سلامت نیوز : نگاهتان را در گوشه و كنار كارگاه‌های ساخت ارتوز و پروتز هلال احمر كه بچرخانید، می‌توانید انواع و اقسام دست و پاهای عاریه را ببینید؛ از دست و پاهایی كه برای كودكان درست شده تا آنها كه برای سالمندان آماده شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ اینجا چیزی كه بیشتر از همه به چشم می‌آید، نام‌هایی است كه روی قالب‌های گچی اندام مصنوعی نوشته شده است. از آنجا كه مددجوهای زیادی به این مركز مراجعه می‌كنند تكنیسین‌ها قالب‌های زیادی می‌سازند. آنها برای این‌كه قالب‌ها با هم اشتباه گرفته نشوند، روی هر كدام از آنها نام مددجو‌ها را می‌نویسند. این قالب‌ها قرار است هر كدامشان دست و پایی بشوند برای مددجو‌ها تا آنها با استفاده از این وسایل كمی از بار مشكلات زندگی خود كم كنند و در جامعه‌ای كه كمتر شرایطی برای زندگی برایشان تدارك دیده شده است، روزگار سپری كنند. به كارگاه‌های ساخت ارتوز و پروتز جمعیت هلال احمر تهران رفتیم تا از مراحل ساخت ابتدایی‌ترین نیاز معلولان كشور و مشكلاتشان بیشتر بدانیم.

در گوشه‌ای از سالن مرد سالخورده‌ای روی صندلی پلاستیكی آبی‌رنگی نشسته است و زیر لب غرولند می‌كند. كمی جلوتر كه می‌رویم، متوجه حرف‌هایش می‌شویم: «چند سال پیش برای خرید پای مصنوعی 300 هزار تومان دادم. اما حالا از من یك میلیون و 400 هزار تومان می‌خواهند. از كجا بیاورم؟»‌ اگر در راهروهایی كه به كارگاه‌های ساخت ارتوز و پروتز هلال احمر می‌رسد قدم بزنید، معلولان زیادی را می‌بینید كه از اوضاع و احوال خود گله دارند. بیشتر آنها می‌گویند در جامعه‌ای كه شرایط كار برای معلولان مهیا نیست و آنها نمی‌توانند شغلی داشته باشند. پرداختن هزینه‌های كمرشكن برای ارتوز و پروتز واقعا زندگی را برایشان مشكل‌تر كرده است. البته این در حالی است كه هلال احمر برای مدد جوهایش به اصطلاح تخفیف و كمك هزینه‌هایی در نظر گرفته است وگرنه هزینه خدمات و ساخت اعضای مصنوعی كه اینجا ساخته می‌شود، حدود40 تا 70 درصد كمتر از كارگاه‌های خصوصی است.

اولین مركز ارتوپدی ایران

حدود 50 سال پیش مراكز ارتوپدی فنی یا دست و پا سازی مصنوعی در كشورمان شروع به كار كرد.این مراكز به كمك متخصصان سازمان ملل و كشور آلمان دایر شد. جالب است بدانید اولین مركز ارتوپدی فنی مدرن در ایران در محل ساختمان مركزی جمعیت هلال احمر شروع به فعالیت كرد. اوج فعالیت‌ها و پیشرفت‌های توانبخشی جمعیت هلال احمر هم در سال‌های جنگ بوده است. اكنون در كشورمان 21 مركز جامع توانبخشی در 18 استان كشور دایر است و حدود 77 مركز هم در 31 استان كشور زیر نظر جمعیت هلال احمر مشغول به كار هستند.به گفته مدیركل توانبخشی هلال احمر، سالانه بیش از 120 هزار مددجو به مركز توانبخشی هلال احمر تهران مراجعه می‌كنند تا از خدماتی كه این مركز ارائه می‌كند، استفاده كنند.

توانبخشی برای مددجوها

در مركز توانبخشی هلال احمر، توانبخشی به دو صورت مكانیكی و فیزیكی انجام می‌شود. بخش مكانیكی شامل ارتوز، پروتز و كفش طبی است و بخش توانبخشی فیزیكی خدمات فیزیوتراپی، شنوایی سنجی، بینایی سنجی‌، كارگاه تغذیه و آب درمانی را در بر می‌گیرد. البته همه افرادی كه به این مركز مراجعه می‌كنند، معلول نیستند. برخی از آنها تنها برای اطمینان پیدا كردن از سلامت خود به ساختمان هلال احمر می‌آیند. یكی از دلایلی كه باعث می‌شود افراد زیادی به این مركز بیایند هزینه‌های پایین این مركز نسبت به مراكز توانبخشی خصوصی است.

افرادی كه برای اولین بار به این مركز آمده‌اند تا پروتز یا ارتوز تهیه كنند، بعد از پذیرش و تشكیل پرونده به اتاق معاینه می‌روند تا پزشك با توجه به مشكل‌ آنها برایشان نسخه‌ای بپیچد. به این ترتیب بیمار با توجه به مشكلی كه دارد به یكی از كارگاه‌های ساخت ارتوز و پروتز هدایت می‌شود، اما گاهی هم پیش می‌آید مشكل مراجعه‌كننده فقط با چند جلسه فیزیوتراپی یا آب درمانی برطرف می‌شود. استادان، یكی از كارشناسان توانبخشی درباره تفاوت ارتوز و پروتز و خدماتی كه دراین مركز ارائه می‌شود، می‌گوید: «اینجا در كارگاه‌های جداگانه به مردان و زنان معلول خدمات پروتز و ارتوز ارائه می‌شود.

