سلامت نیوز : آخرین آمارهای رسمی وزارت بهداشت از تعداد مبتلایان به اچ‌ای وی حکایت از
ابتلای بیش از 24 هزار نفر دارد که 6/90 درصد آنها را مردان و 4/9 درصد را
زنان تشکیل می‌دهند 30 نوامبر امسال برابر با یازدهم آذر ماه، در شرایطی
در تمام کشورهای دنیا تحت عنوان روز جهانی‌ایدز نامگذاری شده، که ما در
اقدامی تامل برانگیز از اواخر سال گذشته، این روز را از متن تقویم به
حاشیه منتقل کردیم! اقدامی‌که چرایی آن هنوز با ابهاماتی مواجه است، با
اینکه به اعتقاد مسئولان وزارت بهداشت این تصمیم گیری تاثیری بر نحوه
برگزاری برنامه‌های مرتبط با این روز ندارد، اما به تاکید منتقدان، حذف این
روز، نشان دهنده کم توجهی به اهمیت پیشگیری از‌ایدز دارد، آنهم در شرایطی
که ایران در آستانه ورود به موج سوم‌ایدز یا همان انتقال جنسی است. کمرنگ
شدن برنامه‌های کنترل‌ایدز به‌ویژه برای معتادان تزریقی نگرانی دیگری برای
فعالان این حوزه ایجاد کرده، چرا که به اذعان آنها این اتفاق منجر به
بازگشت موج دوم‌ایدز می‌شود.
دکتر عباس صداقت ــ رئیس اداره‌ایدز وزارت بهداشت ــ در گفت و گو با آرمان از این موضوع انتقاد می‌کند.
با توجه به وظیفه وزارت بهداشت به‌عنوان یکی از اعضای برنامه کنترل کشوری‌ایدز، در آستانه روز جهانی‌ایدز از یکسال گذشته تا کنون چه اقداماتی در ارتباط با پیشگیری از‌ایدز انجام داده است؟
وزارت بهداشت تنها متولی کنترل‌ایدز در کشور نیست، در کنار این وزارتخانه، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌ها، وزارت آموزش و پرورش، ستاد مبارزه با مواد مخدر و.. در برنامه کشوری کنترل ایدز نیز حضور دارند، براساس برنامه راهبردی اچ‌آی‌وی، که از سوی هیات دولت نیز به تصویب رسید، تمامی‌سازمان‌ها براساس اهداف راهبردی این برنامه، کارهای خود را انجام می‌دهند، در این میان وزارت بهداشت دو موضوع مهم جوانان و نوجوانان و همچنین زنان آسیب‌پذیر را در دستور کار خود قرار داده است، در یکسال گذشته از نظر کمی‌و کیفی به این دو مقوله پرداخته‌ایم.
اشاره کردید که پیشگیری از‌ایدز در میان زنان آسیب پذیر در اولویت‌های وزارت بهداشت قرار گرفته در این ارتباط چه کارهای صورت گرفته؟
ما توانستیم در کل کشور مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری
را راه‌اندازی کنیم، به‌طوری که در هر استان حداقل یک مرکز مشاوره رفتاری
ایجاد شده است، شماره تلفن این مراکز را نیز به 118 اعلام کردیم تا افراد
بتوانند اطلاعات مربوط به انتقال و پیشگیری از‌ایدز را به‌صورت تلفنی و
حضوری دریافت کنند، اگر فردی احتمال دهد که مبتلا به‌ایدز است می‌تواند
به‌صورت حضوری به این مراکز مراجعه کرده و از مشاوره و آزمایش رایگان این
مراکز استفاده کند. در کنار این مراکز، حدود 23 مرکز مشاوره ویژه زنان آسیب
پذیر نیز در مناطقی که احساس می‌شد از نظر انتقال‌ایدز با خطر مواجه
هستند، استقرار پیدا کرد، براساس پروتکل کشوری تهیه شده، تمام پرسنل این
مراکز زن هستند و به زنان آسیب‌پذیر خدمات مشاوره‌ای پیرامون روابط جنسی،
اچ‌آی‌وی، روانی و... ارائه می‌شود. تمام این خدمات به‌صورت محرمانه و
رایگان در اختیار
مراجعه کنندگان قرار می‌گیرد، پیش بینی می‌شود تعداد این مراکز تا پایان امسال به 33 مرکز افزایش پیدا کند.
