سلامت نیوز : پیشرفت سریع شهرها موجب شده است تا زندگی در خانه های كوچك آپارتمانی و مجتمع‌های مسكونی روندی رو به رشد داشته باشد. از آنجا که آپارتمان محل سکونت افراد است و تمام اتفاقات و مراحل مختلف زندگی اعضای خانواده در همین محل شکل می گیرد و زندگی آینده از آن تاثیر می پذیرد كارشناسان می گویند كه بهتر است همه افراد برای ایجاد آرامش و آسایش بیشتر و در عین حال حفظ و ارتقای موقعیت اجتماعی و خانوادگی خود با قوانین اجتماعی مربوط به آپارتمان نشینی آشنایی کامل داشته باشند و در انجام و رعایت کامل آن بکوشند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ در این میان آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، رعایت الزامات آپارتمان نشینی است و الزاماتی كه نه فقط كارشناسان نسبت به آن هشدار داده اند بلكه مقام معظم رهبری نیز در سفرشان به خراسان شمالی در قالب پرسش هایی درباره «سبک زندگی» به موضوع آپارتمان‌نشینی اشاره كردند و خواستار بررسی بیست موضوع مهم از جمله الزامات آپارتمان‌نشینی در كشور شدند. ایشان فرمودند:«الزامات آپارتمان نشینی چیست؟ آیا رعایت می‌شود؟» تهران امروز برپایه این پرسش مهم، نظرات كارشناسان امر را جویا شده و در این باره با دكتر سعید خراطها،مدرس دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی، عباس صلاحی، عضو كمیسیون اجتماعی و منصور آرامی عضو فراكسیون شهری مجلس شورای اسلامی به گفت و گو نشسته ایم.

تطابق الگوی آپارتمان نشینی در كشور تا چه میزان بوده است؟

خراطها: الگوی آپارتمان نشینی مربوط به سبكی از زندگی است كه در آن بسیاری از مفاهیم از جمله حریم ها و حقوق مورد بازتعریف قرار می گیرند و این تعاریف جدید سبكی از زندگی را بر افراد تحمیل می كند،این اثر دوسویه و این مفاهیم با تعریف جدید خود از ویژگی ها و الزامات آپارتمان نشینی محسوب می شود. هرچقدر این الزامات و ویژگی های آپارتمان نشینی با ویژگی های فرهنگی افراد، گروه ها و طبقات اجتماعی سازگارتر باشند از مسائل و مشكلات آپارتمان نشینی كاسته خواهد شد به‌بیان دیگر هر چقدر این الزامات با ویژگی های فرهنگی (هنجارها، ارزشها، آرمان های دینی و مذهبی و ...) منطبق تر باشد از مسائل آپارتمان نشینی كاسته و این الگو به الگوی مناسب تری برای زندگی تبدیل خواهد شد.

آرامی: در هر صورت فرهنگ، جزو لاینفک زندگی آپارتمان نشینی است و نادیده گرفتن آن باعث به وجود آمدن بخش بزرگی از مشكلات اجتماعی و روانی در زندگی می شود. با وجود اینكه در یك آپارتمان خانواده های مختلفی با فرهنگ های متنوع حضور دارند همین موضوع باعث می شود تا همراه كردن همه این فرهنگ ها با یكدیگر غیرممكن شود، اما با وجود تمام این غیرممكن‌ها می شود هم حقوق دیگران را رعایت كرد و هم منتظر رعایت حقوق و قوانین از جانب دیگران نبود. اما معمولا اختلاف همسایه ها در یك آپارتمان به علت نادیده گردن این موضوع به وجود می آید . وجود فرهنگ ها و سلیقه های مختلف،‌بی توجهی به حقوق همسایه ها، الزام نداشتن برای جبران خسارت های احتمالی، توافق نداشتن بر سر استفاده از محل های مشاع بعضی از مشكلاتی است كه در آپارتمان ها به وجود می آید؛ این در حالی است كه داشتن فرهنگ آپارتمان نشینی به معنی توجه به آداب، الزامات زندگی و قواعد زندگی جمعی است و توجه نكردن به آن باعث بروز مشكلات اجتماعی می شود كه گاهی این مشكلات به راهرو دادگاه نیز كشیده می شود .

