متادون یك شبه افیونى (اپیوئید) مصنوعى است، یعنى از مواد شیمیایى در آزمایشگاه به دست مى آید. سایر شبه افیونى‌ها یا طبیعى هستند مانند مرفین و كدئین كه فرآورده‌هاى طبیعى بوته خشخاش هستند و یا شبه‌افیونیهاى نیمه‌مصنوعى هستند مانند هروئین، كه مرفینى است كه به طریقه شیمیایى پردازش شده است. (دى استیل مورفین)

متادون در طى جنگ دوم جهانى در آلمان ساخته شد و اولین بار براى تسكین درد به كار رفت. درمان با دوز نگهدارنده متادون كه از بروز علائم ترك تریاك جلوگیرى كرده و تقاضاى آن را كاهش داده و یا از بین مى‌برد، براى اولین بار در سال‌هاى ۱۹۶۰ برای درمان اعتیاد به این ماده متداول شد.

استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمى شود، بلكه به عنوان جزئی از  فرآیند درمان معتادان  به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افراد از حمایت هاى طبى و اجتماعى لازم براى تثبیت و بهبود زندگى بهره مند و تشویق مى شوند مادامى كه این دارو در مورد آنها موثر است، به درمان ادامه دهند.

بیشتر كسانى كه متادون برای‌شان تجویز مى‌شود، براى وابستگى به  مواد افیونى ها تحت درمان قرار گرفتهاند.

این افراد شامل كسانى هستند كه به داروهاى غیرقانونى مانند تریاک و هروئین و داروهاى تجویز شده توسط پزشك نظیر كدئین وابستگى پیدا كرده‌اند.

افراد معتاد به مواد شبه افیونى هاى كوتاه اثر مانند هروئین باید متادون را به طور منظم دریافت کنند تا از بروز علائم ترك جلوگیرى شود.

همچنین متادون براى كسانى كه به طور مرتب از مواد شبه افیونى به طو رتزریقی استفاده مى‌كنند و آلوده به ویروس ایدز  HIV یا هپاتیت C هستند، تجویز مى‌شود تا به ادامه روند ترک در این افراد كمك کند و خطر انتشار عفونت را از طریق استفاده از سوزن مشترك كاهش دهد.

متادون گاه در تسكین درد افراد مبتلا به درد شدید مزمن یا درد همراه با بیمارى هاى علاج ناپذیرى كه منجر به مرگ مى شوند، به كار مى رود.

متادون چه احساسى در فرد  ایجاد مى‌كند؟

برخى از افرادى كه درمان با متادون را شروع مى‌كنند، سرخوشى و آرامشى را احساس مى‌كنند كه در میان تمامى داروهاى شبه افیونى مشترك است.

با ادامه درمان و رسیدن به یك دوز ثابت، تحمل به این اثرات ایجاد مى‌شود. كسانى كه در حال درمان با متادون هستند، غالباً احساس خویش را از استعمال متادون، "طبیعى" عنوان مى‌كنند.

 درمان با متادون بر تفكر آنها تاثیرى ندارد، مى توانند كار كنند، به مدرسه بروند و یا از خانواده مراقبت كنند. متادون همچنین از تاثیر نشئه آور هروئین و سایر شبه افیونیها ممانعت مى‌كند و بدین ترتیب اثر این داروها را كاهش مى‌دهد.

درمان با متادون، عوارض جانبى هم ممکن است به همراه داشته باشد از جمله تعریق، یبوست و افزایش وزن.

اثرات متادون براى چه مدت باقى مى‌ماند؟

متادون ماده‌ای طولانی‌اثر است .شخصى كه به مواد شبه افیونى وابستگى دارد با یك دوز متادون در شبانه‌روز از علائم ترك مصون مى‌ماند. در مقابل كسى كه به هروئین براى پرهیز معتاد است، برای جلوگیری از بروز علائم ترک در خود باید سه تا چهار بار در روز این ماده را مصرف کند.

