به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان این تحقیق نتایج دیگری هم داشت که نشان میداد حداقل 30 درصد از افراد جامعه مورد مطالعه درک درستی از خطر مصرف این مواد ندارند و شاید به همین علت است که آلوده آن میشوند. نتیجه این تحقیقات نشان میدهد که شیشه اصلی ماده مخدری است که در تهران همه اسمش را شنیدهاند و کسی را که معتاد به آن باشد میشناسند. جالب است که تریاک و کراک به مقامهای دوم و سوم تقلیل جایگاه داده اند.
مصرف شیشه بر حسب سن
برخلاف مواد مخدر سنتی، شیشه اصلیترین مشتریهایش را در فاصله سنی20 تا 29سال دارد
علت شروع مصرف مواد محرک
کنجکاوی، اصلیترین دلیل مصرف شیشه است
نوع ماده مصرفی در آشنایان یا همکاران یا دوستان
شیشه آشناترین مخدر در تهران است و تریاک و کراک مقامهای دوم و سوم را دارند.
آرمان- زینا اسماعیلی مقدم: حرفزدن درباره اعتیاد تا دلتان بخواهد راحت است و عمل کردن به آن سخت! چه آنهایی که به قول عوام «عملی» شدهاند و چه کسانی که میخواهند معتادی را به «پاکی» برسانند. امروز وضع حسابی فرق کرده است؛ در موضوع اعتیاد همه چیز شکل و شمایل متفاوتی به خود گرفته. جنس عوض شده، عرضه کنندگان نقابهای تازهای زدهاند، دلایل مصرف عوض شده و از همه مهمتر، درمانها متفاوت شدهاند و همه چیز «جدید» شده. اولین بار که موضوع اعتیاد جدید مطرح شد وقتی بود که یک معتاد در بیمارستان بندرعباس فوت کرد، او اصلا حرفهای نبود، تازه دو سال بود که مواد مصرف میکرد اما چه جنسی؟ یک ماده سفید رنگ که بعدها معلوم شد اسمش کراک است. بدن این نوجوان زخمهای عمیقی داشت و آنقدر دیر به بیمارستان رسیده بود که احیای قلبی هم نتوانست جلوی عفونت داخلی و خونریزی هایش را بگیرد. چرا؟ چون خانواده اش اصلا روحشان هم خبردار نبود که پسرشان در اتاقش مادهای را مصرف میکند که نه رنگ دارد، نه بو و دود دارد، از همه مهمتر، در یک دقیقه میشود چندین دز از آن را کشید و آب از آب تکان نخورد! این طور بود که مواد مخدر جدید جزو نگرانیهای خانوادهها شدند. بعدها اما تبلیغات علیه کراک آنقدر زیاد شد که عملا کسی دیگر جرات نمیکرد پای بساط آن بنشیند برای همین یک اتفاق تازه افتاد! کراکهای جدید با اسمهای جدید و تحریککننده وارد بازار شدند. کراک همان هروئین است اما غلیظ شده، بنابراین مواد مخدر جدید نیز همگی ترکیبی شدند از هروئین با یک ماده ارزان قیمت دیگر و هر کدام یک نام به خود گرفتند و تا دلتان بخواهد مشتری پیدا کردند. شیشه، نخ، برنز، اکستازی و... تنها چند نمونه از اسمهایی هستند که نام هروئین را پشتشان پنهان کردهاند ولی چه فایده که به مراتب از هروئین خطرناکترند.