نظر مقام معظم رهبری بر این بوده كه الزامات آپارتمان نشینی بررسی شود. فكر می كنید چه خلئی وجود داشته كه ایشان چنین نظری را مطرح فرموده اند؟

صلاحی: فرهنگ آپارتمان نشینی باید متناسب با آداب و رسوم و فرهنگ ایران باشد.همان طور كه مقام معظم رهبری فرمودند ماباید پیشرفت هایی كه در نحوه تغییر زندگی حاصل می كنیم متناسب با فرهنگ‌مان باشد. قاعدتا هر قانونی كه می‌خواهد اجرا شود موانعی دارد كه وقتی عملیاتی می شود موافقان و مخالفانی خواهد داشت . فكر می‌كنم متاسفانه در كشور ما آیین‌نامه آپارتمان نشینی به خوبی اجرا نمی‌شود و حتی زمانی كه مشكلی به وجود می‌آید و افراد شكایت هایی را مطرح می‌كنند مورد حمایت قرار نمی‌گیرند و همین بی‌توجهی به قانون موجب دلسردی آنها می‌شود. با گسترش شهر‌نشینی فرهنگ‌های متنوعی وارد شهرهای مختلف شده و به وی‍ژه مشكلات شهرها را جدی‌تر كرده است. این مشكلات در زمینه رانندگی، ترافیك شهرها و ... هم دیده می شود. متاسفانه شكلی از قانون‌گریزی در مردم به وجود آمده، از بی احترامی به سالمندان گرفته تا بی توجهی به قوانین رانندگی و آپارتمان‌نشینی و ... كه باید ریشه یابی شود.شاید یكی از علت های افزایش این بی قانونی ها برخورد نكردن جدی با كسانی است كه قانون را رعایت نمی كنند.این خلأ قانونی و وجود نداشتن قوانین بازدارنده در مورد مسائل عمومی و خانوادگی و ... باعث ایجاد قانون گریزی و دلسردی در مردم شده است ، در حالی كه وقتی قانون به درستی اجرایی شود این مشكلات كمتر دیده می‌شود.

آرامی: توجه خاص مقام معظم رهبری به موضوع سبك زندگی بسیار جالب و بجاست و اینكه ایشان به صورت حساس و دقیق آسیب های سبك زندگی مردم را بررسی می كنند و در قالب سوال با اندیشمندان در میان می‌گذارند نشان از باریك بینی و دقت ایشان دارد. به نظرم مشكلات آپارتمان‌نشنینی در مناطق مختلف كشور متفاوت است و به پیشینه فرهنگی مردم باز می‌گردد . چرا كه زندگی آپارتمانی به یكی از شاخصه های زندگی امروز تبدیل شده و این نوع سبك زندگی كه كاملا با زندگی پدران ما متفاوت است از تغییرات محیط اجتماعی و اقتصادی نشات می گیرد و این نوع زندگی در شهرهای بزرگ گریز ناپذیر شده است . بر اساس آمار 70 درصد جمعیت كشورمان در آپارتمان زندگی می‌كنند و برای تنظیم روابط آپارتمان نشینی میان شهروندان اجرایی شدن قانون تملك آپارتمان‌ها نقش مهمی در ساماندهی و نظام‌مندكردن روابط آنها دارد. اما با وجود قوانین آپارتمان‌نشینی نمی‌توان به كاهش مشكلات امیدوار بود چون نهادینه شدن فرهنگ و اخلاق آپارتمان نشینی مستلزم كار فرهنگی و‌ آشنا كردن مردم با حقوقشان است. ناآشنایی شهروندان به حقوق خود در زمینه زندگی آپارتمان نشینی و رعایت نكردن الزامات این نوع زندگی باعث شده تا به رغم همه پیشرفت های عمرانی و افزایش آگاهی های اجتماعی مشكلاتی درباره این نوع زندگی وجود داشته باشد. خلأهای قانونی و نبود ضمانت اجرایی برای برخی قوانین سبب بروز رفتارها ناهنجار در زندگی های آپارتمانی شده است.

