سلامت نیوز : وقتی سخن ازشهری آلوده و دود زده به میان می‌آید بی اختیار پایتخت ایران زمین در ذهن نگاشته می‌شود. تهران را جایی می‌دانیم كه خیابانهای دور و درازش با سیاهی و دود ماشینها و بوق و همهمه شهر در هم پیچیده! در مقابل اصفهان را شهر گنبدهای فیروزه‌ای می‌دانیم، كه مانند تابلوی نقاشی بر آبی آسمانی آویخته، گنبدهای فیروزه‌ای‌اش پر تلالو زمین و آسمانش دل می‌رباید ...

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ؛ اگر كمی دقیق شویم و با نگریستن به آمار و ارقام مرتبط با كیفیت آب و هوا و محیط زیست به موضوع نگاه كنیم، حقیقت تكان دهنده‌ای سر بر می‌آورد كه با این رمانس سنتی اندكی متفاوت است!

ماجرای غم انگیز هفته قبل!

به اعتقاد نگارنده، اوضاع آلودگی كلانشهرهای كشورمان، بخصوص دو كلانشهر تهران و اصفهان، دیگر به حدی رسیده كه باورش برای هر شنونده‌ای دشوار است. ماجرای آلودگی كلانشهرهای ما حالا دیگر به طنز شبیه شده است. طنزی غمناك و كشنده! عددهای شاخص برای آلودگی كه به اعداد ركوردهای مجموع وزنه بردارها شبیه‌تر است تا اعداد بیانگر آلودگی یك شهر! و چه راحت شهرهایمان را چند روزه تعطیل می‌كنیم و چه راحت‌تر زبانمان می‌چرخد كه بگوییم: آلودگی به مرز هشدار رسید و از مرز هشدار هم گذشت.

هفته گذشته كمتر كسی است كه از تعطیلی‌های پیاپی در تهران و برخی تعطیلی‌های پراكنده در برخی شهرهای دیگر كشور به دلیل آلودگی بیش از حد هوا، با خبر نشده باشد.
استقرار جو پایدار از هفته قبل‌تر و بروز پدیده اینورژن یا وارونگی دما سبب شد، هر روز بر غلظت آلاینده‌های جوی در شهرهای بزرگ و پرجمعیت افزوده شود تا آنجا كه در روزهای ابتدایی تا اواخر هفته گذشته اوضاع چند كلانشهر كشور وخیم شد.

در این بین اما، بارها و بارها از تهران نام برده شد، صدها گزارش و خبر در رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری صرفا درباره اوضاع وخیم تهران به صدر خبرها رفت. این وسط اما، نصف جهان مثل همیشه مظلوم بود. مثل ماجرای بی سرانجام جنگ مترو با آثار باستانی‌اش كه كسی نفهمید چرا؟ مثل ماجرای خشكیدن زاینده رودش كه كسی نفهمید چرا؟! و مثل صدها و صدها چرای دیگرش كه كسی نخواهد فهمید چرا؟!

تفاوت در اندازه گیری آلودگی تهران و اصفهان

اگرچه در بسیاری از كشورها اندازه‌گیری آلودگی در شهرهای مختلف به صورت یكپارچه و با كمیتها و در دستگاه‌های اندازه‌گیری عددی یكسان، سنجیده می‌شود، اما از عجایب كشور ما این است كه همزمان از دو ضریب متفاوت، PSI، و AQI، در سنجش آلودگی استفاده می شود! PSI، یا ضریب استاندارد آلودگی از ابداعات چند دهه قبل سازمان حفاظت محیط زیست امریكا است كه در آن غلظت آلاینده‌ها به یك مقیاس عددی بین صفر تا 500 تبدیل می‌شود.
 