چقدر در دسترسی به این زنان موفق بوده‌اید؟ این روش‌ها باعث شده تا این افراد به سمت مراکز جذب شوند؟
این مراکز با هدف دسترسی بیشتر به افراد پرخطر ایجاد شد، از نظر ما زنان آسیب‌پذیر، زنان مصرف‌کننده مواد مخدر، همسران مردان معتاد و زنانی که رفتار جنسی پرخطر دارند، هستند، از این رو مراکزی با شرایطی که عنوان شد برای جلب اعتماد این زنان راه اندازی شد.
ایرادی که از این برنامه‌ها گرفته می‌شود، دولتی بودن آن است و به‌طور کلی افراد مبتلا یا در معرض خطر، تمایلی به همکاری ندارند.
ببینید تاکید ما نیز این بود که این مراکز از سوی بخش‌های
غیردولتی و زیر نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی اداره شوند، البته در این میان
تعداد انجمن‌ها و
ان جی اوهای فعال در این زمینه نیز کم است، کارهای مرتبط با درمان و
پیشگیری سخت است با این حال ما شرایطی را فراهم کردیم تا مشکلی برای مراجعه
کنندگان ایجاد نشود و حریم خصوصی آنها خدشه‌دار نشود. تجربه‌هایی که در
مراکز مشاوره داشتیم نشان داد که پوشش خوبی برای زنان آسیب‌پذیر ایجاد کرده
است، حتی در برخی استان‌ها، نیروی انتظامی و استانداری و... نیز در این
زمینه با ما همکاری کردند، ما در این مراکز توانستیم از طریق مراجعه
کنندگان، سایر زنان آسیب‌پذیر را مورد حمایت قرار دهیم.
مشکل اصلی این زنان برای مراجعه به مراکز مشاوره چیست؟
رفتارهای پرخطر مرتبط با اچ‌ای وی به‌طور طبیعی در تمام جوامع از جمله ایران، جزو رفتارهای پذیرفته شده اجتماع نیست، بنابراین گروه‌های پرخطر و افراد در معرض به‌دلیل انگی که این بیماری همراه دارد، به سختی اعتماد می‌کنند و دسترسی به آنها نیز آسان نیست. بنابراین باید یک مقدار زمان بیشتری بگذرد و مهارت‌های مشاوره‌ای در این مراکز افزایش یابد تا میزان اعتماد و جذب این افراد بالا رود، هدف ما کمک به وضعیت سلامتی این افراد و خانواده‌هایشان است. بزرگ‌ترین مشکل ما نیز همان انگی است که سایر افراد جامعه به این بیماران می‌زنند. همین موضوع سبب شد تا این مراکز ما سردر و تابلویی نداشته باشند، تا مشکلی برای رفت و آمد مراجعه کنندگان ایجاد نشود. البته در این میان حمایت‌های سیاسی و مذهبی و نیروی انتظامی‌می‌تواند تاثیر فراوانی در جذب بیشتر این افراد داشته باشد.
اطلاع‌رسانی مهم‌ترین محور پیشگیری از‌ایدز است، در این ارتباط اقداماتی که از سوی وزارت بهداشت و همکاری سایر سازمان‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امسال اقدامات بسیار خوبی در زمینه اطلاع‌رسانی انجام شده است، در مقابل نیز استقبال خوبی از این اطلاع‌رسانی‌ها شد، بطوریکه طی جلسه‌هایی که با شهرداری برپا شد، آنها موافقت کردند تا در ایستگاه‌های مترو و قطارهای شهری در زمینه پیشگیری از اچ‌آی‌وی و رفتارهای پرخطر اطلاع‌رسانی عمومی‌انجام شود، با سازمان حمل و نقل و پایانه‌ها نیز مذاکراتی داشتیم تا بتوانیم در پایانه‌های ترانزیت داخلی و خارجی اطلاع‌رسانی مناسبی را به‌ویژه برای راننده‌ها داشته باشیم. در تلا ش هستیم تا در صورت موافقت مسئولان، تیزرهای انیمیشنی پیشگیری از‌ایدز را از طریق تلویزیون اتوبوس‌های مسافربری شهری پخش کرد، حتی با هواپیمایی ماهان نیز صحبت شده تا در قالب نشریه‌هایی که در داخل هواپیما در پروازهای داخلی و خارجی توزیع می‌شود، بخش‌هایی به آموزش پیشگیری از‌ایدز اختصاص داده شود.