برخی معتقدند برای آپارتمان نشینی الگوی مناسبی نداریم. نظر شما چیست؟

خراطها: رشد شهرنشینی در ایران در چند دهه گذشته رشدی شتابان یافته و افزایش جمعیت شهری در كنار امكانات زندگی شهری محدودیت هایی را در تامین فضای شهری به وجود آورده است. امروزه گرایش به زندگی آپارتمان‌نشینی یك ضرورت در شهرهای بزرگ ایران است و علت اصلی آن كمبود زمین شهری است. هرچند الگوی زندگی چند خانواده در درون یك منزل از دیرباز در قالب مساكن خانواده های گسترده كه در آن پدر و مادر در كنار فرزندان و سپس نوه‌ها و غیره در كنار هم زندگی می كردند وجود داشته و هنوز در مناطقی وجود دارد اما الگوی آپارتمان‌نشینی جدید، اغلب به سكونت خانوارهای ناشناس در درون یك ساختمان منتهی می‌شود. بنابراین هرچه ساكنان واحدهای یك آپارتمان از نظر شكل و محتوا نزدیكتر به الگوی سكونت خانواده‌های گسترده (به شكل سنتی و تاریخی آن) باشند مسائل آپارتمان‌نشینی در آنها كمتر خواهد بود.

صلاحی: چالش ها و معضلات در زندگی امروز گریز ناپذیر هستند. اما توسعه شهرها باید به‌گونه ای باشد كه بتوان به نیازهای شهروندان در حوزه های مختلف و در حوزه مسكن پاسخ گفت و شرایط استفاده از فضاها را به بهترین شكل امكان پذیر كرد؛ این درحالی است كه در سال‌های گذشته فرهنگ‌سازی درستی انجام نشده و به نوعی با عقب ماندگی فرهنگی در این زمینه روبه‌رو شده‌ایم. اما این عقب‌ماندگی فرهنگی باید به سرعت برطرف شود تا كمتر شاهد مشكلاتی از این قبیل در جامعه باشیم. فرهنگ شهری و آپارتمان نشینی نیز باید به مسئله مهم تبدیل شود و مسئولان نیز توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند.

چه راهكاری می‌توانیم برای این مشكل ارائه كنیم؟

صلاحی: اولا هر كسی در هر جایگاهی كه هست باید به قوانین مربوط به آپارتمان نشینی اهمیت بدهد و احترام بگذارد و بند به بند آن را اجرایی كند . آموزش صحیح روی دیگر سكه است ، مدیر یا رئیس هیات مدیره ساختمان باید به قوانین و مقررات آپارتمان‌نشینی آشنا باشد و آنها را به ساكنان انتقال دهد. متاسفانه این انتقال قوانین و مقررات صورت نمی‌گیرد و افراد به وظایفشان در زمینه

آپارتمان‌نشینی آگاه نیستند،بنابراین اگر مشكلی پیش می آید به سختی در همان آپارتمان حل و رفع می‌شود و اغلب به دادسراها و دادگاه ها انتقال پیدا می كند.

آرامی: رعایت ضوابط در آپارتمان سازی و طراحی یك آپارتمان می تواند تا حدی از مشكلات كم كند. یكی از مشكلات امروز شهرنشینی مشكل پاركینگ است كه درهمه شهرها وجود دارد و احتیاج به یك فرهنگ سازی دارد . پارك كردن خودرو در جلوی آپارتمان ها یكی از این معضلات است كه مشكلات زیادی را برای اهالی به وجود آورده است. كمبود امكانات رفاهی در آپارتمان ها از دیگر مسائلی است كه آپارتمان نشین ها با آن روبه رو هستند، در برخی از آپارتمان ها مثلا 8 تا 10 واحد در هر طبقه وجود دارد اما فقط یك آسانسور برای آنها تعبیه شده است. همین موضوع باعث می شود تا برخی از افراد برای اینكه آسان تر باشند آسانسور را در برخی طبقات نگه می دارند و باعث مشكل برای دیگران می شوند كه این موضوع یا موضوعاتی مشابه این، با كمی تدبیر و آگاهی بخشیدن به مردم در خصوص نحوه زندگی آپارتمانی می تواند كمرنگ شود . آموزش زندگی شهرنشینی از جمله زندگی در آپارتمان ها باید از پیش دبستانی و مهد كودك آغاز شود اما در این سن و در این مقاطع تحصیلی چقدر به زندگی شهری توجه شده است ؟ من تا امروز ندیده ام كه صدا و سیما در این زمینه كار اساسی كرده باشد و آموزش و پرورش نیز اقدامات چشمگیری در این باره نداشته است . اما اگر ملزومات زندگی آپارتمان نشینی را با رعایت طراحی و ساخت و ساز و فرهنگ رعایت كنیم زندگی در شهرها شیرین تر می شود و مردم با دغدغه كمتری زندگی خواهند كرد. این در حالی است كه در برخی از كشورهای خارجی به رغم

