به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ؛ بنا به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی تمامی‌جامعه ایران در معرض خطر اعتیادبه مواد مخدر هستند و کار به جایی رسیده که دبستان‌ها هم گرفتار شده‌اند. گفت‌وگوی حاضر با پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی پیرامون تحلیل و هشدار نسبت به وضعیت افزایش مصرف مواد مخدر و گسترش اعتیاد در کشور به خصوص اعتیاد میان زنان و کودکان است هشداری که به نظر می‌رسد برای پیدا کردن سرنخ های اولیه آن باید به بررسی چگونگی ورود مواد مخدر به ایران بپردازیم.
آقای دکتر پودراتچی اعتیاد در تعریف علمی‌به چه معناست؟
ریشه لغوی اعتیاد یعنی عادت‌کردن. اعتیاد یعنی وابستگی فرد به چیزی از خارج بدن خود که در صورت قطع‌شدن، باعث سندرم شود و در رفتار فرد ناهنجاری ایجاد کند و باعث به‌وجود آمدن مشکلات روحی و روانی شود. به این شکل وابستگی، اعتیاد گفته می‌شود.
از چه نوع یا انواعی از مواد مخدر در ایران بیشتر استقبال می‌شود و این مواد چگونه به دست می‌آیند؟
مواد مخدر سنتی و صنعتی در ایران مورد استقبال است. مواد سنتی از دل خاک روییده، بیشتر روی جسم و آرامش جسم اثر می‌گذارند و برای تسکین دردها استفاده می‌شود و برای مثال در بیمارستان‌ها بعد از عمل جراحی از مورفین استفاده می‌شود. مواد صنعتی از طریق فرآیندهای شیمیایی تولید می‌شوند، روی مغز اثر می‌گذارند، روی روح و روان فرد اثر می‌گذارند و به نظر من در مقایسه این دو نوع مواد مخدر، مواد صنعتی بسیار خطرناک‌تر از مواد سنتی هستند.
تاریخچه ورود مواد مخدر به ایران به چه دورانی بر می‌گردد؟
دقیقا مشخص
نیست. اما به‌طور عام می‌توان عنوان کرد برای اولین بار از دربار صفویان
شروع شد، شاهان صفوی اعتقاد داشتند روزانه خوردن یک حبه تریاک جوان نگه‌شان
می‌دارد و بدنشان را تقویت می‌کند. بعدها انگلیس به‌وسیله عوامل خودش، مثل
دراویش هندی و پزشک‌هایی که وارد ایران کرده بود، در تهران تبلیغ می‌کردند
که تریاک درمان 72 درد است. در دوره قاجار شاهدیم جارچی‌هایی در ماه مبارک
رمضان جار می‌زدند مسلمانان بپا خیزید وقت آب است و تریاک. یعنی بپاخیزید
که آب بخورید و تریاک بکشید که الان اذان گفته می‌شود و دیگر وقتی نیست.
به‌طور سنتی در خانواده‌های نسل ما همیشه کمی تریاک بود. برای تسکین درد
مثلا تریاک را پشت نعلبکی آب می‌کردند و می‌مالیدند پشت گوش بچه برای
گوش‌درد. بعدها ایران به‌خاطر موقعیت جغرافیایی و به‌وجود آمدن هلال طلایی
که شامل افغانستان و پاکستان و نقطه اوج آن ایران بود جاده اصلی ترانزیت
مواد مخدر از شرق به غرب شده و حدود 80 درصد مواد مخدر سنتی از این شاهراه
به غرب قاچاق می‌شود.
من فکر می‌کنم یکی از شگردها و برنامه‌هایی که قاچاقچیان داشتند، برای این که این شاهراه امن بماند افراد سر راهشان را معتاد کنند که این افراد به عوامل خود قاچاقچیان تبدیل شوند و این داستان همچنان ادامه دارد. البته الان با عوض‌شدن شرایط و جهانی‌شدن، قاچاقچیان مواد مخدر تنها گروه‌هایی در دنیا بودند که اصل جهانی‌شدن را پذیرفتند و به اتحاد جهانی دست زدند، تل یادهای چینی، یاکوزاهای ژاپنی، مافیای خشن روس، مافیای ایتالیا، مافیای آمریکا و آمریکای جنوبی و همه این‌ها به این نتیجه رسیدند که همه با هم کار کنند و سود حداکثری در گرو اتحاد آن‌هاست و به همین خاطر است که شما می‌بینید موادی که در غرب تولید می‌شوند در کف خیابان‌های شرق مصرف می‌شود و موادی که در شرق تولید می‌شوند در کف خیابان‌های غرب مصرف می‌شوند و این در سایه اتحاد شوم این گروه‌هاست. در 20 سال گذشته مطالعه‌ای انجام دادیم که نشان می‌دهد رقمی در حدود 5/1 تا 2 بیلیارد دلار در آن زمان گردش پولی مواد مخدر در سطح جهان بوده است که تا حالا قطعاً چند برابر شده و این سود زیادی است و برای حفظ این سود مطمئنا دست به خیلی کارها می‌زنند.
