سلامت نیوز : حق بدهید به مسوولان كه در چاره‌اندیشی برای حل مشكل خانواده‌های معتادان به شیشه سهل‌انگاری كنند، چون آنها، ترس بی‌نهایت اعضای این خانواده‌ها را تجربه نكرده‌اند، پیش نیامده برایشان كه عزیزشان بخواهد با چاقو یا تیغ موكت‌بری، پوست گردنشان را بدرد یا بالشی را آنقدر روی دهانشان فشار دهد كه نفس‌شان ببرد یا بنزین روی تنشان بپاشد و آتش‌شان بزند و به همین دلیل به خیال‌شان عجیب است كه در 9 ماه امسال، رایج‌ترین پرسشی كه خانواده‌های نگران از خط ملی اعتیاد پرسیده‌اند درباره چگونگی برخورد قانونی با معتادان خشن مصرف‌كننده شیشه بوده است؛ پرسشی كه پاسخ ندارد.

09628، خط ملی اعتیاد را حتما می‌شناسید؛ این همان خط تلفنی است كه بهزیستی آن را راه‌اندازی كرده است تا مددكارهایش به پرسش‌های مردم درباره اعتیاد و شیوه‌های پیشگیری از آن یا تشخیص و درمانش پاسخ بدهند و حالا فرید براتی سده، مدیركل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی كشور در ارائه گزارش از عملكرد این خط در گفت‌وگو با ایسنا خبرهای ناخوشی درباره شرایط اعتیاد در كشور و شرایط تماس گیرندگان با این خط دارد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ گزارشی كه این روان‌شناس ارائه می‌دهد، گویای آن است كه نه‌تنها شیشه به دومین ماده مخدر پرمصرف در كشور تبدیل شده است؛ بلكه خانواده‌های معتادان به آن نیز در شرایط بحرانی هستند؛ زیرا از میان 140 هزار تماس تلفنی با این خط، حدود 40 درصد مربوط به ماده مخدر شیشه بوده است و تریاك و كراك در رده‌های بعدی قرار دارد و عمده پرسش‌های خانواد‌های معتادان درباره راهكار برخورد با معتادانی كه رفتارهای خشونت‌آمیز دارند، بوده است. این نوع معتادان در بیشتر موارد همان مصرف‌كنندگان شیشه هستند؛ زیرا یكی از عوارض مصرف شیشه بدبینی شدید و بیمارگونه، خشونت‌ورزی و تمایل به جنایت است.

خانواده‌ها البته پرسش‌های دیگری نیز درباره نشانه‌ها و عوارض مصرف مخدرهای صنعتی و راه‌های ترغیب معتادان برای ورود به چرخه درمان و مراكز درمانی قابل اعتماد پرسیده‌اند.

این گزارش نشان می‌دهد كه از هر 10 تماس گیرنده، تقریبا هشت نفر زن و دو نفر مرد بوده‌اند كه زنان معمولا مادر، همسر یا خواهر مصرف‌كنندگان هستند.

براتی سده پس از اعلام این آمارها هشدار می‌دهد: حتی اگر فرض كنیم بیشترین ماده مخدر مصرفی در كشور تریاك است، اما به نظر می‌رسد اصلی‌ترین مخدر مشكل‌زا شیشه باشد كه این موضوع به دلیل مشكلاتی است كه مصرف شیشه ایجاد می‌كند.

برای گفته‌های این مسئول دیگر مثال لازم نیست و ما اهالی رسانه آنقدر در این باره نوشته‌ایم كه گاهی می‌ترسیم مبادا توصیف‌هایمان از معتاد به شیشه‌ای كه در توهم، بچه‌ها و همسرش را خفه می‌كند یا به آتش می‌كشد یا سر می‌برد، آنقدر تكرار شود كه دیگر قبحش در نظر خواننده‌های روزنامه‌ها از میان برود و مردم به شنیدنش عادت كنند، اما چه بخواهیم و چه نخواهیم ناچاریم هر ماه، دست‌كم یكی دو خبر از جنایت‌های فجیع این گروه از معتادان در رسانه‌ها منتشر كنیم؛ خبرهایی كه از میان انبوه اخبار ناخوش در این باره گزینش می‌شود.