داستان شیشه
در این میان اما داستان شیشه فرق میکند، شیشه اولین ماده مخدری بود که بسیاری از معتادانش، ناخواسته به آن خو کردهاند. شیشه به آسانی در دسترس است و گاه به عنوان داروی لاغری تجویز میشود. این دارو ترکیب عجیبی از هروئین است و زنان ناخودآگاه مصرفکننده آن هستند، خصوصا دختران جوان که سودای کاهش وزن دارند اگر چه که نمیدانند با مصرف این داروها دارند در چه چاه ویری میافتند! هومان نارنجیها، پژوهشگر حوزه اعتیاد و مدیر کل سابق فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با موادمخدر درباره شیشه به آرمان میگوید که در سالهای نخست که شیشه وارد کشور شد هیچ کس فکرش را هم نمیکرد که به عنوان ماده مخدر جدید تا این حد مورد استقبال قرار گیرد: «از شیشه به عنوان ماده جدید استقبال شد و معتاد ماده جدید را در هر صورت تست میکند. زمانی که شیشه وارد بازار شد فکر نمیکردیم این ماده گوی سبقت را از مواد سنتی با ترکیب غلبه مرفین بگیرد. اما حداقل میتوانیم بگوییم در تهران این اتفاق افتاده است.»
قیمت؛ فقط کیلویی 12 میلیون تومان!
برخی هنوز هم فکر میکنند معتاد یعنی کسی که عمل تریاک دارد. اعتیاد تعارف بردار نیست و همانطور که همه تکنولوژیها به سمت راحتی کاربری میروند، اعتیاد هم چند سالی است که خودش را از بو و رنگ و دود خلاصی داده و امروز شیشه بهتر و راحتتر از هر ماده مخدری در دسترس آنهایی است که میخواهند حال خوبی داشته باشند، زود به آسمان بروند، کسی از سفرشان اطلاعی پیدا نکند و این سفر ارزان باشد! برای اعتیاد به شیشه که این روزها در سکوت جوانها را هدف خود قرار داده کمتر از کراک حرف زده و عمل شده است. از سال 1386 که با انجام تحقیقاتی مشخص شد حداقل 4 درصد از معتادان کشور شیشه مصرف میکنند تا امسال که این میزان قطعا افزایش داشته است، کمترین فعالیتها در زمینه پیشگیری از شیوع اعتیاد به شیشه صورت گرفته. در آن سال طی تحقیقات به عمل آمده مشخص شد که 5/3 درصد مصرف کننده شیشه در کشور وجود دارد. اما از سال 1387 بود که با تولید داخلی آن مصرف شیشه روز به روز افزایش پیدا کرد. از همین تاریخ بود که کم کم قیمت شیشه کاهش پیدا کرد و از کیلویی 200 میلیون تومان به کیلویی 12 میلیون رسید. به گفته نارنجیها که از مدیران سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز هست، «در حال حاضر تلاش میشود جلوی پیش سازها گرفته شود. در سالهای ابتدایی ورود شیشه به کشور، نزد یکی از استاندارها بودم. ایشان پیشنهادی داد که تمام دور ایران را دیوار بکشند تا از ورود؛ درامان بمانیم. اما اگر ایشان الان حاضر بودند میگفتم این تئوری ساده شما که تصور میکردید با دیوار کشیدن، داستان مواد در کشور به پایان میرسد؛ یک تصور اشتباه است. تا روزی که تقاضا وجود داشته باشد موادمخدر در کشور باقی خواهدماند.مصرف شیشه در طول سالهای گذشته روند صعودی داشته و امروز در برخی از شهرها، مقام اول را دارد. در صورتی که همیشه در کشور غلبه الگوی مصرف با تریاک بود. اما در این سالها تغییر ماهیت به هرویین داده. در سال 83 غلبه بر کراک و هرویین بود.
شیشه لاغر نمیکند!
نبود قوانین روشن و پیشگیرانه در مورد قاچاق شیشه و واردات پیش سازندههای آن در طول 9 سال قبل اصلیترین دلیل مصرف بالای آن در ایران بود؛ همچنین افزایش تولید داخلی و به تبع آن کاهش قیمت و سکوت رسانه ای؛ میتواند از جمله مهمترین عوامل شیوع مصرف شیشه در طول سالهای اخیر باشد. این ماده با توانایی بالای اعتیاد آوریش یک تهدید برای سلامت جسمی و روانی جامعه محسوب میشود و از سوی دیگر درصد بسیاری از مصرف کنندگان ماده محرک ممکن است یک بار این ماده را تجربه کرده و سپس تصمیم به پرهیز یا ادامه مصرف بگیرند. بنابراین بعید نیست آنچه كه باید درمورد آموزشهای پیشگیرانه در كشور مورد توجه خاص قرار گیرد، منع اولین بار مصرف باشد.