ارتوز وسیله‌ای كمكی است كه شخص از آن برای رفع مشكل‌ دفرمه‌شدن اندام یا پیشگیری از آن استفاده می‌كند.» از دیگر موارد كاربرد ارتوز می‌توان به زانوبند یا قوزبند‌ها اشاره كرد. البته برخی دیگر از بیماران مانند آنها كه دچار آسیب‌دیدگی در غضروف و مفاصل شده‌اند از ارتوز‌ها برای كاهش فشار به مفصل آسیب‌دیده استفاده می‌كنند، اما پروتز‌ها وسیله جایگزین هستند و افرادی كه قطع عضو شده‌اند، از آنها بهره می‌برند.

بعد از این‌كه مددجو پذیرش و معاینه شد به یكی از كارگاه‌ها فرستاده می‌شود. در آنجا برای فردی كه دچار قطع عضوشده و نیاز به پروتز دارد ابتدا قالبی از باقیمانده عضو تهیه می‌شود. استادان ادامه می‌دهد: «مثلا اگر پایش را از پایین زانو از دست داده باشد ما از قسمت باقیمانده كه به آن استند می‌گویند قالب گچی تهیه می‌كنیم.» گرفتن قالب گچی با نوارهایی گچی انجام می‌شود كه معمولا هنگام گچ‌گرفتن دست و پای شكسته كاربرد دارند. بعد از این كه قالب آماده شد، كارشناسان آن را بررسی می‌كنند تا مشكلی نداشته باشد. بعد از این مرحله تكنیسین‌ها با استفاده از موادی از جنس رزین و حرارت دادن آنها قالب پلاستیكی را برای مددجو آماده می‌كنند. این قالب پلاستیكی روی پا یا دست مددجو تست می‌شود تا اطمینان پیدا شود متقاضی بعد از قرار گرفتن قالب روی عضو صدمه دیده‌اش احساس راحتی دارد.

مرحله به مرحله

به گفته استادان، كار ساخت پروتز برای مددجو مرحله به مرحله پیش می‌رود تا مراجعه‌كننده به كارگاه‌های هلال احمر از پروتزی كه برایش ساخته می‌شود، رضایت كامل داشته باشد: «بعد از این‌كه قالب گچی آماده شد. تكنیسین‌ها ورقه‌های رزین را در كوره قرار می‌دهند تا ذوب شوند. بعد از این مرحله آنها روی قالب‌های گچی پارچه‌هایی توری كه مانند جوراب هستند می‌كشند و موارد رزین را لابه‌لای پارچه‌های توری تزریق می‌كنند.» به این شكل تكنیسین‌ها می‌توانند قالب پلاستیكی را آماده كنند. در مرحله تست اگر مشخص شود قالب پلاستیكی به قسمت‌هایی از بدن بیمار فشار وارد می‌كند تكنیسین‌ها قسمت‌هایی را كه ایراد دارد، مشخص می‌كنند تا در كارگاه‌ها به وسیله سوهان و دستگاه‌های تراش مخصوصی كه دارند نقص اش را بر طرف كنند.

بعد از این مرحله یعنی وقتی قالب پلاستیكی كاملا آماده شده تكنیسین‌ها وسیله‌های دیگری به آن اضافه می‌كنند؛ وسیله‌هایی مانند سوكت و گیره. در این مرحله پروتز تقریبا آماده شده است. برای همین مددجو چند جلسه‌ای با پروتز خود تمرین می‌كند تا اگر مشكلی وجود داشت بر طرف شود. جلسات تمرینی زیر نظر كارشناس انجام می‌شود تا مددجو یاد بگیرد چطور با پروتز كار كند.

وقتی مددجو و كارشناس‌ها مطمئن شدند پروتز ساخته شده كاملا مناسب است، نوبت مرحله آخر و طبیعی‌سازی عضو مصنوعی می‌رسد. استادان می‌گوید: «در این مرحله پروتز با وسایلی مانند اسفنج و پلاستیك پوشانده می‌شود تا دقیقا شبیه عضو سالم مددجو به نظر برسد.»

مدد جوها بعد از این‌كه پروتزهای جدید خود را تحویل گرفتند چند جلسه‌ای با آن تمرین می‌كنند. اگر معلولی برای اولین باشد كه از پروتز استفاده می‌كند، كارشناسان هلال احمر كلاس دیگری هم برای او در نظر می‌گیرند تا مددجو بتواند هرچه بهتر از پروتز ساخته‌شده بهره ببرد و در جامعه‌ای كه هنوز در برابر نیازهای او آن‌طور كه باید و شاید پاسخگو نیست، به زندگی خود ادامه دهد.