سلامت نیوز : خبرهای منتشر شده در یکی دو ماه گذشته از بروز بحران در حوزه سلامت و درمان به ویژه در بخش تأمین دارو حکایت دارد. این بحران به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به تحریم‌های اعمال شده بر دولت ایران ربط دارد و وضعیت به گونه ای پیش رفته است که برخی کارشناسان مجبور به دادن هشدار‌های شدید شده‌اند و از دولت خواسته اند چاره ای برای رفع بحران پیش آمده بیندیشد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از مردم سالاری ؛ پیش از آنکه احمد شیبانی رییس سازمان غذا و دارو توقف فروش دارو در آینده از سوی شرکت‌های خارجی را بسیار نگران‌کننده بداند و بگوید:«با توجه به این موضوع، مسوولان باید در رفع تحریم‌ دارو از طریق دیپلماسی تلاش کنند.» رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفته بود: ذخیره داروی کشور تا دو ماه دیگر به اتمام می‌رسد.

حسینعلی شهریاری با انتقاد شدید از مسئولان دولتی خاطر نشان کرده بود: چشم انداز داروی کشور امیدوارکننده نیست و متاسفانه مسوولان تصور می‌کنند مردم همانطور که خودشان پس از مراجعه به بیمارستان مراحل درمانی شان طی می‌شود مشکلاتشان برطرف می‌شود و متاسفانه سلامت جامعه برای مسئولان بی‌اهمیت است.

همچنین هفته گذشته نایب رییس کمیسیون بهداشت با بیان اینکه وزارت بهداشت، درمان و‌آموزش پزشکی در مورد تأمین و ذخیره‌سازی دارو بسیار ضعیف عمل کرده است، گفت: این موضوع موجب شده است هم‌اکنون کشور با بحران کمبود دارو روبه‌رو شود. از طرف دیگر، نمایندگان اعلام می‌کنند مسئولان این وزارتخانه می‌توانستند با پیش بینی وضعیت‌ آتی حوزه سلامت از بروز بحران کنونی جلوگیری کنند اما، متأسفانه این موضوع صورت نگرفت.

حسن تأمینی لیچانی با تاکید بر اینکه به‌طور حتم با ادامه روند کنونی حوزه درمان، استیضاح وزیر بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی کلید می‌خورد، اضافه کرد: این موضوع در چند هفته اخیر به یکی از موضوعات مورد بحث بین نمایندگان تبدیل شده است. بیش از اینکه بحث در این باره که آیا وزیر بهداشت در نتیجه بحران به وجود آمده استیضاح خواهد شد یا استیضاح وحید دستجردی هم به سرنوشت دیگر استیضاح‌های مجلس گرفتار می‌شود و موضوع بعد از مدتی به کلی از یاد می‌رود، مهم باشد صحبت درباره دلایلی که باعث شده است کشور در یک شرایط بحرانی از نظر تأمین دارو قرار بگیرد اهمیت دارد. نظرات زیادی در این زمینه مطرح است و اگر چه اغلب کارشناسان وزارت بهداشت را مسئول بحران به وجود آمده می‌دانند اما، برخی بر نقش تحریم‌ها و همچنین خرج شدن ارز مرجع که باید به تأمین دارو و مواد اولیه آن اختصاص یابد اشاره دارند.

کمبود دارو در نتیجه تحریم

تاکنون برخی نهاد‌ها مانند بنیاد حمایت از بیماران هموفیلی و بنیاد امور بیماری‌های خاص اقدام به نامه نگاری به نهاد‌های بین المللی کرده اند. آنها در نامه‌های خود تحریم دارو‌ها را اقدامی ضد انسانی دانسته و آن را محکوم کرده اند. این نامه نگاری بیش از آنکه جنبه سیاسی و تبلیغاتی داشته باشد این واقعیت را نشان می‌دهد که بحران دارو در ایران بسیار نگران کننده است. در تأیید این نگرانی همین کافی است که خبر تکان دهنده‌ای که حدود 10 روز پیش روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت را بی کم و کاست بازگو کنیم: منوچهر اسماعیلی لیوسی نوجوان 15 ساله و مبتلا به بیماری هموفیلی در دزفول بر اثر عدم دسترسی به دارو فوت کرد. همزمان با انتشار این خبر مدیر عامل کانون هموفیلی ایران گفت: در حال حاضر سطح دسترسی بیماران هموفیلی به داروهایشان به دلیل تحریم داروهای این بیماران کاهش اساسی یافته است و عملا با کمبودهای دارویی موجود، بیمار نمی‌تواند در منزل خود دارو نگهداری کرده و در مواقع خطر از آن استفاده کند.