انتقادهایی پیرامون همکاری صدا و سیما برای اطلاع‌رسانی در این زمینه می‌شود. میزان همکاری این سازمان چگونه است؟ آیا صدا و سیما توانسته نقش خود را به خوبی ایفا کند؟
ببینید صدا و سیما تعامل خوبی داشته، بطوریکه تیزرهای سال گذشته به‌صورت رایگان پخش شد، با این حال این سازمان، یک رسانه ملی است که مخاطب عمومی‌دارد، ما تاکید داریم که برنامه‌های آموزشی ما باید منطبق با الگوهای اجتماعی و فرهنگی باشد، ما انتظار نداریم فراتر از این عمل کند، انتظار داریم که برنامه‌ها به‌صورت مستمر و تکرار شونده باشد، تنوع داشته تا سلیقه‌ها را جذب کند، به‌طور قطع رسانه‌های مکتوب در زمینه اچ‌ای وی می‌توانند گسترده‌تر عمل کنند چرا که مخاطب خاص دارند.
آموزش و پرورش نیز به‌عنوان یکی از متولیان برنامه کشوری، باید در زمینه اطلاع‌رسانی همکاری کند، این در حالی است که ما در مدارس کمتر شاهد اینگونه اطلاع‌رسانی‌ها هستیم. دلیل همکاری نداشتن این وزارتخانه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهایی که می‌تواند در زمینه اطلاع‌رسانی تاثیرگذار باشد، چیست؟
در ارتباط با آموزش و پرورش بسته‌های آموزشی در قالب
مهارت‌های زندگی متناسب با مقاطع مختلف تدوین شد، محتوای این بسته‌ها نیز
بسیار خوب بود، با این حال مشکلی که وجود داشت، اجباری نبودن ارائه این
بسته‌ها در تمام مقاطع تحصیلی است، از سوی دیگر افراد آموزش دیده برای
انتقال این مطالب وجود ندارد، همچنین برای این آموزش‌ها نمره در نظر گرفته
نشده، همین‌ها باعث شد تا همکاری آموزش و پرورش کمرنگ دیده شود. با این حال
هفته گذشته جلسه‌ای با آموزش و پرورش برگزار کردیم و آنها وعده دادند در
سال تحصیلی جدید در استان تهران و دو استان بزرگ دیگر، این بسته‌ها را
به‌صورت یکی از درس‌های اجباری دانش‌آموزان
ارائه دهند.
از نظر شما همکاری سازمان‌ها و نهادهای مرتبط، در ارتباط با اطلاع‌رسانی برای پیشگیری از‌ایدز، رضایت بخش است، یعنی توانسته در کاهش شمار مبتلایان به‌ایدز یا سمت و سو دادن به روش‌های انتقال تاثیر داشته باشد؟
در اواخر دهه 70 و اوایل دهه 80 شیوع اچ‌ای وی سرعت شتابانی به خود گرفته بود، با اجرای این برنامه‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها در اواخر دهه 80 توانستیم از سرعت شیوع اچ‌ای وی در میان مصرف کنندگان تزریقی مواد مخدر و زندانیان بکاهیم، این موفقیت خوبی بود اما اکنون عمده مشکل ما جمعیت عمومی‌جامعه هستند، جوانان و نوجوانانی که جزو گروه‌های پرخطری که دسترسی به آنها از سوی سازمان‌ها امکان پذیر نیست یا مشکل است، تنها راه ارتباط با این گروه‌ها، رسانه‌ها هستند، این وسایل باید نقش شان را پررنگ کنند، تا پیشگیری از رفتارهای پرخطر و استفاده از روانگردان‌ها صورت گیرد، متاسفانه شاهد شیوع استفاده از روانگردان‌ها که تاثیر سویی بر افزایش احتمال ابتلا به اچ‌ای وی از راه جنسی دارد، هستیم، در این وضعیت زود است قضاوت کنیم که این نحوه اطلاع‌رسانی‌ها تاثیر داشته یا خیر. چرا که نتیجه اینگونه برنامه‌ها زمان بر است و طول می‌کشد تا موجب تغییر رفتار شوند.
