك روز پس از این گفت‌وگو، آمار خود را تصحیح و رقم كنونی سزارین در كشور را بالغ بر 40 درصد اما كمتر از 60 درصد دانست. لازم به ذكر است كه آمار 40 درصد سزارین مربوط به سال 1384 است. به گفته عابدینی، به دلیل فقدان وجود سیستم ثبت الكترونیك دقیق در بیمارستان‌های كشور، وزارت بهداشت ملزم به استناد به آخرین آمار ملی است.
این در حالی است كه وزیر بهداشت و درمان، در آخرین نشست انجمن‌های پزشكی، آمار قطعی و رسمی سزارین در كشور را 40 درصد اعلام كرد و ضمن تاكید بر پیشتاز بودن كشور تركیه با آمار 60 درصدی سزارین، از انتقاد انجمن مامایی نسبت به رتبه ایران به عنوان رتبه دوم سزارین در جهان، به عنوان ارقام اغراق‌آمیز و نقدهای بیهوده نام برد.
سیاست‌های وزارت بهداشت در خصوص كاهش سزارین كاربرد چندانی ندارد
كارشناس ارشد اداره سلامت مادران وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «اعتماد»، از مشاوره‌های ضمن بارداری، اهدای لوح دوست‌دار مادر به بیمارستان‌های موفق در زمینه ترویج زایمان طبیعی با روش‌های كاهش درد، و سیاست‌های كاهش شاخص مرگ و میر مادران باردار، به عنوان سیاست‌های عملی وزارت بهداشت در خصوص كاهش سزارین در كشور نام برد و گفت: «تا پایان اسفند ماه سال 90، 8 بیمارستان موفق به دریافت لوح دوست‌دار مادر شده‌اند كه گرچه تعداد زیادی نیست اما امیدوار‌كننده است. آموزش‌های ضمن بارداری به مادران در خصوص آمادگی برای زایمان نیز از پنج سال پیش اجرا شده كه گرچه بازده آن بستگی به عملكرد گروه پزشكی و مامایی دارد، اما برای برخی مراكز خصوصی و دولتی موفق بوده است.»
طاهره میرمولایی، رییس انجمن مامایی كشور در گفت‌وگو با «اعتماد»، با تاكید بر غیركاربردی بودن سیاست‌های نام برده از سوی وزارت بهداشت می‌گوید: «قرار بود بیمارستان‌های دوست‌دار مادر به منظور ترویج روش‌های كاهش درد ایجاد شوند، اما در عمل تنها چند بیمارستان محدود با این طرح همكاری كردند، كه این موضوع به معنای مقاومت و فقدان توانایی سیستم در برابر پذیرش طرح است. وقتی هم كه سیستم آماده نیست، طرح چه كاربردی می‌تواند داشته باشد؟ یكسان‌سازی تعرفه سزارین و زایمان طبیعی می‌توانست با كوتاه كردن دست برخی پزشكان از سود مالی سزارین، در روند كاهش سزارین موثر باشد. انجمن مامایی این مواضع را بارها با وزارت بهداشت و درمان در میان گذاشته، اما نتیجه‌یی حاصل نشده. به هر حال مدیریت در دست ما نیست.»
عابدینی اما با موضعی متفاوت، درباره تفاوت قیمت‌ها معتقد است: «نرخ زایمان طبیعی كمتر از سزارین است ولی دستمزد پزشك در دو روش فوق تفاوت زیادی ندارد. در حال حاضر اختلاف نرخ سزارین در بیمارستان‌های مختلف به خصوصی یا دولتی بودن و درجه ارزشیابی بیمارستان بستگی دارد.»
ایران راه استفاده درست از خدمات مامایی را نمی‌داند
طاهره میرمولایی، رییس انجمن مامایی كشور، دلیل گرایش ناگهانی به انجام سزارین ظرف 15 سال گذشته را در اعتقاد ناآگاهانه مردم به این جراحی به عنوان روش مدرن و بی‌خطر زایمان می‌داند و با اشاره به اینكه آمار غیر رسمی سزارین در كشور از مرز 60 درصد گذشته، ادامه می‌دهد: «در كشور ما روش‌های كاهش درد و خوشایند‌سازی زایمان طبیعی به درستی عرضه نشده و عده زیادی از مادران تنها ترس و دلهره و درد زایمان طبیعی را می‌شناسند، پس برای فرار از آن به سزارین روی می‌آورند. همچنین درصدی از پزشكان به لحاظ وجه مالی، از همان ابتدا روش خود را سزارین معرفی می‌كنند. زایشگاه‌های كشور برای انجام زایمان‌های طبیعی همراه با كاهش درد آماده نشده‌اند و تنها چند بیمارستان محدود به ارائه این خدمت مبادرت می‌ورزند. متاسفانه ایران راه استفاده درست از خدمات مامایی را نمی‌داند.»