احمد قویدل ادامه داد: کانون هموفیلی ایران معتقد است آمریکا و اتحادیه اروپا در پشت مصوبه بی خاصیتی که طی آن دارو و غذا در زمره اقلام تحریم نیست پنهان گردیده است و با تحریم بانک‌های کشور ما شدیدترین فشارهای غیرانسانی را به مردم ایران به ویژه جامعه دردمند بیماران، وارد کرده است. او تصریح کرد: از لحظه‌ای که تحریم‌های غرب که شامل اتحادیه اروپا و کشور امریکا است و در رابطه با کشور ایران اعمال شده است، ما در رابطه با تامین دارو دچار مشکل شدیم و این در حالی است که غرب می‌گوید دارو‌ها شامل تحریم نیستند، حتا ما در سایت وزارت امور خانه آمریکا اسنادی را دیدم که این کشور عنوان کرده بود دارو جزو موارد تحریم نیست اما، در عمل این یک ادعای پوچ و بی اساس است چرا که، وقتی غرب بانک‌های ما را تحریم می‌کنند، واردات و مناسبات اقتصادی در بازار دارو دچار مشکلات اساسی می‌شود. رییس سازمان نظام پزشکی کشور در این رابطه می‌گوید: اگرچه بعد از انقلاب اسلامی با تحریم‌های مختلف در عرصه‌های گوناگون مواجه بوده‌ایم اما، از چند سال گذشته تحریم‌ها به شکل دیگری و در محدوده گسترده‌تری نسبت به مردم اعمال می‌شود.سید شهاب الدین صدر با اشاره به اینکه تحریم‌هایی که دارای جنبه‌های سیاسی و نظامی نیستند، به ملت ما اعمال می‌شود، ادامه می‌دهد: از آن جمله تحریم‌هایی که در حوزه سلامت و نسبت به دارو و تجهیزات پزشکی اعمال شده است که جنبه قانونی و وجه صحیحی در دنیا ندارد.با این وجود برخی کارشناسان مشکلات را در جایی دیگر جست و جو می‌کنند و از خرج شدن ارز مرجع اختصاص یافته برای تأمین مواد اولیه دارو در دیگر حوزه‌ها خبر می‌دهند.

تأمین نشدن ارز مرجع برای واردات دارویی

براساس گزارشی که 20 مهر امسال منتشر شد اگرچه آمارهای رسمی حکایت از آن دارد که حدود 96 درصد داروهای مصرفی، داخل کشور تولید و تنها حدود چهار درصد از خارج وارد می‌شود اما، مواد اولیه برخی از داروها، وارداتی است که مشخص نیست چه میزان ارز بری دارند. آن زمان یکی از تولیدکنندگان صنایع دارویی گفت:برای مقابله با افزایش قیمت دارو، اگرچه بانک مرکزی در مرکز مبادلات ارزی، ارز مورد نیاز صنایع را در بخش اولویت دار طبقه بندی کرده اما، ارز ثبت سفارش شده‏ ،نسبت به ابتدای سال جاری گران تر است و از سویی هنوز این ارز در اختیار صنایع دارویی قرار نگرفته است.

نگرانی از این موضوع حتی سبب شد که دبیرکل سازمان ملل اعلام کند به دلیل مشکلات سیستم بانکی در ارتباط با ایران، شرکت‌های داروسازی صادرات دارو به ایران را متوقف کرده‌اند و به همین دلیل داروها برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله داروهایی مانند داروهای ضد سرطان، ناراحتی قلبی و تنفسی کمیاب شده‌اند.

