سلامت نیوز : مدتی است دولت با اجرای سیاست‌های تشویقی فرزندآوری به‌دنبال افزایش رشد جمعیت در ایران است. تبلیغات افزایش جمعیت در ایران، با حذف سیاست‌های تنظیم خانواده شروع شده است؛ سیاست‌هایی که بیش از این‌که به کنترل جمعیت بپردازند، به بهداشت باروری می‌پرداخت. نگرانی‌ درباره کاهش و پیر شدن جمعیت کشور در سال‌های آینده از عمده دلایل اجرای این سیاست قلمداد می‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از بهار ؛ موافقان این طرح معتقدند فرزندآوری بیشتر بر سلامت زنان تاثیر مثبت می‌گذارد و سیاست‌های تشویقی دولت زنان را برای ازدواج زودهنگام و مادر شدن ترغیب می‌کند و جمعیت را هم از پیری درخواهد آورد؟ یا تشویق زنان به بارداری‌های متعدد سلامت آنان را تهدید می‌کند یا مطابق گفته‌های موافقان این سیاست‌ها به سلامت زنان کمک هم می‌کند؟

خدمات پیشگیری برای زنانی که توان باروری ندارند همچنان ارائه می‌شود براساس نتایج سرشماری سال 1390، جمعیت ایران به 75میلیون و 169هزار نفر رسیده است، که این آمار در مقایسه با نتایج سرشماری سال 1385 نشان‌دهنده کاهش نرخ رشد جمعیت از62/1درصد در سال ۸۵ به29/1درصد در سال 1390 است. چندی پیش مسئولان وزارت بهداشت که این آمارها را نگران‌کننده می‌دانستند اعلام کردند: « سیاست جمعیتی وزارت بهداشت از این پس افزایش جمعیت و تشویق زادوولد است و هر خانواده ایرانی به‌طور متوسط باید دو فرزند داشته باشد.»

با این گفته‌ها برنامه تنظیم خانواده که از سال 1366 با پیام نخست‌وزیر وقت و کنفرانسی در شهر مشهد برای اولین‌بار شروع شده بود و هدفش کنترل موالید و کم کردن رشد جمعیت و همچنین توجه به سلامت یا بهداشت باروری زنان بود کنار گذاشته شد. در برنامه تنظیم خانواده به‌جز اهداف دموگرافیک یا جمعیت شناختی بهداشت و سلامت زنان نیز دیده شده بود به این معنا که چون هر باروری، کمی خطر نظیر مرگ و میر یا معلولیت و... برای زنان داشت کاملا تحت‌نظارت این برنامه کنترل می‌شد.

همه فرزندان تحت پوشش بیمه
سلیمان عباسی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که از موافقان افزایش جمعیت در کشور است، در گفت‌وگو با بهار تعریف متفاوتی از برنامه تنظیم خانواده ارائه می‌دهد: «تنظیم خانواده یعنی مراقبت‌های بهداشتی از یک مادر باردار برای تولد یک فرزند سالم و برای یک زن باردار و متاهل هنوز به قوت خود باقی است. این زنان به اداره بهداشت منطقه خود مراجعه می‌کنند و برای دوره بارداری خود خدمات می‌گیرند.» به گفته او اگر در این میان زنی به دلیل بارداری آسیب ببیند یا فرزندی به‌دنیا بیاورد که به دلیل سابقه خانوادگی ناقص باشد آن خدمات برای او هم ارائه می‌شود پس این طور نیست ما از زنان بخواهیم که سالم و غیرسالم و خواسته و ناخواسته باردار شوند و برای کسی که توان بارداری ندارد همچنان خدمات پیشگیری ارائه می‌شود.»