درمان روزانه با متادون مى تواند تا بى نهایت ادامه یابد اما اگر فردى كه متادون دریافت مى كند و پزشك با وى براى پایان درمان به توافق برسد، از دوز متادون به تدریج در طول هفته ها یا ماه هاى متعدد كاسته مى شود و فرآیند ترك تسهیل مى‌شود.

 در صورت قطع ناگهانى متادون علائمى چون دل پیچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى بروز خواهند كرد.

این علائم در طول یك تا سه روز پس از آخرین دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسیده و سپس به تدریج از بین مى روند، گر چه سایر علائم مانند اختلال خواب و تمایل به مصرف دارو مى تواند براى ماه ها ادامه یابد.

آیا متادون خطرناك است؟
 
زمانى كه متادون طبق تجویز پزشك دریافت مى شود، بسیار بى خطر بوده و آسیبى به اعضاى داخلى و یا قدرت تفكر وارد نمى كند، حتى اگر براى سال ها به طور روزانه مصرف شود.

از سوى دیگر متادون یك داروى قوى است و مى‌تواند براى كسانى كه آن را به طور منظم دریافت نمى كنند فوق العاده خطرناك باشد، چرا كه این افراد نسبت به اثرات آن تحمل پیدا نكرده اند.این دارو حتى دوزهاى بسیار پائین نیز مى‌تواند براى كودكان كشنده باشند.

از این رو تجویز متادون با دقت پایش و كنترل مى شود.

یك مزیت مهم متادون این است كه این ماده مصرف هروئین را كاهش مى‌دهد. خطرات مصرف هروئین شامل مرگ بر اثر دریافت دوز بى رویه، ابتلا به عفونت HIV و هپاتیت C از راه كاربرد سوزن مشترك است. درمان متادون كمك مى كند كه فرد از فجایع ناشى از استعمال هروئین مصون بماند.

آیا متادون اعتیادآور است؟

تعاریف جدید از "اعتیاد"، عوامل متعددى را در ارزیابى مصرف دارو توسط فرد مدنظر قرار مى دهند. این عوامل شامل "تحمل" یا نیاز به افزایش مداوم دوز دارو براى رسیدن به اثر یكسان؛ "وابستگى جسمی" یا بروز علائم ترك با قطع مصرف و "استعمال همراه با اضطرار" به رغم نتایج منفى حاصل از ادامه مصرف دارو هستند.

برخى مى گویند كه متادون به همان اندازه هروئین اعتیادآور است. كسانى كه متادون مصرف مى كنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پیدا كرده و در صورتى كه دارو را به شكل منظم دریافت نكنند، دچار علائم ترك مى شوند.

 اما اگر چگونگى و علت مصرف دارو را مورد توجه قرار دهیم، متادون در تعریف كامل "ماده اعتیادآور" نمى گنجد. اول از همه این كه تجویز متادون برای بیماران  به عنوان یك درمان طبى در نظر گرفته مى شود و تنها براى كسانى تجویز مى شود كه خود هم اكنون وابسته به داروهاى شبه‌افیونى مانند هروئین هستند

. براى این افراد، متادون یك جایگزین مطمئن براى روش هاى خطرناكى چون استفاده از هروئین به شمار مى رود. متادون ایشان را از اضطرار براى مصرف ماده مخدر رها كرده و بدان ها امكان بهبود زندگى شان را مى بخشد.

متادون گاه به عنوان داروى خیابانى مورد استفاده قرار مى گیرد، اما استعمال آن بیشتر به منظور پیشگیرى از علائم ترك هروئین است. اثرات متادون كندتر از آن ظاهر مى شوند و بیشتر از آن مى پایند كه بتوان از آن به عنوان ماده اى مناسب براى سوء مصرف یاد كرد.

اثرات طولانى مدت متادون

درمان با دوز نگهدارنده متادون یك درمان طولانى مدت است. درمان از یك تا دو الى بیست سال و یا بیشتر به طول مى‌انجامد. این درمان طولانى مدت به لحاظ پزشكى بى خطر و موثرترین درمان موجود براى وابستگى به مواد شبه‌افیونى است.