سلامت نیوز : تیرماه امسال، مرضیه وحیددستجردی، وزیر وقت بهداشت و درمان در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان فارس با گلایه از تخصیص ندادن بودجه از سوی دولت برای آغاز طرح غربالگری سرطان پستان گفته بود «یك سال است كه برنامه غربالگری سرطان پستان را آماده كرده، هشت استان را به صورت پایلوت در نظر گرفته‌ایم كه اگر بودجه مصوب برای این طرح را بدهند، كار را شروع می‌كنیم.» بنابر اظهارات دستجردی باید 33 میلیارد تومان، برای طرح غربالگری سرطان پستان برای مدت سه سال در اختیار وزارت بهداشت قرار می‌گرفت كه این بودجه به این وزارتخانه داده نشده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ جدا از گلایه خانم وزیر مبنی بر بدقولی دولت در پرداخت اعتبارات طرح غربالگری سرطان پستان، به اعتقاد برخی از دست‌اندركاران امر سرطان، انجام غربالگری به طور كلی درباره تمام سرطان‌ها در شرایط كنونی كشور اقدامی هزینه‌بر بوده و براساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، برای كشورهایی با درآمد سرانه ایران می‌توان بودجه امر سرطان را برمبنای «برنامه جامع سرطان» به امر پیشگیری اختصاص داد. به گفته مسوول كمیته سیاستگذاری شبكه ملی تحقیقات سرطان كشور - وابسته به وزارت بهداشت - برای اجرای طرح غربالگری سرطان‌ها از جمله سرطان پستان با كمبود دستگاه‌های ماموگرافی، كمبود بودجه و نیروی متخصص آموزش‌دیده مواجه هستیم.

اما عضو هیات‌مدیره انجمن رادیولوژی ایران برخلاف نظر این مسوول، اظهار می‌دارد در صورت اجرای این طرح از میزان تجهیزات لازم و نیروی انسانی كافی برخورداریم. از طرف دیگر به گفته مسوول كمیته سیاستگذاری شبكه ملی تحقیقات سرطان، براساس جدیدترین مقالات چاپ شده در نشریه «نیوانگلند» و پژوهش‌های اخیر در انستیتوی مركزی سرطان امریكا (NCI) كه از معتبرترین نشریات علمی در جهان به شمار می‌رود، غربالگری تاثیر چندانی در كاهش مرگ و میر مبتلایان به سرطان پستان نداشته است. گزارش پیش رو نگاهی گذرا به بحث ضرورت غربالگری سرطان‌ها به ویژه غربالگری سرطان پستان در كشور دارد. با ما همراه باشید.

توقف برنامه جامع كنترل سرطان

برنامه جامع كنترل سرطان، كلید ورود به بحث سرطان است تا جایی كه به گفته صاحبنظران این رشته، بدون برنامه جامع سرطان، كنترل سرطان عقیم می‌ماند.

برنامه ملی كنترل سرطان مجموعه‌یی از فعالیت‌ها، شامل پیشگیری اولیه، تشخیص زود هنگام و تشخیص بیماری و درمان آن است. هر چند سازمان جهانی بهداشت، ارتقای آموزش ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی در ارتباط با تظاهرات اولیه سرطان، گسترش برنامه‌های آموزشی و غربالگری برای پوشش جمعیت در معرض خطر، اطمینان از وجود امكانات تشخیص و درمان مناسب برای بیمارانی كه كشف می‌شوند و افزایش نقاط دسترسی به سیستم بهداشتی در مكان‌های لازم را به كشورها با هدف كنترل سرطان توصیه می‌كند، اما این سازمان تنها آموزش عمومی را در كشورهایی با سطح اقتصادی پایین و متوسط مانند ایران پیشنهاد می‌كند.