یك روز هم برای جنین در رحم مادر، یك روز است
میرمولایی با تاكید بر عوارض انجام عمل سزارین بر مادر و نوزاد، عفونت‌های حین و بعد از انجام جراحی، عوارض دارو‌های بی‌حسی و بیهوشی، صدمه به دستگاه ادراری، چسبندگی‌های پس از عمل، و كم شدن عمر شیر دهی را از عوارض مخصوص مادران دانسته و در رابطه با آسیب‌های وارد شده به نوزاد می‌گوید: «این جراحی منجر به عبور دارو‌های بیهوشی از جفت و ورود به خون جنین می‌شود. دوران كامل بارداری 40 هفته است اما نوزادان سزارینی بنا به وقت و تصمیم پزشك، اغلب یك تا سه هفته زودتر از موعد متولد می‌شوند، در حالی كه یك روز هم برای جنین در رحم مادر، یك روز است. به واسطه خروج زود رس از رحم، عوارضی مانند بیماری‌های تنفسی، زردی و از این قبیل در نوزادان سزارینی بسیار شایع است.»
وی با بیان اینكه سزارین تنها هنگام نجات جنین یا مادر از عارضه‌یی بزرگ‌تر از تمام این عارضه‌ها، یعنی خطر مرگ ضروری است، ادامه می‌دهد: «حتی نوزادانی كه با سزارین ناگهانی و اورژانسی متولد می‌شوند نیز 40 هفته كامل را درون رحم مادر به سر برده و از این نظر درگیر عوارضی كمتر از سزارین‌های خود خواسته هستند.»
به عقیده وی زنانی كه از راه طبیعی و خوشایند زایمان، تولد نوزاد خود را رقم می‌زنند توانایی خود را باور كرده، و ارتباط موثر‌تری با نوزاد خواهند داشت. اما پس از سزارین مادر چنان دچار درد است كه قادر به در آغوش گرفتن نوزاد و برقراری ارتباط با او نیست. همچنین انجام این جراحی، امكان زایمان طبیعی را در آینده ناممكن می‌كند و این در حالی است كه هر بار سزارین بروز عوارض را شدید‌تر خواهد كرد.
روش من سزارین است، نه طبیعی
دكتر شیرین قاضی زاده، جراح و متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با «اعتماد» می‌گوید: «زایمان طبیعی روش برتر زایمان است و عوارض كمتری نسبت به سزارین دارد، مگر اینكه مادر به تنگی لگن و چرخش جنین و از این قبیل دچار باشد. با این حال دردسر‌های سزارین كمتر از زایمان طبیعی است. پزشك نمی‌تواند هر شب و نصفه شب در بیمارستان حاضر شود. از طرفی دكتر بیهوشی حوصله اینكه 6 ساعت بالای سر مریض بایستد و 20 هزار تومان پول بگیرد را ندارد. سزارین بی‌دردسر‌تر است و پزشك می‌تواند زمان زایمان را خود تعیین كند. اگر مادران درباره روش‌های كاهش درد زایمان طبیعی اطلاعات بخواهند پزشك حتما راهنمایی می‌كند، اما روش من به شخصه سزارین است و اگر مادر خواهان زایمان طبیعی باشد لازم است به پزشك دیگری مراجعه كند. البته اغلب این كار را نمی‌كنند و خود نیز به سزارین گرایش دارند.»