اینكه نگاه دینمدارانه به زندگی شهروندان ندارند اما بر اساس نوع زندگی خود قوانینی را تدوین كرده و رعایت می كنند كه همان مبانی به صورت دقیق تر و اصولی تر در قرن های گذشته در دین ما آمده است و ما از نظر فرهنگی و دینی از بسیاری كشورها جلوتر هستیم اما متاسفانه این ضوابط را رعایت نمی كنیم و تنها به مسائل و فرهنگ های سنتی خود اهمیت می دهیم، اما رعایت این مسائل خیلی جای كار دارد و نیاز روز جامعه و شهروندان است . تدوین قانون یكی از موضوعاتی است كه می توان روی آن حساب باز كرد گاهی اوقات ممكن ا ست با اصلاح در خصوص یك تبصره یا یك ماده واحده بسیاری از مشكلات را حل كرد اما در عین حال به یك قانون جامع و كامل هم نیاز است كه بتواند راه حلی برای مشكلات زندگی شهری باشد.

هم سنخ بودن همسایه ها در انتخاب محل زندگی چقدر می تواند از مشكلات آپارتمان نشینی بكاهد؟

خراطها: اشتراكات فرهنگی و ارتباطات سببی و نسبی از مشكلات مربوط به حریم ها، برگزاری مراسم و الگوهای زندگی و تعامل درون ساختمان خواهد كاست. به علاوه با توجه به بالاتر بودن نظارت اجتماعی و غریبه شناسی در درون آپارتمان امنیت در اینگونه آپارتمان ها بیشتر خواهد بود. در این شرایط رفتارهایی مانند چشم چرانی، سرقت، ورود به عنف به منزل، كودك آزاری، سالمندآزاری، ارتباطات انحرافی بین همسایه‌ها، نزاع و درگیری با موضوع همسایگی، كاهش و سرمایه های اجتماعی از جمله همبستگی، اعتماد و ارتباط و رضایتمندی افزایش خواهد یافت. این رویكرد در ارتباط با زندگی آپارتمانی خانوارهایی كه دارای«هم»های بیشتر و اشتراكات فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی بیشتری هستند و حتی لزوما اجزای یك خانواده و فامیل نیستند نیز صادقند. از این رو شاهد آن هستیم كه در آپارتمان و حتی شهرك هایی كه مربوط به خانوارهای همكار و هم صنف هستند تا حدی سرمایه های اجتماعی و امنیت بیشتر است. مثلا شهرك های دانشجویی، شهرك پزشكان، ساختمان پزشكان و ساختمان فرهنگیان و... البته گاهی برخی آپارتمان ها یا شهرك های آپارتمانی برای سكونت گروهی با اشتراكات وسیع شغلی و فرهنگی تهیه می شود ودر مرحله نخستین نیز ساكنان اولیه را همان خانوارهای مورد انتظار تشكیل می دهند اما رفته رفته به دلایل مختلف از جمله مشكلات اقتصادی، مسائل مربوط به سلامت، كافی نبودن فضای آپارتمان و بالا رفتن بعد خانوار و میل به پنهان ماندن و ناشناس ماندن در شهر و ...ساكنان جدید تر را افرادی با ویژگی های افتراقی(متفاوت) تشكیل