از حدود سال 2000 میلادی، ضریب دیگری با نام AQI، یا ضریب كیفیت هوا، استفاده شد كه هم حساس‌تر است و هم دقیق‌تر. هر دوی این ضرایب كمیتها با واحدهای مختلف را به یك عدد بدون واحد تبدیل می‌كنند. در هر دو ضریب، سطحی را به عنوان هوای پاك می‌شناسیم كه بین اعداد صفر تا 50 باشد و با رنگ سبز نمایش داده می‌شود. همچنین در هر دو سطحی را به عنوان سالم می‌شناسیم كه بین 50 تا 100 باشد و با رنگ زرد نشانش می‌دهیم، اما در سطح موسوم به ناسالم با رنگ نارنجی، تفاوتهای این دو ضریب آشكار می شود. در شاخص PSI، بین اعداد 100 تا 200 را ناسالم می دانیم، اما در شاخص AQI، بین اعداد 100 تا 150 را ناسالم می‌دانیم و از 150 تا 200 را بسیار ناسالم با رنگ قرمز قلمداد می‌كنیم، در حالیكه در شاخص PSI، بر خلاف AQI، بین اعداد 200 تا 300 ناسالم قلمداد می‌شود! توجه شود كه بین اعداد 200 تا 300 در AQI، خطرناك با رنگ قهوه‌ای روشن قلمداد می‌شود و از 300 به بالا بحرانی با رنگ قهوه‌ای تیره محسوب می‌شود. حال آنكه در PSI، اصلا سطحی به نام بحرانی تعریف نشده است، حالا كه به تفاوتهای فراوان میان این دو ضریب اندازه گیری پی بردید بد نیست بدانید، شاخص سنجش آلودگی در تهران PSI و در اصفهان AQI است! همین باعث تفاوت در بیان میزان آلودگیها و اشتباهات فراوان رسانه‌ها و حتی مسوولان درمقایسه آلودگی این دو شهر می‌شود. اگرچه اعداد هر دو ضریب به دلیل بدون واحد بودن با یكدیگر برابری می‌كنند و مرز هشدار و اضطرار در هر دو اعداد یكسانی است، اما ضریب PSI منسوخ شده است و استفاده از آن در كلانشهری مانند تهران جای بسی سوال دارد!

پیش از این برخی مسوولان مرتبط با آلودگی هوای تهران قول داده بودند تا پایان سال 90 سنجش آلودگی این شهر از PSI به AQI تغییر كند كه چنین نشد!

اصفهان آلوده‌تر از تهران بود!

از جمعه دو هفته گذشته مطابق با دهم آذرماه، شاخص آلودگی هوای شهر اصفهان از حالت سالم و رنگ زرد به حالت ناسالم و رنگ نارنجی با عدد میانگین 105وارد شد. روز شنبه یازدهم آذرماه عدد میانگین 24 ساعته آلودگی هوای شهر اصفهان به 148 رسید. روز یكشنبه دوازدهم آذر این عدد میانگین قرمز شد و به 178 رسید! یعنی اینكه هوای شهر اصفهان ناسالم را هم رد كرده بود و وارد گستره بسیار ناسالم شده بود. متاسفانه مسوولان مربوطه واكنش چندان موثر و تمهیدات به موقعی نداشتند و همین موجب شد تا روز دوشنبه سیزدهم آذرماه شاخص آلودگی شهر اصفهان به 197 برسد! این در حالی بود كه در ایستگاه‌هایی مانند میدان احمد آباد این عدد به 212 و در بزرگراه شهید خرازی به 208 رسیده بود! این یعنی رد شدن از مرز هشدار و وارد شدن به گستره اضطرار با رنگ قهوه‌ای روشن. دردناك‌تر اینكه در همین روز كمیته اضطرار شهر تهران این شهر را در روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته گذشته تعطیل اعلام كرد حال آنكه در این روز شاخص آلوده‌ترین مناطق تهران روی اعدادی مانند 180 و یا 175 می‌چرخید. این اعداد را با اعداد فراتر از 200 در اصفهان مقایسه كنید!

اما تراژدی اصفهان ادامه داشت. منصور شیشه فروش مدیر كل ستاد بحران استان اصفهان در گفتگو با ایسنا گفته بود: غلظت آلودگی هوا به اندازه‌ای نیست كه حتی مدارس هم تعطیل شوند. وی از تمام شدن آلودگیها در روز چهارشنبه خبر داده بود.

وی درباره جزییات جلسه ستاد بحران گفته بود: هواشناسی پیش بینی كرده از فردا(سه شنبه) با افزایش سرعت باد در لایه‌های جو آلودگیها كم شود. اما براستی آیا شیشه فروش  برخی گزارشهای اشتباه هواشناسی اصفهان را طی سالهای اخیر ندیده بود؟!