حدود یک ماه بعد از انتشار این گزارش یک خبر باعث اعتراض شدید نمایندگان مجلس، کارشناسان حوزه سلامت و شهروندان شد. ارز مرجع مورد نیاز برای تأمین دارو و مواد اولیه دارویی در جایی دیگر – به گفته برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان در واردات اتوموبیل لوکس و مواد آرایشی- خرج شد. وزیر بهداشت 20 آبان و به دنبال شدت گرفتن اعتراضات با اذعان به این واقعیت که از دو و نیم میلیارد دلار نیاز ارزی کشور برای واردات دارو، دولت از ابتدای سال تاکنون فقط 600 میلیون دلار ارز مرجع تامین کرده است، گفت: ما تلاش زیادی برای اختصاص ارز مرجع به شرکت‌های واردکننده دارو و مواد اولیه دارویی طی شش ماه گذشته انجام داده‌ایم ولی موفق نشدیم و نمی‌دانیم این ارز در کجا مصرف شده است.

این اعتراف هرگز باعث نشد انتقادات به وزارت بهداشت و دولت کاهش یابد بلکه با حاد شدن بیش از پیش موضوع رییس کمیسیون بهداشت مجلس گفت: در زمینه تأمین ارز برای واردات دارو با مشکل جدی رو به رو هستیم. در حال حاضر ما در سال یک و نیم میلیون دلار برای واردات دارو اعتبار ارزی و یک میلیارد دلار نیز برای تجهیزات پزشکی نیاز داریم. شهریاری با اعلام اینکه علم پزشکی امروز بسیار وابسته به تجهیزات و فناوری است، ادامه داد: به ویژه در برخی رشته‌ها مانند چشم پزشکی، قلب و عروق، ارتوپدی و گوش و حلق و بینی وابسته به تجهیزات پزشکی هستند. او تصریح کرد: در اکثر تجهیزات مدرن پزشکی از کشورهای پیشرفته دنیا وارد کننده هستیم که در این زمینه هم با مشکل جدی رو به رو هستیم.

به گفته این نماینده مجلس برای تأمین دارو باید ارز مرجع بدهند که به دلیل افزایش قیمت ارز مرجع پارسال 1050 تومان بود که امسال 1250 تومان شد که اینجا 17 درصد افزایش قیمت داشتیم و امسال نسبت به سال گذشته حدود 25 تا 30 درصد افزایش قیمت داشتیم. او با بیان اینکه متأسفانه ارز مرجع به موقع پرداخت نمی‌شود، گفت: ما از سال گذشته مشکل داشتیم. هرچند 97 درصد دارو در داخل کشور تولید می‌شود اما 40 تا 60 درصد مواد اولیه وارداتی است که این امر نیازمند تأمین ارز است.

نماینده مردم سیستان و بلوچستان در مجلس تصریح کرد: همچنین در روزهای اخیر وزیر بهداشت اعلام کرد تا 400 میلیون دلار گشایش ارزی داریم، تا دو سه هفته گذشته این مبلغ40 میلیون دلار بود که می‌بینیم تا یک و نیم میلیارد دلار چقدر فاصله است. رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یادآور شد: اگر مسئولان یک لحظه خود را جای خانواده‌های بیماران صعب العلاج قرار دهند و از رانت مسئولیت خود استفاده نکنند، خیلی از مشکلات حل می‌شود.

اودر پاسخ به اینکه آیا ارز برای بیماران قطع شده است نیز گفت: ارز برای واردات دارو و برای بیماران صعب العلاج نداریم و بیمه‌ها نیز منابعی در اختیار ندارند.در همین زمینه رییس انجمن تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی می‌گوید: غذا، دارو و تجهیزات پزشکی در اولویت‌های اول و دوم ارز مرجع جای داشت اما، علی رغم برنامه ریزی‌های انجام شده این دو اقلام از ارز مرجع خارج شده و با اطلاعات حاصله ارز تخصیصی برای اولویت دارو و تجهیزات پزشکی در اولویت هشتم قرار گرفته است.