علت گسترش مواد مخدر به‌طور عام و مواد مخدر صنعتی به‌طور خاص در جامعه ما چه می‌تواند باشد؟
من فکر می‌کنم باید به طور عام صحبت کنیم. به طور خاص مصرف مواد در ایران محض تنوع‌طلبی است، چرا که جامعه ما جامعه افسرده‌ای است. در نسل جوان ما، شادی و امید به آینده وجود ندارد. رفتارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در جامعه ما بیمارگونه عمل می‌کنند و زمینه را برای گسترش مواد مخدر فراهم می‌کنند. مثلاً ساختار فرهنگی ما، پاره فرهنگ «خوش‌باشی» دارد که البته سابقه تاریخی دارد، لذت‌جویی، نشاط کاذب را ترویج می‌کند و باید اصلاح شود. ساختار اقتصادی ما نتوانسته برای جوانان اشتغال ایجاد کند و آنان را جذب کار کند و یا ساختار سیاسی ما باید فرصت مشارکت سیاسی را برای جوانان ایجاد کند و...
علت تغییر الگوی مصرف از مواد سنتی به مواد صنعتی و شیمیایی در ایران چیست؟
من فکر می‌کنم یکی از دلایل آن ساده مصرف‌کردن آن است و به لحاظ قیمت هم ارزان هستند. مثلا به دلیل تعداد زیاد لابراتورها و آشپزخانه‌هایی که در تهران وجود دارد و عدم تخصص آنها در تولید این مواد. ما با تنوع انواع شیشه و قیمت مواجه هستیم و به دلیل رقابت با همدیگر نمی‌توانند قیمت را بالا ببرند.
نسبت خطر اعتیاد مواد مخدر صنعتی در بین زنان و مردان چگونه است؟
خطر مصرف برای زن و مرد یکسان و به یک میزان است. متأسفانه باید بگویم برای اولین بار در تاریخ کشور ما تعداد معتادین زن و مرد به سمت برابری می‌رود. اگر با همین شرایط پیش برود تا چند سال دیگر، معتادین زنان از مردان بیشتر می‌شوند. مخصوصاً در زمینه اعتیاد به شیشه.
آیا آماری وجود دارد از افرادی که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم گرفتار مواد مخدر باشند؟
شما هیچ‌وقت نمی‌توانید آمار دقیقی از آسیب‌های اجتماعی مثل اعتیاد داشته باشید چون آسیب‌های اجتماعی در جوامع تابو هستند و اگر بخواهیم بر اساس دستگیری‌هایی که توسط پلیس انجام می‌شود، در بهترین حالت فقط 5 تا 10 درصد واقعیت را نشان می‌دهند و همواره 90 تا 95 درصد در خفا باقی می‌مانند و بر اساس روایت‌ها و پژوهشی که انجام شده در کشور ما بیش از 5 میلیون خانوار گرفتار مواد مخدر هستند. چون بیشتر افراد معتاد بالغ هستند و سرپرست خانواده‌ها را دچار چالش و بحران‌های زیادی کرده‌اند مثلا بیشتر طلاق‌ها مربوط به اعتیاد است.
آماری از دختران و زنان معتاد ایران وجود دارد؟
نه، وقتی که ما آماری از مردان نداریم، مطمئنا از زنان نیز وجود ندارد و چون هنوز معتاد بودن یک زن و دختر در کشور جا نیفتاده است و دچار فشارهای اجتماعی بیشتری هستند، مخفی‌کاری بیشتری انجام می‌شود.
سن شروع اعتیاد در ایران چندسالگی است؟
در آمار رسمی 14 سال اعلام شده است ولی کمتر است. من در شورآباد بچه‌های 10-9 ساله معتاد دیده‌ام و الان در مدارس راهنمایی و دبستان اعتیاد وجود دارد.