او در پاسخ به این سوال که زنان دیگری که قصد بچه‌دار شدن ندارند چرا از این خدمات محروم شده‌اند، می‌گوید: «زنانی که می‌خواهند فاصله‌گذاری بین تولد فرزندانشان به وجود بیاورند یعنی زنانی که تمایل به بچه‌دارشدن دارند همچنان می‌توانند از وسایل پیشگیری استفاده کند، اما برای خانواده‌هایی که به لحاظ فکری، اقتصادی و اعتقادی تمایل به بچه‌دار شدن دارند برای آن‌ها از این به بعد بچه‌دار شدن بلامانع است. ما به کیفیت نسل آینده فکر می‌کنیم قبلا اگر فرزند سوم متولد می‌شد تحت پوشش بیمه قرار نمی‌گرفت ولی این مسئله اکنون حل شده است و به فرزندان چهارم و پنجم خانواده هم بیمه تعلق می‌گیرد.»

زنان مجرد بیشتر بیمار می‌شوند و طول عمر کمتری دارند در حالی که تعدادی از مخالفان قطع بودجه تنظیم خانواده وزارت بهداشت از این شیوه اجرای سیاست رشد جمعیت انتقاد می‌کنند و عواقب آن را افزایش باروری‌های ناخواسته و سقط جنین‌های غیرقانونی و بهداشتی می‌دانند، این نماینده مجلس این موارد را رد می‌کند و تاکید می‌کند: «قدرت کنترل برای همه وجود دارد، همه عقل و شعور دارند و به پزشک مراجعه می‌کنند و زمان فاصله‌گذاری بین بارداری‌ها را رعایت می‌کنند. این سیاست از بعد اجتماعی تاثیرات مثبت دارد.

قبلا چون ازدواج‌ها دیرهنگام بود عواقب زیادی برای مردان و زنان به لحاظ اخلاقی و حتی بیماریها به وجود می‌آورد همچنین زنان مجرد بیشتر از زنان متاهل بیمار می‌شوند و طول عمر کمتری دارند، الان با این امکانات زوج‌ها زودتر می‌توانند ازدواج کنند.»به گفته این نماینده مجلس کسانی که معتقدند بارداری برای زنان خطر جانی دارد باید در این گفته‌شان تجدید نظر جدی کنند، چون خداوند خلقت بشر را بر این اساس قرار داده که اگر مادری فکر کند با بارداری در معرض خطر قرار می‌گیرد نسل بشر منقرض می‌شود.

حذف درس تنظیم خانواده
برای اجرای بهتر این طرح همچنین وزارتخانه‌های بهداشت و علوم براساس مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی واحد درسی تنظیم خانواده در دانشگاه‌ها را حذف و به جای آن واحدی با نام شکوه همسر‌داری را جایگزین کردند. درسی که ازدواج، محوریت خانواده و افزایش جمعیت هدف اصلی‌اش است. همچنین سیاست‌های تشویقی برای افزایش فرزندآوری برای زنان نیز از مهم‌ترین بازوهای اجرایی این سیاست است. سیاست‌هایی چون امکان حضور منعطف و کاهش ساعات کار موظف زنان، امکان بازنشستگی زودهنگام مادران شاغل، افزایش حق عائله‌مندی در مقرارت استخدامی کشور، افزایش مدت مرخصی استعلاجی زایمان به 9 ماه و مرخصی بدون حقوق به 21 ماه و جمعا به مدت 30 ماه به‌ازای هر فرزند و ایجاد امتیازهای خاص و تسهیلات لازم در طرح دورکاری و نیمه حضوری و سایر شیوه‌های اشتغال برای زنان باردار و مادران دارای فرزند زیر 5 سال.

نبود قرص به معنای تشویق باروری نیست
«به چند داروخانه سر زده‌ام و قصد خرید قرص ضدبارداری داشتم من این قرص‌ها را نه برای پیشگیری از بارداری که برای درمان کیست‌های تخمدانم هر ماه تهیه می‌کنم اما این روزها اصلا این داروها در بازار نیست. کمبود این داروها درست از زمانی شروع شده که مسئولان کشور از سیاست رشد جمعیت سخن گفته‌اند. حالا من بیمار چه راه‌حلی دارم؟ حتی به بازار سیاه رفته‌ام اما این داروها نایاب شده‌اند.» این گفته‌های دختر جوانی است که مدتی است برای درمان بیماری‌اش از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کند؛ سر زدن به چند داروخانه مرکز شهر تهران گفته‌های وی را تایید می‌کند.