آب خیزدار با بیان اینکه ماشین‌های لوکس با ارز مرجع تخصیص داده شده وارد کشور می‌شوند، خاطر نشان می‌کند: با سقوط ارز تخصیصی دارو تجهیزات پزشکی سلامت جامعه تهدید می‌شود و به نوعی به کالاهای اساسی مورد نیاز مردم بی توجهی شده است. او تصریح می‌کند: آیا بی توجهی به سلامت روان و جسم مردم موضوعی است که بتوان آن را نادیده گرفت یا بعد‌ها در برابر خسارات ناشی از آن پاسخگو بود؟به گفته رییس انجمن تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی اهمیت سلامت جامعه کمتر از سلاح‌های نظامی نیست و نباید فراموش کنیم بیمارستان‌های ما با کمبود‌های زیادی در بخش دارو و تجهیزات پزشکی مواجه‌اند. او با بیان این که فشار ناشی از این بی توجهی و اهمال به بیماران و خانواده‌هایشان وارد می‌شود خاطر نشان می‌کند: ارز تخصیصی به دارو و تجهیزات پزشکی این کالاها نادیده گرفته شده اند. آب خیزدار با بیان اینکه شنیده شده است برخی از نسخ پزشکی بیمار را به بخش خصوصی ارجاع می‌دهد، می‌گوید: وقتی پزشک در مراکز مشخصی دارو را نمی‌یابد و بیمار نیازمند تهیه دارو است و داروخانه‌های خالی راهی جز ارجاع بیمار به بخش خصوصی و آزاد باقی نمی‌ماند.

به گفته او پزشکی که دارو و تجهیزات را با قیمت آزاد تهیه کرده است نمی‌تواند آن را با قیمتی پایین تر به بیمار تحویل دهد. او ادامه می‌دهد: شرایط سلامت بیماران را نشانه گرفته است و فشار مضاعفی را به جامعه وارد می‌کند. به گفته رییس انجمن تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی این شرایط نوعی اضطرار عمومی است و باید هر چه سریعتر به آن رسیدگی شود تا تشویق و نگرانی از حوزه سلامت مردم خارج شود.

آخرین خبر‌های منتشر شده در این زمینه حاکی از آن است که برخی از داروهای مهم و حیاتی از جمله داروی بیهوشی کمیاب شده است. سه روز پیش رییس انجمن بیهوشی ایران گفت: داروهای بیهوشی کمیاب شده‌اند و مجبور شده‌ایم از داروهای نسل قبل استفاده کنیم. نگران سلامت بیماران نیازمند عمل جراحی هستیم اما، متأسفانه مسئولان در این زمینه پاسخگو نیستند. محمدمهدی قیامت ادامه داد: داروهای بیهوشی که در دو دهه گذشته به دلیل کیفیت پایین از فهرست دارویی حذف شده بود هم اکنون به دلیل کمیاب شدن داروها وارد بازار شده است.

به گفته او داروی بیهوشی استراتژیک است و وقتی دچار کمبود شود عوارض شدیدی متوجه بیماران می‌شود و وضعیت را به گونه‌ای کرده است که نه تنها نگران کیفیت خدمات هستیم بلکه نگران جان بیماران شده‌ایم. قیامت از عنوان کردن نام داروهای از رده خارج شده امتناع کرد و گفت: این مجموعه داروها می‌توانند عوارض کبدی، تاخیر در شل شدن عضلات را در پی داشته باشند. بنابراین احساس خطر جدی می‌کنیم.

رییس انجمن بیهوشی ایران با تأکید بر اینکه عمل‌های جراحی متوقف نمی‌شوند اما شاهد استفاده از داروهایی هستیم که در گذشته استفاده می‌شدند و داروهای جدید بیهوشی کمیاب شده است خاطرنشان کرد: این مشکل هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی وجود دارد.