خلأ‌های غیرقابل حل

عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت «تولدی دوباره» در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد كه علت وضع اسفبار خانواده‌های معتادان به شیشه، وجود خلأ‌های قانونی در برخورد با این گروه از معتادان است. به گفته او، در ماده 16 اصلاحیه قانون مبارزه با موادمخدر، معتادان متجاهر به اعتیاد كه برای ترك اقدام نمی‌كنند، مجرم به حساب می‌آیند و باید به مراكز درمانی ارجاع داده شوند. این قانون اما برای آن گروه از معتادان است كه كارتن‌خواب هستند و هیچ فشار قانونی وجود ندارد كه معتادان غیركارتن‌خوابی را كه هنوز در خانواده زندگی می‌كنند، به ترك مجبور كند.

او می‌گوید: ما معتقدیم نباید با معتاد، خشن برخورد كرد یا او را وادار به ترك كرد، اما زمانی كه معتاد دچار توهم شده است و امكان دارد به خودش یا خانواده‌اش آسیب بزند، باید مداخله اجتماعی و انتظامی برای كنترلش وجود داشته باشد.

اما خانواده معتادان خشن از هر دو نوع مداخله‌ای كه دیلمی‌زاده به آنها اشاره می‌كند، محروم هستند. مثالی از مداخله اجتماعی در شرایط بحران، طرحی است كه مدت‌ها پیش دفتر پیشگیری از اعتیاد بهزیستی آن را در گفت‌وگوی ویژه با جام‌جم مطرح كرد و براساس آن قرار بود بهزیستی با همكاری سازمان‌های مردم‌نهاد ترك اعتیاد، اورژانس سیاری را برای زمانی كه معتادان به شیشه خانواده را تهدید می‌كنند، راه بیندازد تا این گروه با حضور در محل، معتاد را آرام و از محیط دور كنند.

این طرح اما به گفته براتی‌سده و دیلمی‌زاده، به علت مشكلات مالی اجرایی نشد تا چه رسد به طرح دیگری كه مدیرعامل جمعیت تولدی دوباره پیشنهاد می‌كند و براساس آن باید كلینیك‌های مددكاری اجتماعی با حضور مددكارها و مددیارهای اعتیاد (معتادان ترك كرده) راه‌اندازی شود و گروه ویژه این مراكز در صورت مشاهده خشونت خانگی با همكاری پلیس وارد منزل معتادان شوند و مداخله كنند.

پلیس بی تقصیر است

مداخله انتظامی در ماجرای خشونت‌های خانگی معتادان مصرف‌كننده شیشه ناممكن است. دكتر آذرخش مكری، روانپزشك و معاون آموزشی مركز ملی مطالعات اعتیاد در این باره در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: یك معتاد به شیشه در طول روز بارها و بارها موادمخدر مصرف می‌كند و هر بار ممكن است دچار توهم‌های شدید شود و در چنین شرایطی پلیس چند بار می‌تواند به منزلش مراجعه كند؟!

او به نكته مهم دیگری هم اشاره می‌كند: «فرض كنیم پلیس در مشاجره معتاد با خانواده‌اش دخالت كند تا مانع وقوع جنایت یا آسیب دیدن اعضای خانواده شود، اما پس از آن‌كه معتاد را دستگیر كرد، او را كجا ببرد؟!»

منظور معاون آموزشی مركز ملی مطالعات اعتیاد از این‌كه پلیس جایی برای بردن معتادان پرخاشگر ندارد، اشاره به آخرین گزارشی است كه محمدباقر صابری‌زفرقندی، مدیركل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با موادمخدر منتشر كرد و گویای آن است كه نیمی از تخت‌های بیمارستان‌های روانپزشكی به وسیله معتادان به شیشه‌ اشغال شده و به همین علت برخی بیمارستان‌ها گنجایش پذیرش معتادان جدید را ندارد.

از سوی دیگر براساس قانون مبارزه با موادمخدر، معتادان را نمی‌شود صرفا به جرم مصرف موادمخدر زندانی كرد و باید آنها را به مراكز ترك اعتیاد ارجاع داد، اما نكته این است كه باز هم براساس قانون، هیچ مركز ترك اعتیادی حق ندارد معتادی را به زور برای درمان نگه دارد و معتاد باید به شكل داوطلبانه به مركز آمده باشد.

