سلامت نیوز: داروهای مرکب سرماخوردگی (تلفیق چند ماده موثر در یك دارو): بسیاری داروهای سرماخوردگی، تركیبی از چند دارو هستند، این داروها در بازار، اسم‌های گوناگونی دارند: ادالت‌کلد، کلداستاپ و... مثلا حاوی یك ضداحتقان، یك آنتی‌هیستامین، یك ضدسرفه و یك ضددرد هستند (همه در یك قرص) اما هنگام مصرف این داروها باید دقت كرد وقتی چنین دارویی را می‌خورید، در واقع همه این داروها را با هم مصرف كرده‌اید در حالی كه شاید نیازی به بعضی از آنها نداشته باشید...

برای عده‌ زیادی شروع پاییز یادآور شروع درس و مدرسه است، اما عده‌ای هم از آن با سرماخوردگی‌های متعدد یاد می‌كنند. در «درمانگاه» این هفته قصد داریم داروهای رایج یكی از شایع‌‌ترین بیماری‌ها در جهان را با هم مرور كنیم؛ سرماخوردگی.

سرماخوردگی نام چندان نگران‌كننده‌ای ندارد. اكثرا خفیف است و ظرف مدت كوتاهی درمان می‌شود، اما از آنجا كه باعث غیبت‌های فراوان افراد سر كلاس‌های درس، محل‌ كار و... می‌شود، می‌توان گفت هزینه زیادی را بر جوامع تحمیل می‌كند. سرماخوردگی، مجموعه‌ای از علایم است كه توسط یك نوع از هزاران نوع ویروس ایجاد می‌شود. بیش از صدها نوع ویروس عامل سرماخوردگی هستند و هركدام از این ویروس‌ها فقط یك بار فرد را بیمار می‌كنند اما به دلیل زیاد بودن تعدادشان، فرد در طول عمر خود چندین و چند بار دچار آن می‌شود. بزرگسالان معمولا 3-2 بار در سال این بیماری را تجربه می‌كنند (كه به وضعیت سلامت عمومی بدن، سن و در معرض ویروس بودن، بستگی دارد) اما در كودكان معمولا 12-8 بار در سال سرماخوردگی رخ می‌دهد. داروهای زیادی برای درمان سرماخوردگی ساخته شده‌اند اما باید گفت درمان مشخصی برای آن وجود ندارد و بیشتر داروها برای كم‌كردن علایم عمل می‌كنند. در اینجا به بعضی داروهای رایج اشاره می‌كنیم:


داروهای تب‌بر: تب، پاسخ بدن در مقابل ویروس‌ها و باكتری‌هاست و گاهی لازم است برای درمان آن دارو مصرف شود. بعضی داروها مانند استامینوفن، آسپیرین و ایبوپروفن هم آثار ضددرد و هم آثار ضدتب دارند اما اگر باوجود مصرف دارو باز هم تب وجود داشته باشد یا درجه بدن بالاتر برود یا اگر تب پیش از 3 روز طول بكشد، باید به پزشك مراجعه شود.

دارو برای رفع گرفتگی بینی: زمانی كه بینی دچار احتقان (گرفتگی) شده باشد، داروهای ضداحتقان كمك خوبی هستند. آنها التهاب را در راه‌های بینی كم می‌كنند و اجازه می‌دهند فرد راحت‌تر از راه بینی تنفس كند. دو نوع داروی ضداحتقان وجود دارد:

ضد احتقان‌های خوراكی: قرص‌ها و شربت‌هایی مانند فنیل‌افرین و سودوافدرین ضداحتقان‌های خوراکی محسوب می‌شوند. این داروها آثار ضداحتقان خوبی دارند اما مانند همه داروها عوارضی هم دارند مثلا تهوع، گیجی و مشكل خواب. باوجودی كه می‌توان این داروها را بدون نسخه از داروخانه تهیه كرد اما بهتر است از داروساز داروخانه در مورد نحوه و مقدار مصرف آن سوال شود. افراد با فشارخون بالا، دیابت، مشكل قلبی و تیرویید هم بهتر است قبل از مصرف دارو با پزشك خود مشورت كنند. زنان باردار و شیرده نیز باید قبل از مصرف هر دارویی از پزشك یا داروساز اطلاعات لازم را كسب كنند.