چقدر در تولید دارو خودکفا هستیم؟

بحران به وجود آمده در حوزه دارو بیش از پیش بحث درباره خودکفایی دارویی کشور را داغ کرده است. وزیر بهداشت در اظهار نظری که تنها به درد دادن آمار و ارقام می‌خورد ادعا کرده است 97 درصد دارو‌های مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود. این ادعای وحید دستجردی عینا توسط دیگر مقامات اجرایی از جمله معاون اول احمدی نژاد تکرار شده است.

محمد رضا رحیمی 10 آبان امسال درمراسم واگذاری مالکیت هتل همای تهران به سازمان تأمین اجتماعی و رونمایی از 10 قلم داروی نوترکیب ضد سرطان اظهار داشت: تولید این داروها اهمیت موضوع صادرات را افزایش می‌دهد.

او گفت: 97 درصد داروها را در کشور تولید می‌کنیم و سه درصد بقیه داروهای مصرفی و بخشی از مواد اولیه داروهای تولید داخل از خارج وارد کشور می‌شود. این «بخشی از مواد اولیه» که رحیمی به آن اشاره دارد در واقع، بیش از 60 درصد مواد اولیه برای ساخت دارو است و بخش مهمی از مشکلات از همین جا به وجود می‌آید.

نمی‌توان منکر پیشرفت‌های کشور در حوزه ساخت دارو بود اما، به نظر می‌رسد تا خودکفایی دارویی فاصله زیادی باقی مانده است و عجالتا باید به فکر تأمین نیاز‌های دارویی هزاران بیماری بود که جانشان در خطر است. درباره ذخیره دارویی و تأمین ارز مرجع هنوز پاسخ روشنی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دولت دریافت نشده است.

وزیر بهداشت تنها گفته است: ناامید نیستیم و باید بگویم بسیار هم امیداوریم چون دولت و بانک مرکزی تعهد داده‌اند تأخیر پرداخت ارز مرجع دارویی جبران شود. وحید دستجردی ادامه داده است: همکاران ما در سازمان غذا و دارو، بخش تجهیزات پزشکی، هیئت امنای ارزی و شرکت مادر تخصصی تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت و همه شرکت‌هایی که در این زمینه سر و کار دارند، یک پایشان در بانک مرکزی و یک پایشان در بانک عامل در حال تلاش و پیگیری هستند و خود من نیز مرتب در حال پیگیری و حل مشکل هستم.

او گفته است: برای اینکه مردم عزیز با مشکل دارویی مواجه نشوند در طول شش ماه گذشته از راه‌های مختلف از جمله از طریق هواپیما و راه‌های دیگر این داروها را وارد کرده‌ایم.

وزیر بهداشت با شعار «عدالت در سلامت» از مجلس رأی اعتماد گرفت. او وعده داد با اجرای برخی طرح‌ها، خدمات بهداشتی و درمانی را عادلانه کند. همچنین وزارت بهداشت دولت دهم شاید تنها وزارتخانه ای بود که حتی بزرگترین منتقدان دولت عملکردش را تا حدی قابل قبول می‌دانستند. احمدی نژاد و دیگر مقامات ارشد اجرایی هر جا قرار بود عملکرد مثبتی از دولت ارایه دهند بخش قابل ملاحظه ای از آن را به عملکرد وزارت بهداشت اختصاص می‌دادند. با این حال و در نتیجه بحران‌های به وجود آمده زمزمه‌های استیضاح وحید دستجردی به گوش می‌رسد. در واقع، اکنون نه تنها شرایط بهتر شدن وضعیت حوزه سلامت سلب شده است که شهروندان نگران هستند حتی با پرداخت پول قادر به درمان بیماری‌های خود نباشند. بر این اساس، بحث کاهش هزینه درمان از جیب مردم که مدت‌ها موضوع اصلی بوده است به حاشیه می‌رود و شهروندان بار دیگر نگران تأمین نیاز‌های اولیه در حوزه درمان می‌شوند.