روش‌های كاهش درد
رییس انجمن مامایی كشور، با تقسیم روش‌های كاهش درد به دو گروه دارویی و غیر دارویی، توضیح می‌دهد: «روش‌های دارویی شامل استفاده از دارو درمانی، و گاز «ان دو او» یا گاز خنده است كه به وسیله ماسك استفاده می‌شود. اما روش‌های غیر دارویی شامل زایمان در آب، ماساژ درمانی، موسیقی درمانی، هیپنوتیزم، ورزش درمانی، طب فشاری، طب سوزنی، آرام‌سازی تنفسی، تصویر‌سازی ذهنی و از این قبیل است، كه مادر باردار با دریافت اطلاعات مكفی درباره هر یك از این روش‌ها دست به انتخاب می‌زند. هنگام زایمان، حضور همراهی كه در كلاس‌های آموزشی با مادر شركت كرده می‌تواند در استقامت و امنیت مادر بسیار موثر باشد.»
آمار جهانی سزارین
بنا بر آخرین اعلام سازمان بهداشت جهانی در سال 1388، كشور چین با بیش از یك میلیارد نفر جمعیت، در رده نخست سزارین در دنیا قرار داشته و 46 درصد موالید در این كشور با روش سزارین انجام شده. همچنین به گزارش این سازمان از هر110 هزار تولد در آسیا در سال 2007و 2008میلادی، 27درصد با روش سزارین بوده است. در كشور ویتنام از هر ?? هزار نوزاد، 20 درصد با روش سزارین متولد شده‌اند. میانگین این آمار در كشورهای غربی نزدیك به 40درصد، و در كشور ایران 20درصد (35 درصد در شهرها و نزدیك به ??? درصد در بعضی از بیمارستان‌های خصوصی تهران) بوده كه 75 درصد از این آمار، غیرضروری و به صورت انتخابی صورت گرفته. كمترین آمار سزارین در جهان نیز مربوط به قاره آفریقا با آمار ? درصد بوده است.
بنا بر این گزارش، آمار سزارین‌های غیرضروری در ایران ? برابر بالاتر از نرخ جهانی و نشان‌دهنده این بوده كه مادران، به‌ویژه مادران جوان به انجام مشاوره‌های دقیق برای آگاهی از عوارض زایمان سزارین نیاز دارند.
زنان دیروز، زنان امروز
قدیمی‌ها معتقدند كه زنان نسل جدید، اگر در روزگار آنها زندگی می‌كردند، چه می‌كردند؟ زنان امروز اما مدرن می‌اندیشند و مدرن رفتار می‌كنند و از مصائب زندگی در روزگاران گذشته با توسل به پیشرفت علم و تكنولوژی می‌گریزند. گرچه شاید هر دو گروه در دفاع از عقیده، به اندازه خود حق داشته باشند. چرا كه زایمان طبیعی به روش قدیم، سختی‌های بی‌شمار خاص خود را دارد و سزارین نیز با عوارض بی‌شمار نمی‌تواند به عنوان روش مدرن و بی‌خطر زایمان در نظر گرفته شود. در این بین روش‌های كاهش درد و خوشایند‌سازی زایمان طبیعی، روشی مقبول و مورد تایید است كه این روز‌ها مظلوم واقع شده. روشی كه پرداخت صحیح به آن، به‌طور حتم آمار كنونی سزارین را در كشور كاهش خواهد داد و تنها نیاز به همیاری متولیان و مسوولان مربوطه دارد.
از زایمان طبیعی می‌ترسیدم
1خانم م. ز از تهران كه یك سال و نیم قبل در یكی از بیمارستان‌های خصوصی تحت عمل سزارین قرار گرفته، در گفت‌وگو با «اعتماد» در رابطه با مصائب پس از جراحی می‌گوید: «بعد از عمل، درد شدید در ناحیه شكم به‌شدت بر احساس خواب‌آلودگی‌ام غلبه داشت. حس می‌كردم شكمم پاره شده و هنوز باز است. با كوچك‌ترین حركتی بخیه‌های تازه بیچاره‌ام می‌كردند. حتی چند ساعت پس از انجام عمل قادر نبودم مسافت در تا كنار پنجره اتاق را طی كنم. هنوز هم با گذشت نزدیك به دو سال، بلند كردن شیئی سنگین یا حركت زیاد، محل بخیه‌هایم را آزار می‌دهد.»وی با اشاره به اینكه تولد فرزندش در هفته سی و هشتم بارداری صورت گرفته و نوزاد پس از تولد به زردی مبتلا بوده، شیردهی اولیه را به دلیل درد شدید ناموفق دانسته و به یاد دارد كه دفعات بعد نیز لازم بوده كه شخص دیگری نوزاد را در آغوش بگیرد.