یکی از نکاتی که همیشه مطرح بوده است و مسئولان مربوطه از پاسخگویی به آن سر باز می‌زنند بحث دانش‌آموزان معتاد است. آیا شما آماری از دانش‌آموزان معتاد دارید؟
آمارهای رسمی معمولا برای این که بگویند جامعه سالم است و جو جامعه متلاطم نشود، ارائه می‌شود. آمار آسیب‌های اجتماعی را خیلی کمتر از آنچه که واقعیت است نشان می‌دهند و اینکه دانش‌آموز معتاد نداریم جزو بزرگ‌ترین دروغ‌های تاریخ است و آماری در این زمینه وجود ندارد، ولی تا آنجایی که من می‌دانم دبستان‌ها هم گرفتار اعتیاد و مواد مخدر هستند.
کدام مناطق جغرافیایی کشور بیشتر مصرف‌کننده مواد مخدر صنعتی هستند؟
به‌نظر می‌رسد همه جای کشور به‌طور یکسان در معرض خطر قرار دارند و در مورد اینکه کدام منطقه بیشترین مصرف‌کننده مواد مخدر صنعتی هستند هنوز مطالعه‌ای صورت نگرفته است.
چه قشرها و گروه‌های طبقاتی بیشتر در خطر اعتیاد به مواد مخدر هستند؟
وقتی مسئله‌ای مثل اعتیاد اجتماعی می‌شود، تمام طبقات اجتماعی، قشرها، جنسیت، تمام گروه‌های سنی و... همه شانس مساوی برای معتادشدن دارند.
شما وجود مافیای داخلی و خارجی و تاثیر آن روی قیمت مواد مخدر و گسترش آن در جامعه را قبول دارید؟
نمی‌توانم قاطعانه بگویم مافیای داخلی وجود دارد یا نه. نمی‌توان هر گروه و دسته‌ای را مافیا قلمداد کرد. ممکن است افرادی در داخل کشور وجود داشته باشند که عضو مافیای بین‌المللی باشند ولی اینکه اینجا یک گروه مستقل وجود داشته باشد، بعید می‌دانم. بعضی‌ها هم اصرار دارند انتقال مواد مخدر در ایران کار دولت است.
ولی من اعتقاد دارم دولت هیچ دستی در این توزیع ندارد. اما ممکن است افرادی منتسب به یک دولتمرد دست به این کار بزنند و از امتیازاتی که آشنای آنها دارند در دستگیری‌ها و یا ردکردن مواد مخدر استفاده شود. اما اینکه به صورت رسمی دولت، افرادش درگیر این مقوله باشد من اصلا قبول ندارم اما می توان منکر سوءاستفاده اطرافیان از موقعیت مقامات بلندپایه در قاچاق مواد مخدر شد.
ساز و کارهای صورت گرفته توسط سازمان‌ها و نهادهای مربوطه توانسته در جلوگیری از گسترش اعتیاد موثر باشد؟
در جلوگیری از گسترش اعتیاد در جامعه اصلا موفق نبوده‌اند. اگر چیزی غیر از این بود الان اوضاع به این صورت نبود اما بعضی از NGOها مثل NA و این مدل‌ها بهترین شیوه‌های ترک اعتیاد را ارائه کرده ولی در زمینه پیشگیری بسیار ضعیف عمل کردیم و اگر بخواهیم در زمینه پیشگیری موفق عمل کنیم، باید ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه را اصلاح کنیم.
شما چه راهکاری برای حل این آسیب اجتماعی ارائه می‌دهید؟
بارها اعلام کرده‌ام باید مواد مخدر سبک سنتی را آزاد کنیم. باید مواد مخدر سنتی مثل تریاک را کوپنی کنیم. برای اصلاح برخی از مسائل برای نمونه باید تاکید حکومتی در موضوع مشروب را کم کنیم و مواد مخدر را مدیریت بهتری کنیم.
ولی مشروبات الکلی با موازین اسلامی و شرعی مملکت ما مغایرت دارد؟
خب بله، مغایرت دارد و در قرآن اشاره شده که حرام است. من نمی‌گویم مشروب آزاد شود ولی حکم حکومتیش‌کم شود و به پژوهشگران حوزه آسیب‌های اجتماعی اهمیت داده شود تا راهکارهای مناسبی برای مدیریت این آسیب‌ها پیدا کنند.
و حرف آخر...
امیدوارم روزی برسد کشورمان عاری از هرگونه مواد مخدر باشد و الگوی آن در جهان وجود دارد. مثل عربستان ـ کویت.
نظر شما