رویا نوری کارشناس ارشد جامعه شناسی و مدیر پیشین پژوهش تولیدی دوباره اصلیترین دلایل علاقه به مصرف شیشه را این طور به آرمان معرفی میکند:
«لذت طلبی، هیجان طلبی، کسب انرژی، لاغر شدن، زیبا شدن و تبلیغات گستردهای که در زمینه مصرف شیشه میشود.» این در حالی است که هومان نارنجیها نظرات متفاوتتری نسبت به این موضوع دارد:«مشخص نیست چرا تبلیغات این چنینی که در جامعه شکل میگیرد تا این حد سرو صدا میکند؟ آیا سکوت خبری رسانهها و سازمانهای دیگر است؟ مثلا من به شما دستگاهی را معرفی کنم و بگویم اگر شما از طریق این دستگاه خودتان را به برق وصل کنید، قلب شما بهتر میزند. اما چندنفر این کار را بکنند و بمیرند باز شما آن را تهیه میکنید؟ با وجود مرگ، اما عدهای هنوز این دستگاه را میخرند. عجیب است که یک عده شیشه را مصرف میکنند و دچار عوارض هم میشوند؛ اما یک عده میگویند مصرف شیشه هیچ عارضهای ندارد، اعتیادآور هم نیست؛ حتی لاغر میکند، تمرکز را افزایش میدهد و با مصرف شیشه میتوانید کارهایتان را بهتر انجام دهید و آنها قبول میکنند.» با وجود اینکه در رسانه گفته میشود این تبلیغات دروغ است باور نکنید اما دوباره میبینیم هنوز این بازار وجود دارد. این پژوهشگر حوزه اعتیاد میگوید: «از کسانی که مصرف میکنند میپرسیم چرا مصرف کردید؟ میگویند شنیده بودم فلان مزیت را دارد. البته بخشی از این صحبتها توجیه مصرف است. درهرصورت وقتی یک ماده در بازار میآید فرد آن را مصرف میکند و برای توجیه خود دنبال اسب مردهای هستند تا آن را شلاق بزنند که دلیل است و میگویند چرا سراغ شیشه رفتند.» از آنجایی که اطلاع رسانی در مورد اثرات سوء شیشه بالا رفته است برای همین وقتی کسی بگوید از عوارض آن خبرنداشته و مصرف کرده نمیتوان پذیرفت: «در این چند ساله آنقدر از عوارض شیشه صحبت شده که نمیشود از وقتی نوجوانی که میگوید از عوارض شیشه خبر نداشته و با عدم آگاهی و دانش به سراغ آن رفته است پذیرفت. دراینجا تنها یک خط باریک به عنوان مرز آغاز باقی میماند و آن هم این است که «من جوری مصرف میکنم تا دچار عوارض نشوم.» تمام تفاوتهایی که فرد از خودش به تصویر میکشد با معتاد فرق میکند. اما این تفاوتها پایه و اساس ندارد.»
