بسیاری از افراد فقط به همین خاطر از درمان منظم دندانپزشكى اجتناب مى‌کنند.  اما نرفتن به مطب دندانپزشك به خاطر ترس اثر متضادى به دنبال دارد. پوسیدگى دندان پیشرفت مى‌كند و مشكلات شدیدترى به وجود مى‌آید كه نیاز به عمل هاى پیچیده‌تر دارد.

اغلب بزرگسالانى كه دچار هراس از دندانپزشك هستند، مى‌توانند رد این عواطف را در تجربیات منفى دوران كودكى پیدا كنند. خوشبختانه پیشرفت تكنیك‌هاى دندانپزشكى و تولید دارو ها و ابزار هاى جدید در ۳۰ سال گذشته این امكان را فراهم آورده است كه به اغلب چنین بیمارانى اطمینان دهیم كه ویزیت دندانپزشكى بسیار آسوده تر از روزگار كودكى آنهاست.

دارو هایى براى درد و اضطراب

دارو هاى بسیارى مى توانند درد و اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشكى را تخفیف دهند. از این دارو‌ها مى توان به تنهایى یا همراه با تكنیك هاى آرامش بخشى استفاده كرد.

دارو هاى بى‌حسى موضعى: دندانپزشكان با سوزنى ظریف این داروهاى مهار كننده درد را در محل عمل تزریق مى‌كنند. در اغلب موارد دارو در طول چند دقیقه موثر واقع مى‌شود و براى حدود سه ساعت درد را از بین مى‌برد.

 امروزه دارو هاى لیدوكائین و مپیوكائین رایج ترین دارو هاى مورد استفاده براى این مقصود هستند. بسیارى از دندانپزشكان مقدار كمى اپى‌نفرین (آدرنالین) را نیز به این دارو‌ها مى‌افزایند، آدرنالین عروق خونى را منقبض مى‌كند و باعث مى‌شود اثر داروى ضددرد مدت بیشتر ادامه یابد.

البته در بیماران مبتلا به فشارخون بالا یا سایر اشكال بیمارى قلبى _ عروقى این مخلوط را نباید به كار برد.

دارو هاى ضداضطراب: دندانپزشك ممكن است پیش از انجام یك عمل بر روى دندان داروهایى براى كاهش اضطراب و آرام كردنتان به شما بدهد. در صورتى كه قرار باشد چنین كارى انجام شود لازم است یك ساعت زودتر از زمان موعود به مطب دندانپزشك بروید تا زمان كافى براى تاثیر داروى ضداضطراب وجود داشته باشد.

ضمناً با توجه به اثر خواب آلوده كننده این دارو ها نباید پس از ویزیت دكتر پشت رل بنشینید.

تسكین هوشیارانه: داروهایى كه در این روش مورد استفاده قرار مى‌گیرند هوشیارى شما را كاهش مى‌دهند تا درد را حس نكنید، بدون آنكه مانند بیهوشى عمومى تاثیرى بر كاركرد هاى دیگر بدنى مانند تنفس و بلع داشته باشند.

دارو هایى از این نوع معمولاً براى تسكین اضطراب مورد استفاده قرار مى‌گیرند، اما مى‌توان آنها را با دارو هاى دیگر تخفیف‌دهنده درد تركیب كرد. یكى از شایع‌ترین دارو ها از این نوع "اكسید نیترو" است كه گاهى آن را "گاز خنده آور" هم مى‌نامند،

این داروى گازى شكل مخلوط با اكسیژن را از طریق ماسك استنشاق مى‌كنید. اكسید نیترو باعث ایجاد حالتى از آرامش و شلى عضلانى مى‌شود كه فوراً آغاز مى‌شود و هنگامى كه تنفس گاز را متوقف كنید به پایان مى‌رسد.

این دارو عوارض جانبى اندكى دارد و براى اكثر افراد بى‌خطر است. البته براى اعمال دندانى طولانى تر دارو هایى كه به صورت داخل وریدى تزریق مى‌شوند، انتخاب‌هاى بهترى هستند.