عباسی درباره کمبود این داروها می‌گوید: « تحریم که به وسیله دشمنان ما انجام گرفته باعث کمبود برخی داروها شده است. این داروها قبلا در همه داروخانه‌ها موجود بود و هر فردی می‌توانست آن‌ها را تهیه کند اما باردار شدن به بود و نبود قرص ربطی ندارد، مهم خواسته یک زن و شوهر است. 30 سال قبل هم قرص ضدبارداری وجود نداشت، ولی به هر حال این مسئله تنظیم می‌شد. برنامه‌ریزی و آموزش هنوز وجود دارد و این به آن معنا نیست که چون قرص وجود ندارد همه باید باردار شوند. گاهی اوقات جوری در جامعه این موضوع مطرح می‌شود که همه فکر می‌کنند باید بچه‌دار شوند از پیر گرفته تا بیمار در حالی که ما به نسل باکیفیت می‌اندیشیم.»به گفته وی تشویق به ازدواج برای حفظ سلامت زنان است. از نظر علمی ثابت شده طول عمر زنان مجرد کمتر از زنان متاهل است. این تشویق به بارداری هم گامی در جهت سلامت زنان است.

سیاست‌های تشویقی چقدر در افزایش فرزند آوری موثر بوده است؟
برخی کارشناسان با توجه به تجربه‌های جهانی می‌گویند که سیاست‌های تشویقی در افزایش فرزندآوری موثر نیستند و داشتن یک فرزند تحت‌تاثیر شرایط اجتماعی، فرهنگی پیچیده‌ای قرار دارد. عباسی در پاسخ به این‌که چقدر این سیاست‌های تشویقی در فرزندآوری زنان موثر بوده است، می‌گوید: «قرار نیست ما به افراد امکانات کامل بدهیم و بگوییم بچه‌دار شوید، این درست نیست. افرادی که به لحاظ اقتصادی توان بچه‌دار شدن دارند و جزو نخبگان هستند اکنون فرصت دارند که فرزندان خوبی را تربیت و به جامعه تحویل دهند. افرادی مومن، متعهد، ارزشی و ولایی.»

سید سعید زمانیان، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز از موافقان طرح افزایش جمعیت است اما با این همه تاکید می‌کند که خدمات بهداشتی باید به همه زنان ارائه شود: «یکی از راه‌های جلوگیری از پیری جمعیت افزایش جمعیت است. نگاهی به کشورهای غربی و وضعیت جمعیتی آن‌ها بیندازید. این کشورها فهمیده‌اند که اکنون مشکلات اساسی در اداره کشورشان دارند. جمعیت ما به طرف پیری می‌رود و ما نیاز به جمعیت جوان و کارآمد داریم. منحنی جمعیتی کشور نشان می‌دهد سن ازدواج بالا رفته و ازدواج‌های دیرهنگام به دلایل مختلف فرهنگی و اشتباه‌ها و سیاست‌های قطعا غلط، خانواده‌ها را طوری پیش برده که بچه نداشته باشند، اما با این همه در این سیاست باید به سلامت بخش اعظم جامعه یعنی زنان توجه جدی کنیم چراکه اگر آن‌ها سلامت بهتری داشته باشند حتی پویایی بیشتری برای باروری دارند.

من در این بحث مخالف کاهش خدمات هستم. سه حلقه مفقوده فرهنگ سازی، اطلاع‌رسانی و آموزش افراد در این زمینه وجود دارد. خدمات‌رسانی به زنان باید کامل باشد و آن‌ها با انتخاب درست بچه‌دار شوند.» او با اشاره به این‌که هر خانواده ایرانی با داشتن سه تا چهار فرزند می‌تواند در از بین بردن پیری جمعیت موثر باشد تاکید می‌کند: «دادن مرخصی مناسب، حقوق و مزایا به زنان حق عائله‌مندی و ایجاد زمینه مناسب برای تفریح زنان و سرانه‌ای که در بحث خدمات عمومی تعریف می‌شود و سیاست‌های کلی دولت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای افزایش تعداد اولاد و دادن امکانات و خدمات بیشتر به افرادی که فرزند بیشتری دارند در پیشبرد این سیاست موثر است»