چرا غربالگری؟

غربالگری در تمام دنیا برعهده نظام حاكمیت سلامت است. هدف غربالگری پیدا كردن یك بیماری ناشناخته است. غربالگری نیازمند یك سیاستگذاری كلی و نیازمند عزم ملی قوی در كلیه سطوح جامعه از سیاستگذاران تا جامعه پزشكی و همكاری مردم است. اهمیت بیماری در جامعه و نیاز مردم به درمان اولویت‌های غربالگری را مشخص می‌كند. به گفته دكتر پیام آزاده مسوول كمیته سیاستگذاری شبكه ملی تحقیقات سرطان، غربالگری باید در دل برنامه جامع سرطان و به عنوان یك تشخیص زودرس دیده شود. با توجه به اینكه غربالگری در قالب یك طرح ملی قابل اجراست با این حساب، مراجعه داوطلبانه افراد برای انجام آزمایش‌های تشخیصی از قبیل ماموگرافی، كولونوسكوپی، تست پروستات و... غربالگری محسوب نمی‌شود.

دكتر آزاده می‌گوید: نخستین گام، تحقیقات پایلوت با هدف شناسایی ضرورت انجام غربالگری است كه متاسفانه این تحقیق هنوز در كشور ما انجام نشده است. بحث دوم مقرون به صرفه بودن آن است، با غربالگری ما فقط تعداد مبتلایان را شناسایی كردیم، مگر آنكه در مراحل بعدی و برای درمان آنها برنامه و راهكار داشته باشیم. وی ادامه می‌دهد: ما هیچ مقاله یا شواهدی مبنی بر اینكه غربالگری در سرطان‌هایی از قبیل سرطان پستان، دهانه رحم، پروستات و... در كشورهای جهان سوم باعث كاهش مرگ و میر شده است، نداریم. مقالات موجود تنها مربوط به امریكا و كشورهای پیشرفته است. حتی در این كشورها نیز رابطه بین غربالگری و كاهش آمار مرگ و میر در مبتلایان به سرطان پستان امروزه مورد تردید قرار گرفته است و كاهش مرگ و میر به اثربخشی درمان‌های نوین نسبت داده می‌شود تا انجام غربالگری.

كمبود یا كافی بودن تجهیزات

مرضیه وحیددستجردی، وزیر وقت بهداشت در مصاحبه‌یی كه تیرماه امسال با فارس داشت، از دستگاه‌های ماموگرافی سیار، سونوگرافی و تیم‌هایی كه باید غربالگری سرطان پستان را انجام دهند، خبر داده بود. وی حتی از سیستم paeks كه توسط آن ماموگرافی و سونوگرافی انجام شده به مراكز اصلی كه پزشكان متخصص درآن قرار دارند، ارسال می‌شود، نیز نام برده بود. به گفته دكتر آزاده، برای انجام ماموگرافی، اگر هر خانمی حاضر شود تا شعاع 150 كیلومتری برای انجام ماموگرافی مراجعه كند، علاوه بر تعداد دستگاه‌های موجود به 650 دستگاه ماموگرافی دیگر نیازمندیم. البته باید برای این تعداد 400 رادیولوژیست تمام وقت را با حقوق ماهانه حداقل سه تا چهار میلیون تومان در نظر گرفت، با احتساب این ارقام مشخص می‌شود كه هزینه غربالگری چه میزان خواهد بود.