در این مورد دندانپزشك شما یك داروى تسكین بخش یا ضداضطراب را با یك داروى ضددرد شبه افیونى و گاهى یك داروى باربیتوراتى مخلوط مى‌كند. البته تنها دندانپزشكانى كه به طور خاص براى این كار آموزش دیده‌اند و پروانه لازم را دارند مجاز به انجام این نوع تسكین بخشى اند.

بیهوشى عمومى: در این نوع تسكین بخشى شما هوشیار نیستند و نمى توانید به طور مستقل تنفس كنید یا بلع انجام دهید. بیهوشى عمومى معمولاً براى اعمال جراحى دهان و فك به كار مى‌رود.

همچنین در مواردى كه اضطراب فرد آنقدر شدید است كه انجام اعمال دندانپزشكى معمول را غیر ممكن مى‌كند ممكن است از این روش استفاده شود.

گرچه بیهوشى عمومى براى اغلب افراد خطرى ایجاد نمى كند، اما به هر حال خطر بیشترى نسبت به سایر اشكال تسكین بخشى دارد. تنها متخصصان بیهوشى مى‌توانند این روش را به كار ببندند.

راه هاى جایگزین

براى برخى افراد اضطراب به علت دیدن صندلى دندانپزشكى، تحریك كنندگى صداى مته دندانپزشكى، یا ترس از استفراغ یا خفگى ممكن است به همان اندازه نگرانى درباره درد مهم باشد.

هیپنوتیسم و تخیل هدایت شده تمرینات آرامش بخشى و مشاوره مى تواند به برطرف شدن اضطراب و ترس كمك كند، براى افرادى كه از اعمال دندانپزشكى مضطرب نمى شوند، اما به دلایل مختلف نمى توانند دارو هاى ضددرد را تحمل كنند، رویكرد های زیرمى‌توانند به كنترل درد هم كمك كنند.

تخیل هدایت شده (Guided Imagery): شما مى توانید با تصور درآوردن صحنه‌هاى خوشایند و آرام بخش ذهن تان را از آنچه در دهانتان رخ مى‌دهد، جدا كنید؛

به مكانى فكر كنید كه خاطراتى خوش از آن دارید و خودتان را به تصور درآورید كه به آنجا رفته اید، بر جزییات حسى تمركز كنید _ براى مثال گرماى شن، صداى ملایم آبى كه به ساحل برخورد مى كند، آبى درخشان آسمان، یا نوازش باد بر روى صورت تان. خودتان را رها كنید تا تصوراتى كه خلق كرده اید شما را با خود ببرد. هنگامى كه آن مكان خوشایند را به خیال درمى آورید آهسته و عمیق نفس بكشید.

اگر افكار دیگرى با این تصورات تداخل كرد، آنها را بپذیرید و سپس سعى كنید دوباره به بهشت ذهنى كه ساخته اید بازگردید.

اگر در روز هاى آینده وقت دندانپزشكى گرفته اید بهتر است چند بارى این كار را تمرین كنید تا موقع انجام اعمال دندانى به راحتى بتوانید صحنه هاى آرامش بخش را به تخیل درآورید.

در زیر دو تمرین آرامش بخشى ساده آورده مى شود كه مى توانید آنها را امتحان كنید:

- تا جایى كه ممكن است بر روى صندلى دندانپزشكى وضعیت راحتى به خود بگیرید. در حالى كه چشم هایتان بسته و عضلاتتان را شل كرده اید، آهسته و عمیق تنفس كنید. یك كلمه كانونى مثلاً «آرام باش» یا «اوم» یا «آرامش» و مانند اینها انتخاب كنید و ضمن انجام تنفس آن كلمه را تكرار كنید، ذهنتان را تا جایى كه ممكن است روشن نگه دارید. اگر افكار مزاحمى وارد ذهنتان شد، تمركزتان را دوباره به تنفس تان و كلمه كانونى معطوف كنید.