این مادر 25 ساله، از تنگی لگن و چرخیدن جنین در رحم از اواسط دوره بارداری به عنوان دلایل انجام سزارین نام برده و می‌گوید: «آن زمان با روش‌های كاهش درد آشنا نبودم و اگر مجبور به انجام سزارین نمی‌شدم باز هم آن را انتخاب می‌كردم، چرا كه از درد زایمان طبیعی می‌ترسیدم.»
زایمان طبیعی خوشایند
2خانم «م. ن»، مادر كودكی دو ساله است كه از طریق زایمان طبیعی و با روش كاهش درد نوزاد خود را به دنیا آورده. وی در رابطه با استفاده از روش ورزش درمانی می‌گوید: «پزشك گفته بود به دلیل تنگی لگن نمی‌توانم زایمان طبیعی داشته باشم و قرار بر سزارین بود. اما برای بررسی‌های نهایی كه به بیمارستان رفته بودم با روش‌های كاهش درد آشنا شدم و تصمیم به زایمان طبیعی گرفتم. هنگام زایمان تا باز شدن پنج سانتی دریچه رحم از حركات ورزشی به كمك توپ‌هایی در اندازه‌های مختلف كمك می‌گرفتم، به این شكل كه هرچه میزان درد بیشتر می‌شد توپی كه با آن ورزش می‌كردم بزرگ‌تر می‌شد. پس از آن داروی بی‌حسی به بدنم تزریق شد و تا تولد نوزادم هیچ دردی حس نكردم.»
وی در رابطه با ساعت‌های پس از زایمان می‌گوید: «مشكل خاصی نداشتم و همان ابتدا توانستم به فرزندم شیر بدهم. خوشبختانه دخترم هم مشكلی نداشت و كاملا سالم بود. صادقانه بگویم كه قبل از وضع حمل كسی مرا از زایمان طبیعی نترسانده بود و این موضوع به تصمیم‌گیری‌ام بسیار كمك كرد.»
حسرت شنیدن نخستین گریه نوزادم بر دلم ماند
3 خانمی 29 ساله از تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» درباره اینكه تا دو هفته آخر بارداری برای انتخاب بین زایمان طبیعی و سزارین مردد بوده، می‌گوید: «بیشتر اطرافیانم از آن دسته بودند كه درد زایمان طبیعی را كشیده و عاقبت سزارین شده بودند. از طرفی همسرم هم به انجام سزارین مایل بود. عاقبت تصمیم نهایی را او گرفت.»
این نوزاد نیز به واسطه تولد زودتر از موعد به زردی مبتلا بوده و مادر جوان، مشكل شیردهی را به عنوان نخستین مشكل به یاد دارد: «به زمان طبیعی زایمان نرسیده بودم و بدنم هنوز شیر نداشت. از طرفی برای جلوگیری از عفونت حاصل از جراحی، آنتی بیوتیك مصرف می‌كردم و این كار را سخت‌تر می‌كرد. تا مدت‌ها بعد از جراحی نیز حافظه كوتاه مدتم بسیار ضعیف شده بود كه بعد دانستم از عوارض داروی بیهوشی است.»
این مادر جوان هنوز هم حسرت شنیدن صدای نخستین گریه نوزادش را بر دل دارد. معتقد است كه آن زمان در مورد روش‌های كاهش درد در یكی از بیمارستان‌ها تحقیق كرده اما اطرافیان به دلیل دولتی بودن بیمارستان، نظرش را عوض كرده‌اند. وی بخشی از تقصیرات را متوجه پزشكانی می‌داند كه جهت راحتی كار خود و درآمد بیشتر، همه را تشویق به سزارین می‌كنند.
یكسان‌سازی تعرفه سزارین و زایمان طبیعی می‌توانست با كوتاه كردن دست برخی پزشكان از سود مالی سزارین، در روند كاهش سزارین موثر باشد. انجمن مامایی این مواضع را بارها با وزارت بهداشت و درمان در میان گذاشته، اما نتیجه‌یی حاصل نشده.
نظر شما