وی ادامه می‌دهد: با وجود اختصاص 33 میلیارد تومان برای غربالگری سرطان پستان، هنوز یك مورد ماموگرافی در قالب طرح كشوری غربالگری انجام نشده است. اما رسول صداقت، عضو هیات ‌مدیره انجمن رادیولوژی ایران، انجام غربالگری را در كشور امكان‌پذیر می‌داند. هر چند كه از وزارت بهداشت گله‌مند است كه چرا اجرای چنین طرح‌هایی را بدون همكاری انجمن‌های علمی انجام می‌دهد. دكتر صداقت می‌گوید: مهم‌ترین ایراد اینگونه طرح‌ها آن است كه وزارت بهداشت، انجمن‌های علمی مربوط را آن طور كه باید و شاید در طراحی و اجرای طرح‌های بزرگ مانند غربالگری سرطان پستان دخیل نمی‌كند و همین امر باعث می‌شود نه اطلاعات درست و جامعی داشته باشد و نه بتواند در اجرا موفق باشد. وی با اشاره به اینكه اجرای طرح غربالگری سرطان پستان، بدون همكاری انجمن رادیولوژی ایران میسر نیست، تصریح می‌كند: نبایدغربالگری را یك‌باره در كل كشور اجرا كرد بلكه می‌توان با یك برنامه‌ریزی صحیح، اما به صورت محدودتر آن را اجرا كرد. عضو هیات ‌مدیره انجمن رادیولوژی ایران ادامه می‌دهد: در ابتدا باید، غربالگری در استان‌هایی كه از نظر امكانات، تجهیزات و نیروی انسانی كامل‌تر هستند، اجرا و سپس نسبت به تربیت نیروی متخصص برای سایر استان‌ها اقدام كرد.

آمار چه می‌گوید؟

براساس آمارهای وزارت بهداشت، میزان ابتلا به سرطان پستان در جامعه ایرانی 33 در هر 100 هزار زن است. با توجه به افزایش این آمار آیا می‌توان گفت، غربالگری سرطان پستان جزو اولویت‌های نظام بهداشتی ما است؟دكتر صداقت، اظهار می‌دارد: 20 سال است كه در كشور حرف از غربالگری سرطان زدیم، اما هیچگاه در عمل اقدامی نكرده‌ایم، باید، بالاخره این كار را از جایی شروع كرد و تا زمانی كه كار شروع نشود، ایرادهای آن مشخص نمی‌شود. به عقیده این رادیولوژیست، ما از نظر امكانات و تجهیزات در حد كشورهای پیشرفته كه در آنها غربالگری در حال انجام است، هستیم و امكان اجرای آن را نیز داریم. دكتر فرهاد سمیعی، متخصص رادیوتراپی، آنكولوژی نیز غربالگری را از مباحث كلانی می‌داند كه دولت‌ها با آن بسیار مشكل دارند.

وی می‌گوید: غربالگری بودجه فراوان می‌خواهد، هر چند كشورهای اسكاندیناوی حدود 30 تا 35 سال است، این برنامه‌ها را در برنامه سلامت خود گنجانده‌اند، اما اكثر دولت‌ها از جمله دولت چین در اجرای آن با مشكل روبه‌رو شده است. وی ادامه می‌دهد: برنامه غربالگری مناسب ‌باید حداقل 70 درصد جمعیت را پوشش دهد، اگر زیر این جمعیت را پوشش ندهد به اهداف خود نخواهد رسید. دكتر سمیعی با اشاره به برنامه جامع كنترل سرطان كشور بر پیشگیری به عنوان نخستین و كم هزینه‌ترین راه تاكید دارد. دكتر آزاده نیز در این مورد می‌گوید: سازمان جهانی بهداشت به كشورهای جهان سوم با درآمد سرانه كشور ما توصیه می‌كند به جای عمل غربالگری كه عملی هزینه براست با هدف كاهش مرگ و میر، بودجه خود را صرف آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم كنند. وی با تاكید بر امر فرهنگ‌سازی اظهار می‌دارد: تجربه غربالگری بدون فرهنگ‌سازی در آسیای جنوب شرقی نشان داد كه پس از تشخیص مبتلایان به سرطان پستان به دلیل آماده نبودن زیر ساخت‌های بعدی از قبیل سیستم صحیح ارجاع به پزشك معالج و اطلاع‌رسانی ناكافی به مردم، جمعیت زیادی از مبتلایان به جای درمان‌های صحیح به درمان‌ها و رفتارهای غیرعلمی روی آوردند.