- دست تان روى شكم‌تان - درست زیر ناف- بگذارید تا بتوانید بالا و پایین رفتن ملایم شكم‌تان را  هنگام تنفس احساس كنید. هوا را به درون ریه هایتان بفرستید. نفس تان را تا سه شماره حبس كنید. سپس هوا را بیرون بدهید. به اندازه سه شماره مكث كنید. به تنفس عمیق براى چند دقیقه ادامه دهید و بعد از هر دم و بازدم به اندازه سه شماره مكث كنید.

هیپنوتیسم: هیپنوتیسم براى بسیارى از افراد مى تواند جاى همه اشكال دیگر كنترل درد حین اعمال دندانپزشكى را بگیرد. این شیوه را مى توان براى افرادى كه به علت بیمارى هاى مختلف نمى توانند بیهوشى را تحمل كنند هم به كار برد. هیپنوتیسم همچنین براى برطرف شدن ترس از سوزن هاى تزریقى دندانپزشكى موثر است. خود- هپینوتیسم ممكن است شیوه اى عملى باشد: یك درمانگر متبحر در هیپنوتیسم مى تواند به شما آموزش دهد چگونه خود را وارد یك حالت هیپنوتیسمى كنید.

نكاتى براى رفع اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشكى

دندانپزشكى را پیدا كنید با كمك به شما براى كاهش اضطرابتان متعهد باشد. در مورد ترس‌هایتان با دندانپزشك صحبت كنید تا در مورد انتخا ب هاى درمانى براى درد و اضطراب اطلاع حاصل كنید.
با دندانپزشك تان در مورد یك پیام «توقف» توافق كنید تا در صورتى كه لازم بود دندانپزشك انجام عمل روى دندان را ادامه ندهد و به شما استراحت بدهد.
از نوشیدن نوشابه هاى كافئین دار پیش از رفتن به دندانپزشكى اجتناب كنید. این نوشابه ها ممكن است باعث تحریك پذیرى و عصبى شدن شما شوند.
•حتى المقدور قرار دندانپزشكى را در اول روز بگذارید و شب پیش از آن به اندازه كافى بخوابید .
یك عضو خانواده یا یكى از دوستان تان را براى قوت قلب همراه خود ببرید.
•یك دستگاه پخش نوار یا سى دى قابل حمل همراه با هدفون به مطب ببرید و با گوش دادن به موسیقى مورد  پسندتان پیش و در حین درمان ذهن خودتان را از عمل دندان دور كنید.
از تمرینات آرامش بخشى و تكنیك هاى تخیل هدایت شده استفاده كنید.
به طور منظم براى چكاپ به دندانپزشك مراجعه كنید، ویزیت هاى مكرر از چند طریق به شما كمك مى كند: رابطه خوبى با دندانپزشك برقرار مى كنید، با مواد و تجهیزات دندانپزشكى و اقدامات معمول در مطب آشنا مى شوید، امكان تشخیص زودرس مشكلات دندانى فراهم و بالقوه نیاز به اعمال دندانى گسترده تر برطرف مى شود.
 راه‌هایى براى تسكین درد

امروز، با وجود تكنیك هاى پیچیده بى حسى مى توان تقریباً اطمینان داشت كه در مطب دندانپزشكى دردى به سراغ تان نخواهد آمد.

گرچه پس از یك عمل دندانى دهان و دندان‌هاى شما از چند ساعت تا چند روز ممكن است بى‌حس بماند. اما شاید با درد و تورم در محل عمل دندانى هم روبه رو شوید در زیر به چند نكته براى رفع این ناراحتى ها اشاره مى كنیم:

تورم را با به كار بردن یخ پیچیده شده در یك پارچه مرطوب كاهش دهید.
سوزش و درد به دنبال درمان هاى لثه را با قرقره كردن با محلول رقیق نمك یا سودا و آب تسكین دهید.
از دار و هاى مسكن معمول مثل آسپرین، استامینوفن و ایبوپروفن استفاده كنید (آسپیرین نباید پس از اعمال جراحى مورد استفاده قرار گیرد.) دندانپرشك شما ممكن است دارو هاى ضددرد قوى تر را به دنبال اعمالى كه دردشدیدترى ایجاد مى‌كنند مانند كشیدن دندان، جاگذارى ایمپلنت و درمان كانال ریشه دندان، تجویز كند.