اسپری بینی ضداحتقان (مانند فنیل‌افرین): در این روش دارو را مستقیم به داخل بینی اسپری می‌كنند و باعث كم‌شدن گرفتگی بینی می‌شود. این دارو نیز عوارضی مشابه نوع خوراكی آن دارد. به علاوه ممكن است باعث سوزش و خشكی بینی شود. مصرف اسپری‌های بینی ضداحتقان، نباید بیش از 3 روز پشت‌سر هم ادامه پیدا كند چون باعث بدتر شدن وضعیت احتقان می‌شود.

دارو برای رفع آبریزش بینی: اگر عطسه و آبریزش بینی داشته باشید، آنتی‌هیستامین‌ها (مانند كلرفنیرآمین) و دیفن هیدرامین موثر هستند. این داروها با مسدودكردن آثار هیستامین (ماده‌ای شیمیایی‌ كه باعث عطسه و آبریزش می‌شود) در خشك‌كردن راه‌‌های بینی موثر هستند اما این گروه از دارو یك عارضه مهم دارند؛ خواب‌آلودگی، بنابراین بهتر است قبل از كارهایی كه به تمركز و دقت بالا نیاز دارند (مانند رانندگی) مصرف نشوند.

داروی ضدسرفه: دو نوع داروی ضدسرفه وجود دارد: سرکوب‌کننده‌ سرفه و خلط‌آور.

سركوب‌كننده‌های سرفه: این داروها باعث توقف سرفه می‌شوند. معمولا داروی دكسترومتورفان به عنوان یك ضدسرفه اثر خوبی دارد. این دارو هم معمولا نیازی به نسخه ندارد اما لازم است در مورد نحوه و مقدار مصرف آن از داروساز اطلاعاتی به دست آورد. این دارو هم عوارضی دارد؛ مثل گیجی، تهوع و معده‌درد. اما اگر سرفه شما طولانی شد یا به دارو جواب نداد بهتر است به پزشك مراجعه كنید و سرخود دارو مصرف نكنید.

داروهای خلط‌آور(اكسپكتورانت): این داروها با نازك‌كردن مخاط، گرفتگی قفسه سینه را رفع و سرفه‌كردن را راحت‌تر می‌كنند (مانند گایافنزین). البته در بعضی داروهای ضدسرفه مخلوطی از هر دو نوع داروی ضدسرفه وجود دارد.

آنتی‌بیوتیك‌ها: مصرف آنتی‌بیوتیك در درمان سرماخوردگی اثری ندارد. چون سرماخوردگی یا بیماری ویروسی است و آنتی‌بیوتیك‌ها روی ویروس موثر نیستند.

 بهتر است دارو را طبق نیاز مصرف كنید. مثلا اگر فقط آبریزش بینی دارید، یك آنتی‌هیستامین كافی است یا اگر سرفه می‌كنید، یك داروی ضدسرفه به تنهایی مشكل را حل می‌كند. قبل از مصرف دارو روی جعبه آن را مطالعه كنید یا از داروساز سوال كنید كه این دارو شامل چه موادی است. اگر علایم بیماری شما بهتر نشد به پزشك مراجعه كنید شاید دچار آنفلوانزا یا پنومونی شده باشید كه علایمی مشابه سرماخوردگی دارند. بعضی داروهای سرماخوردگی به دو نوع داروی روز و داروی شب تقسیم شده‌اند. هر دو نوع این داروها معمولا مشابه هستند اما در داروهای روز، عوامل خواب‌آلود‌كننده (مانند آنتی‌هیستامین) وجود ندارد یا كمتر است تا فرد در طول روز دچار مشكل نشود و در عوض عوامل ضد تب یا ضد سرفه در آن موجود است، اما داروهای شب معمولا حاوی عوامل ضددرد و ضدتب و آنتی‌هیستامین است.