مكری راه‌حل این مشكل را در بالا بردن ظرفیت بیمارستان‌های روانپزشكی و تجهیز آنها به امكاناتی برای كنترل معتادان پرخاشگر می‌داند و تاكید می‌كند كه این مراكز باید همكاری نزدیكی با پلیس داشته باشند تا معتادانی كه به علت خشونت‌های خانگی دستگیر می‌شوند، بلافاصله به آنجا ارجاع داده شوند.او با دخالت سازمان‌های مردم‌نهاد نیز موافق است، اما تاكید می‌كند كه این سازمان‌ها حق اعمال خشونت برای كنترل معتاد را ندارند، چون خشونت، معتادان را به مصرف بیشتر موادمخدر تحریك می‌كند.آنچه معاون آموزشی مركز مطالعات ملی اعتیاد در لفافه درباره‌اش هشدار می‌دهد، هم‌اكنون در حال وقوع است و این یعنی بسیاری از خانواده‌های معتادان خشن برای نجات جانشان در شرایطی كه معتاد دچار توهم شده است و آنها را تهدید می‌كند، از مراكز ترك اعتیاد بی‌مجوزی كمك می‌خواهند كه در شرایط بحرانی وارد خانه می‌شوند و معتادان را به زور برای ترك می‌برند، گرچه این خانواده‌ها می‌دانند كه روش‌های این مراكز برای ترك گاهی به شكنجه شبیه است و حتی شاید معتادشان از ترك، زنده برنگردد.

دنبال نوشدارو نباشیم

هر چند كه شواهد نشان می‌دهد خانواده‌های معتادان پرخطر، در معرض آسیب‌هایی هستند كه كنترل آن از عهده آنها و حتی مقامات انتظامی خارج است، اما به اعتقاد كارشناسان لازم است خانواده‌ها قبل از این‌كه اعتیاد، همسر یا فرزندانشان را به مرحله بحرانی برساند، مساله را تحت كنترل در آورند.

شاید حمایت‌های درست و بجا از همان آغاز درگیر شدن فرد با اعتیاد و خصوصا استفاده از كارشناسان و مشاوران بتواند مساله اعتیاد را تا قبل از بحرانی شدن، حل كند.

رسیدن به مرز جنون برای این افراد با حضور پلیس فقط مسكن و حذف صورت مساله است، اما برای جلوگیری از بروز این مرحله نیاز است كه پیش از بحرانی شدن وضعیت اعتیاد فرد، چاره‌اندیشی شود.

مرهمی سطحی بر زخمی عمیق

بی‌مرهم ماندن بهتر است یا مرهمی سطحی برای التیام درد؟ خیلی‌ها دومی را انتخاب می‌كنند؛ حتی برخی متولیان مبارزه با موادمخدر و درمان اعتیاد در كشور به همین دلیل است كه فعلا برای نجات جان خانواده‌های معتادان خشن، در سه استان خراسان رضوی، آذربایجان غربی و تهران طرحی را آغاز كرده‌اند كه براساس آن خانواده‌های معتادان خشن بخصوص مصرف‌كنندگان شیشه می‌توانند با مراجعه به مراكز قضایی و با ادعای نداشتن تامین جانی، از قاضی حكم بگیرند تا بتوانند معتادشان را در مراكز ترك اعتیاد اجباری برای مدتی معین نگه دارند.براتی‌سده، مدیركل پیشگیری از اعتیاد تاكید می‌كند كه در این طرح، شاكی خانواده است و هزینه نگهداری از معتاد را نیز خودش تامین می‌كند.

طرحی كه این مسئول درباره‌اش می‌گوید، اما چندان موثر به نظر نمی‌رسد؛ زیرا اولا معمولا خانواده‌های معتادان خشن از اقشار پایین جامعه هستند و اطلاعات كافی برای مراجعه به مراجع قضایی و شكایت از معتادشان ندارند و اگر هم آگاهی داشته باشند، به هر حال جرات چنین اقدامی را ندارند.

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد متولیان مبارزه با موادمخدر و درمان اعتیاد در كشور باید به جای چشم انتظار ماندن برای شكایت خانواده‌های معتادان خشن، این گروه را شناسایی كنند و با ایجاد تغییراتی در قانون كنونی، معتادان را از محیط خانواده خارج كنند و تا زمانی كه درمان نشده‌اند، اجازه بازگشت به خانه را به آنها ندهند تا به این ترتیب جان اعضای خانواده در‌امان بماند.