پس از اعلام موفقیت سازمان‌ها در کنترل موج دوم‌ایدز که همان انتقال از راه تزریق مشترک در میان معتادان است، زمزمه‌هایی از آغاز موج سوم شنیده شد، هنوز وارد موج سوم یا همان انتقال جنسی‌ایدز که حقیقت انکار ناپذیری است، نشده‌ایم که اعلام می‌شود موج دوم تا حدودی بازگشته است، دلیل این اقدام را نیز کمرنگ شدن سیاست‌‌های کنترل موج دوم همزمان با آغاز دستگیری و جمع‌آوری معتادان اعلام می‌کنند.
ببنید سازمان‌های متولی امر سلامت به گروه‌های خاص دسترسی دارند، سازمان زندان‌ها، بهزیستی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و... می‌توانند به افراد و گروه‌های پرخطر دست یابند، ما نگران هستیم که برنامه‌های کاهش آسیب و سلامت جنسی معتادان تزریقی از سوی این سازمان‌ها به‌دلیل موفقیت‌های گذشته، از اولویت خارج شوند، ما تاکید می‌کنیم که نگران بازگشت موج دوم ایدز هستیم، سازمان‌های متولی از جمله سازمان زندان‌ها، ستاد مبارزه با مواد مخدر و... برنامه کاهش آسیب را باید با جدیت ادامه دهند. ما پیش از این توانستیم یک نظام مراقبتی اچ‌آی‌وی را در کشور پیاده کنیم که از سوی سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان یک مرکز آموزش منطقه‌ای و بین‌المللی نیز مطرح می‌شود، وظیفه این مرکز دیده بانی اچ‌آی‌وی است، به این معنی که پیش از اینکه روش‌های انتقال‌ایدز تغییر مسیر دهد این دیده بان مسیر حرکت اپیدمی را پیش بینی می‌کند. براساس این مستندات علمی‌ما دو خطر را برای اچ‌آی‌وی پیش بینی می‌کنیم، یکی همان بحث مصرف مواد مخدر و بویژه مواد محرک و روانگردان‌هاست، دیگری انتقال ایدز از طریق ارتباطات جنسی محافظت نشده، در مورد بحث اول نگرانیم که بار دیگر با موج دوم مواجه شویم و در کنار آن نگرانی ما از ورود به موج سوم ایدز است.
وزارت بهداشت برای جلوگیری از وقوع این اتفاق چه اقداماتی انجام داده؟ با توجه به اینکه ستاد مبارزه با مواد مخدر و سازمان زندان‌ها و همچنین نیروی انتظامی‌در جمع‌آوری و نگهداری معتادان متولی هستند.
ما این موضوع را به مسئولان سازمان زندان‌ها و ستاد مبارزه با مواد مخدر گوشزد کرده ایم، به آنها تاکید کرده ایم که برنامه‌های کاهش آسیب باید نه تنها همانند گذشته بلکه قوی‌تر و با کیفیت بهتر پیش رود، ببینید بحث سیاست‌گذاری یک مقوله است و اجرا مقوله دیگر. ستاد مبارزه با مواد مخدر توجیهات علمی‌ما را می‌پذیرد اما ما نگران مرحله اجرا هستیم، چرا که ممکن است سیاست‌ها کمرنگ شوند، یکی از بحث‌های مهم متادون درمانی است که سازمان زندان‌ها باید جدی‌تر از گذشته وارد عمل شود.
با توجه به اینکه نگهداری معتادان جمع‌آوری در یک محل و استفاده آنها از سرنگ مشترک با توجه به تجربه‌های گذشته احتمال انتقال ایدز را افزایش می‌دهد، با آغاز دوباره دستگیری‌ها، وزارت بهداشت نظارتی بر روند کار دارد؟
نظارت بر نحوه نگهداری این افراد به عهده وزارت بهداشت نیست، ستاد مبارزه با مواد مخدر موظف به نظارت است، سیاست این است افرادی که متجاهر هستند یعنی آشکارا چه به‌صورت ظاهری و چه رفتاری در جامعه مواد مخدر مصرف می‌کنند، دستگیر می‌شوند، در این میان مرکز درمان اعتیاد در کشور وجود دارد که فرصت درمان را برای این افراد فراهم کرده است، کسانی که تحت درمان قرار نمی‌گیرند، جمع‌آوری و در کمپ‌ها نگهداری می‌شوند، اما آنچه مهم است اجرای برنامه‌های آموزشی در کمپ‌ها و کاهش آسیب است، ما نگرانیم وقتی این سیاست‌ها اجرا می‌شود، در رعایت استانداردها کوتاهی شود.
نظر شما