داروهای سرماخوردگی كودكان: مواد موثره داروهای سرماخوردگی كودكان، تقریبا مشابه داروهای سرماخوردگی بزرگسالان یعنی حاوی مواد ضددرد، ضدتب، آنتی‌هیستامین، ضداحتقان و ضدسرفه است اما با آنها تفاوت‌هایی نیز دارند. مثلا در داروهای سرماخوردگی كودكان، عوامل ضداحتقان كمتر به كار رفته است (چون آثار جانبی مانند خواب‌آلودگی دارد) یا مثلا آسپیرین در آنها وجود ندارد (چون می‌تواند باعث ایجاد مشكل‌هایی در كودكان شود). یكی دیگر از تفاوت‌های داروی سرماخوردگی كودكان با بزرگسالان در مقدار مواد موثره آن است. داروهای بزرگسالان، حاوی مقادیر استاندارد از هر ماده است كه براساس وزن یك فرد بالغ (حدود 70 كیلوگرم) تعیین می‌شود اما تعیین اندازه دارو در كودكان سخت‌تر است و اغلب براساس سن و وزن كودك مشخص می‌شود. تفاوت دیگر در شكل داروی كودكان است. از آنجا كه بلعیدن قرص برای كودكان كار سختی است، معمولا داروهای كودكان به اشكالی ساخته می‌شوند كه مصرف آنها راحت‌تر باشد. مثلا داروهای مایع و قرص‌های جویدنی از معمول‌ترین اشكال دارویی كودكان است. به علاوه طعم داروهای كودكان معمولا متفاوت است و از طعم‌های میوه‌ای در آنها استفاده می‌شود. رنگ داروهای كودكان نیز اغلب متفاوت است و از رنگ‌های شاد و جالب‌توجه كمك می‌گیرند. داروهای سرماخوردگی كودكان گاهی می‌تواند باعث بروز مشكل‌هایی در آنها شود. معمولی‌ترین مشكل، مصرف بیش از حد و مسمومیت كودكان است. بنابراین داروهای كودكان را باید حتما با پیمانه مخصوص دارو اندازه‌گیری كرد تا مقدار آن حساب‌شده باشد. مصرف داروهای سرماخوردگی بدون نسخه و دستور پزشك، برای كودكان زیر 2 سال ممنوع است و هرگز نباید به كودكان كمتر از 2 سال، سر خود دارو داده شود.

داروهای گیاهی و طبیعی: افراد زیادی ترجیح می‌دهند هنگام سرماخوردگی، به جای مصرف دارو، از مواد طبیعی استفاده كنند. ویتامینc (كه در بسیاری میوه‌ها و سبزی‌های تازه وجود دارد)، گیاهان دارویی (مانند گیاهان اكیناسه، «سرخارگل») و قرص‌های مكیدنی حاوی «روی» تا حد زیادی موثر هستند. عسل در كم‌كردن سرفه، آثار خوبی دارد. البته برای كودكان كم‌سن و سال توصیه نمی‌شود. برای رفع گلودرد، غرغره آب نمك اثر خوبی دارد به علاوه مصرف مایعات گرم مانند سوپ مرغ و چای هم توصیه شده است. مرطوب‌كردن هوا به كمك بخور نیز در مواقع گرفتگی بینی، كمك قابل‌توجهی به بیماران می‌كند.

در نهایت باید گفت، هیچ دارویی نمی‌تواند ویروس سرماخوردگی را از بین ببرد. به همین دلیل، افراد زیادی ترجیح می‌دهند در صورت سرماخوردن، با استراحت و صبركردن، اجازه دهند كه دفاع بدن ویروس را از بین ببرد.
منبع: هفته نامه سلامت