وی در جواب خبرنگار ایسنا كه گفته بود اما شواهد نشان می‌دهد كه اگرچه ممكن است به صورت مقطعی و در ساعاتی آلودگی كم شود اما بی شك آلودگیها طی روزهای آینده افزایش می‌یابد افزوده بود: افرادی كه در هواشناسی پیش بینی می‌كنند كارشناس هستند، مگر می‌شود اشتباه كنند؟!
روز سه شنبه چهاردهم فقط مهدكودكها و پیش دبستانیها تعطیل شدند. در بعدازظهر سه شنبه جلسه ستاد بحران دوباره تشكیل شد و اسماعیلی معاون سیاسی امنیتی استانداری اصفهان به ایسنا گفت که طبق گزارش‌های ارایه شده از سوی اداره کل هواشناسی و مرکز بهداشت استان اصفهان هوای اصفهان در وضعیت خطرناک قرار دارد! سرانجام روز چهارشنبه شهر اصفهان هم تعطیل شد.

از اوایل روز چهارشنبه همانطور كه ایسنا پیش بینی كرده بود! آلودگیها زیادتر و زیادتر شد و سرانجام بین ساعات شش بامداد چهارشنبه تا دوازده ظهر، شاخص آلودگی هوای اصفهان از مرز هشدار گذشت، از رنگ قرمز هم گذشت و وارد گستره خطرناك و رنگ قهوه ای روشن شد. این یعنی شرایط اضطرار. این یعنی نتیجه به تمسخر گرفتن رسانه‌ها. شاید اگر به توصیه رسانه‌ها توجهی شده بود و روز سه شنبه تعطیل می‌شد، با اضافه نشدن به بار آلودگیها روز چهارشنبه آلودگی هوای شهر اصفهان از مرز هشدار نمی‌گذشت!

جالب اینجاست كه اطلاع رسانی درباره این تعطیلی آنقدر دیر و محدود انجام شد كه بسیاری از افراد و حتی دانش آموزان و دانشجویان در آلودگی با عدد 202 ، بین ساعت 6 بامداد تا 12 ظهر، به سمت محل كار و تحصیل حركت كرده بودند و دربهای بسته آنها را مجبور كرده بود یك بار دیگر تمام مسیر را باز گردند!

در ساعات بحرانی این روز ایستگاه میدان احمد آباد اصفهان عدد میانگین 247 و اتوبان خرازی عدد 229 را نشان می‌داد كه اعداد وحشتناكی است.

سرانجام از بعدازظهر چهارشنبه وزش باد شروع شد و قصه آلودگی شهر اصفهان رو به پایانی موقت رفت..

چرا اصفهان در دود تهران گم شد؟

پیش‌تر دكتر شیرانی، رییس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با مقایسه وضع آلودگی تهران و اصفهان گفته بود:" بر اساس آمار تعداد روزهای پاک استان اصفهان کمتر از روزهای پاک تهران است!"

وی یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش آلودگی هوا در اصفهان را فعالیت نیروگاه برق کشور در این استان دانسته و افزوده بود: "در حال حاضر صد درصد سوخت این نیروگاه از طریق سوخت مازوت تامین می‌شود و طبق بررسی‌های صورت گرفته ۱۶ درصد آلودگی هوای اصفهان تنها به دلیل فعالیت این کارخانه است."
حالا چرتكه دست گیرید و حساب كنید وقتی تعداد روزهای پاك تهران با تخفیف؛ كمتر از انگشتان یك دست است، آنوقت تعداد روزهای پاك اصفهان كه كمتر از تهران است چند تا می‌شود؟! پس چرا تهران را آلوده‌ترین شهر ایران می‌دانیم؟!

شاید مهمترین دلیل آن این باشد كه تجمع رسانه‌ها، بخصوص رسانه‌های ملی مانند صدا و سیما در تهران واقع شده و رخوت صدا و سیما شهر اصفهان نیز به این ماجرا دامن زده است. متاسفانه صدا و سیمای شهر اصفهان درباره آلودگی هوای این شهر آنقدر اطلاع رسانی ضعیفی داشته كه خیلی از هموطنان از شنیدن آلوده بودن شهر اصفهان تعجب می‌كنند.

متاسفانه رسانه‌های نوشتاری این شهر نیز تاثیرگذاری چندانی در سطح كشور ندارند كه این خود مزید بر علت شده است.

گنبدهای سیاه، اشكهای پنهانی

چند سالی است كه گنبدهای فیروزه‌ای تغییر رنگ داده‌اند، هر روز قشری سیاه، رنگ از رخشان می‌برد. آسمان اصفهان دیگر آبی نیست. كارخانه‌ها می‌خواهند نصف جهان را ببلعند! متروی این شهر پای پلهای تاریخی در كمین است... اشكی اگر بریزیم چه كسی می‌بیند؟! اصفهان در دود تهران گم شده است!