رشد مصرف را جدی بگیریم
دکتر هادی کیقبادی، مدیر مرکز ترک اعتیاد سپیده صبح نیز در گفتوگو با آرمان میگوید که افزایش مصرف شیشه در ایران به خاطر عرض کوتاه زمانی طی شده، عجیب به نظر میرسد: «در فاصله 15 سال مصرف شیشه در ایران تنها 18 درصد بوده اما در کمتر از5 سال مصرف مواد روانگردان پرخطری مثل شیشه به 43 درصد رسیده که واقعا زیاد است. در میان موادمخدری که مصرف میشود، مواد محرک بیشترین پتانسیل ایجاد آسیبهای روانی، اجتماعی و فیزیکی را دارند. محرکهای موادی که سیستمهای عصبی مرکزی را تحریک میکنند و در گروههایی مختلف طبقهبندی میشوند.» به گفته وی «محققان به این نتیجه رسیدهاند که امروزه الگوی سوء مصرف موادمخدر در کشور در حال تغییر است و به سمت مصرف مواد محرک به ویژه متامفتامین هستیم. همچنین نارنجیها معتقد است که ما در مبارزه با چیزی بالاخره از یک طرف بام به پایین میافتیم: «هر دو سوی تبلیغات بد است. فرد میگوید یک بار شیشه بکشید میمیرید. اینها دروغ است. برای همین وقتی میبینید کسی که شیشه میکشد هیچ اتفاقی برایش نمیافتد به سمت آن میرود. تنها 25 تا 30 درصد کسانی که شیشه میکشند توهم میزنند. اما اینکه زندگیها از هم میپاشد شامل 100 درصد موارد خواهدشد. آن سمت داستان هم که بگویند اصلا مضر نیست و هیچ عوارضی ندارد اشتباه است. البته اکثرا جوانها تبلیغی را میپذیرند که عوارض ندارد چون در جهت امیال آنهاست و میخواهند مصرف کنند.» در این میان نوری مهمترین علتی که باعث میشود مصرف کننده شیشه همچنان باوجود عوارض بالای آن به سمت مصرف شیشه برود را لذت بالای آن میداند و میگوید: «مصرف ابتدایی شیشه برای مصرف کننده بالاترین میزان لذت را دارد و تجربه خوبی را برای او در خاطرش ثبت میکند. تمرکز بالا میرود، هیجانی به دست میآید که در حالت طبیعی تجربه نخواهد کرد. دوپامین در خون آنقدر بالا میرود که آن لذت احساس شده بسیار زیاد میشود. ابتدای داستان مصرف شیشه لذتهای گفته شده وجود دارد، اما بسیار کوتاه است و بعد ازمدتی افت میکند و سپس آزاد کردن دپامین قطع میشود چون زیاد از سیستم کارگرفته شده و به سمت افسردگی و بی انگیزهای میرود. دوره تخریب مصرف شیشه از سایر موادمخدر دیگر، کوتاهتر است؛ اما باز هم در یک بازه زمانی آسیبهای مغزی خودش را نشان میدهد. باید فرایند را منطقی تعریف کرد.»
چه باید کرد؟
چرا باید خانوادهها آگاه باشند؟ این سوالی است که دکتر کیقبادی به آن این طور پاسخ میدهد: «در برنامهریزیهای پیشگیرانه لزوم توجه به آگاه سازی خانوادهها در مورد برقراری روابط صمیمانه، یافتن زبان مشترك با نسل جدید، ایجاد فضای گفتوگو و تعیین قوانین منعطف و روشن به منظور حذف موانع ارتباطی؛ ضروری است» چرا که به گفته او« با توجه ویژگیهای خاصی که این ماده محرک دارد مانند افزایش انرژی، شب بیداری و کنجکاوی بسیاری از جوانها وسوسه میشوند برای یک بار هم شده حتی تفننی آن را امتحان کنند که در اینجا مدیریت خانواده و نوع تربیت فرزندان نقش موثری در انتخاب درست دارد.» کیقبادی معتقد است که روند افزایش مصرف شیشه جز با ورود و درمان قابل حل نیست و در صورت عدم ایجاد چنین بستری یا باید منتظر بود که کشش به این ماده خود به خود کم شود یا این روند ادامه یابد. به گفته نارنجیها «شیوع مصرف شیشه به حدود 6 درصد، خواهد رسید؛ اما این پیشبینی مشروط به حفظ شرایط موجود است.»
نظر شما