می‌دهد و با ورود نخستین اضطراب در درون آپارتمان و در حجم وسیع تر-شهرك ها- اختلافات و تقابل فرهنگی آغاز می‌شود و در این صورت ناامنی در درون آپارتمان با شكل جدید رخ نمایی می‌كند. به نظر می‌رسد هرچه این تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی در درون ساكنان یك آپارتمان بیشتر باشد مسائل آپارتمان نشینی نیز افزایش خواهد یافت. با این توضیح ضروری به نظر می‌رسد كه در ساخت آپارتمان و انتخاب ساكنان آپارتمان ها مدیریت فرهنگی و اجتماعی جدی اعمال شود. در واقع باید فرهنگ آپارتمان نشینی را به آپارتمان نشینی فرهنگی نزدیك كرد و در مراحل مكان یابی و ساخت تا سكونت را با توجه به ملاحظات فرهنگی انتخاب كرد. تهیه اساسنامه و پایبندی افراد به آن در كنار حمایت های قانونی و ضمانت های اجرایی برای اساسنامه آپارتمان‌ها مفید خواهد بود. البته مسائل الگوی آپارتمان نشینی محدود به فضای داخلی آپارتمان نمی شود بلكه برخی مسائل آپارتمان‌نشینی در ارتباط با فضای ناهمگون پیرامون از جمله خانه های ویلایی اطراف، مغازه ها، معابر و غیره معنا پیدا می كند. یكی از مسائل مهم مربوط به این وضع مشرف بودن آپارتمان‌ها بر خانه‌های مجاور و حریم های خصوصی اینگونه همسایه هاست. به طوری كه بسیاری از خانه‌های حیاط دار عملا امنیت حیاط خانه و حتی فضای درونی خانه خود (حریم) را از دست داده‌اند. در این وضع از سویی نظربازی و چشم چرانی از آپارتمان‌ها و از سوی دیگر ویژگی های مربوط به نوع پوشش و رفتار در درون حریم‌های خصوصی خانه های ویلایی از مهمترین مسائل و زمینه های اختلاف همسایگی است. این وضع به بلااستفاده شدن فضاهای بسیار زیادی از شهر كه شامل حیاط منازل ویلایی هستند منجر شده است. به علاوه غلبه فضایی و انسداد آسمان عارضه ای است كه آپارتمان‌ها در دورن شهر بر خانه‌های كوتاه تر تحمیل كردند صدور مجوز آپارتمان سازی در فضاهای مختلف كه بدون رعایت حقوق همسایگی و رعایت حریم ها صادر شده مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را به وجود آورده است.

چه كسانی باید برای تغییر و رعایت الزامات تلاش كنند؟

خراطها: ایجاد و شناسایی روندهای اجرایی و اداری كارآمد برای ارتقای امنیت و اشتراكات فرهنگی و تداوم وضع در این آپارتمان ها برعهده دولت است. دولت باید در فرهنگ سازی و ترویج و ارتقای فرهنگ آپارتمان نشینی تلاش كند. مثلا مطالعاتی همه جانبه انجام شود تا به الگوی سكونت فرهنگی با حداكثر انطباق فرهنگی دست پیدا كند. شیوه آپارتمان نشینی در واقع شیوه سكونت غربی است اما در بستر فرهنگی كشور این شیوه قابلیت اجرا داشته است. ما زندگی دسته جمعی را سال های سال در قالب خانواده های گسترده تجربه كرده بودیم. در یك خانه 3 تا 4 نسل در اتاق های مجزا در كنار یكدیگر زندگی می كردند. بنابراین سكونت دسته جمعی از فرهنگ ما دور نیست. از سوی دیگر در كشور از دیرباز الگوی ساخت و سازی داشته ایم كه در آن مساكن بر روی یكدیگر سوار می شدند مثلا این الگو در ماسوله كاملا مشهود است. بنابراین هم از نظر شكلی و هم محتوایی آپارتمان نشینی با فرهنگ ما بیگانه نیست. اما مشكل اینجاست كه باوجود زمینه‌های فرهنگی و تاریخی بسیار برای سكونت دسته جمعی، عزمی برای شناسایی و ترویج آنها وجود ندارد. تلاش‌های بسیاری هم انجام شده است كه منكر آن نیستیم اما متاسفانه این تلاش‌ها به دور از برنامه‌ای جامع است و در نتیجه چندان كارآمد نیست. دور بودن نهادهای مسئول مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از كاركرد و وظیفه اصلی خود و دور بودن تصمیم گیری ها از نظرات كارشناسی و اتلاف بودجه‌های مصوب از جمله مسائلی است كه در اینگونه نهادها دیده می شود. البته گاهی چنین نهادهایی به راهكارهایی دست پیدا می‌كنند كه عملیاتی كردن این راهكارها نیازمند عزم عمومی در همه نهادها و هماهنگی دستگاه‌ها و نهادهای فرادستی است كه این اقدام برای اجرایی كردن راهكارها یا آنقدر دیر انجام می شود كه دیگر اثر خود را از دست داده یا هرگز انجام نمی‌شود. بنابراین ضعف در ارتباطات بخشی و فرابخشی از جمله خلأهایی است كه وجود دارد.

آرامی: در این زمینه صدا و سیما، وزارت مسكن، شهرسازی، شهرداری ها و شورای عالی استانها نقش اساسی دارند و در این زمینه باید ضوابطی تعیین و رعایت شود اما متاسفانه كار چندانی انجام نشده است . در مرحله بعد از این نهادها و سازمانها، صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،‌ سازمان تبلیغات و .... نقش دارند كه این نهادها و سازمان ها نیز اقدامات چشمگیری نداشته اند .