البته پژوهش ها و تحقیقات مختلف هر روز برای یافتن روشهای درمانی مناسب در سراسر دنیا انجام می شود. طرح تولید داروی ضد سرطان پورفیمرسدیم از خون هم یکی از این روشهاست که از سوی شرکتی تحقیقاتی مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با موفقیت اجرا شد. این دارو از جدیدترین داروهای بیولوژیک است که در فرآیندهای پیچیده شیمیایی از خون انسان ساخته می شود و با تجمع در بافت سرطانی با تابش نور لیزر فعال می شود و سلولهای سرطانی را از میان می برد.

بیشترین محل هزینه یارانه داروی کشور مربوط به داروهای بیماری های خاص است که در این میان ، داروهای شیمی درمانی ازمهمترین و پرهزینه ترین داروها محسوب می شوند. تکنیک تولید صنعتی این داروها در اختیار شرکتهای بزرگ داروسازی جهان است. دستیابی به فناوری ساخت داروهای شیمی درمانی همواره از اهداف بزرگ شرکتهای داروسازی محسوب می شود. با این وجود ، در میان انواع داروهای ضد سرطان هم برخی از آنها به دلیل ویژگی خاص ، متمایز از دیگر داروهای این گروه هستند. داروی پورفیمر ، از این دست محسوب می شود و محققان کشور ما در یکی از شرکتهای تحقیقاتی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به فناوری تولید این دارو طی فرآیند پیچیده ای از خون انسان دست یافته اند. فناوری ساخت این دارو تاکنون صرفا در اختیار یک شرکت تولیدکننده کانادایی بوده است. خوشبختانه محققان جوان کشورمان در حال حاضر مراحل سنتز شیمیایی این دارو را با موفقیت به پایان رسانیده اند و مراحل بعدی که عبارت است از کارآزمایی بالینی دارو در پیش رو می باشد. پس از خاتمه این مرحله ، مراحل قانونی ورود دارو به بازار مصرف داخلی و خارجی انجام خواهد پذیرفت.
به گفته دکتر نوشین میرخشتی ، مدیر تحقیقات شرکت تحقیقاتی تولیدکننده این دارو ، داروی پورفیمر سدیم از معدود داروهای شیمی درمانی است که در هنگام تزریق ، عوارض شدیدا سمی داروهای شیمی درمانی را از خود نشان نمی دهد. این دارو در هنگام تزریق ، در بدن توزیع می شود و در بافت سرطانی تجمع می یابد ؛ ولی هیچ فعالیتی از خود بروز نمی دهد. تنها در هنگامی که نور با طول موج خاص به محل تجمع دارو تابانده می شود ، دارو فعال می شود و سلولهای ناحیه سرطانی را از میان می برد. چون تابش نور روی ناحیه سرطانی محدود است ، دیگر بافتهای بدن از آسیب دارو محفوظ می مانند.

دارویی با خواص استثنایی

به طور کلی ، تکنیک درمان به وسیله نور برای فعال کردن یک دارو را فتودینامیک تراپی می گویند. کشف روش فتودینامیک تراپی ، در سال 1900 میلادی و از سوی شخصی به نام اوسکار راب در مونیخ صورت گرفت. کشف این روش داستانی مشابه با کشف پنی سیلین دارد ؛ هنگامی که اوسکار راب در حال بررسی سمیت یک رنگدانه روی یک میکروارگانیسم تک سلولی بود ، متوجه سمیت این ماده در روزهای آفتابی شد و به این وسیله به اهمیت نور در ایجاد سمیت پی برد. پورفیمر سدیم تنها دارو از دسته داروهای فتودینامیک تراپی است که مجوز مصرف در کانادا ، امریکا ، فرانسه ، ژاپن و هلند را یافته است.
در این روش درمانی ، نور قرمز با شدت پایین از یک منبع نور که معمولا لیزر قرمز رنگ است ، به موضع بیماری تابانده می شود. شدت نور در حدی است که باعث افزایش دمای بافت و سوختگی و عوارض آن (که در لیزرهای پرتوان دیده می شود) نمی شود. به همین دلیل ، رشته های کلاژن و الاستین بافتهای همبند اندامهایی مثل برونش و مری ، دست نخورده می ماند و تنگی های پس از تابش نور لیزر در این اندام ها پدید نمی آید.
آسیب مختصر بافتهای کناری بافت سرطانی نیز ، بهبود می یابد ؛ گرچه ممکن است بهبودی کامل چندین هفته به طول بینجامد. به گفته میرخشتی ، استفاده از این دارو و تکنیک درمان با نور ، مفیدترین روش درمانی برای سرطان های تهاجمی در مراحل ابتدایی برای بیمارانی است که امکان جراحی برای آنها وجود ندارد.

و اما حرف آخر

داروی ضد سرطان پورفیمر به علت فعال شدن توسط لیزر در موضع سرطانی به دیگر نقاط بدن آسیبی نمی رساند و به همین علت نسبت به دیگر داروهای شیمی درمانی از مزیت خاصی برخوردار است. این دارو از جدیدترین داروهای بیلوژیک است که طی فرآیندهای پیچیده شیمیایی از خون انسان ساخته می شود و با تجمع در بافت سرطانی توسط تابش نور لیزر فعال می شود و سلولهای سرطانی را از میان می برد. میرخشتی ، ویژگی های دیگر داروی ضدسرطان پورفیمر را غیرسمی بودن آن برای نقاط غیرسرطانی بدن و کاربرد آن در شناسایی موضع سرطانی هنگام عمل جراحی برشمرد.

وی در پایان یادآور شد: این دارو به سفارش سازمان انتقال خون اصفهان و حمایت سازمان مدیریت و برنامه ریزی این استان تهیه شده است و هم اکنون فقط یک شرکت داروسازی در کانادا ، فناوری ساخت بالای این دارو را در دست دارد. این محقق با اشاره به این که تولید داروی ضدسرطان پورفیمر با تلاش پژوهشگران داخلی و به مدت 16 ماه انجام گرفته است ، تاکید کرد: با تولید این دارو ، گام بلندی به سمت بومی سازی تولید داروها با فناوری ساخت بالا برداشته شد. قیمت تمام شده تولید داروی ضدسرطان پورفیمر در ایران در مقایسه با نمونه خارجی آن از ارزش افزوده قابل توجهی برخوردار است

نتایج درمان سرطان های کوچک در ناحیه مری ، راههای هوایی بزرگ ، معده و کلون با این روش و با هدایت نور قرمز به وسیله آندوسکوپ ، رضایت بخش بوده است ؛ ولی در مواردی که سرطان از دیواره ارگان مبتلا گذشته باشد ، به بهبودی سرطان منجر نمی شود و صرفا می تواند درکاهش عوارض بیماری مفید باشد.
میرخشتی می افزاید: با توجه به این که بافت استخوانی در برابر فتودینامیک تراپی مقاوم است ، می توان از این روش برای درمان سرطان های حفره دهان به جای رادیوتراپی و جراحی استفاده کرد. مهمترین عارضه این دارو، حساس شدن پوست فرد بیمار به نور آفتاب است که حداکثر 2 - 3 ماه ممکن است به طول بینجامد.
بیشترین سرطان هایی که در آنها از این دارو استفاده شده است ، عبارتند از کنسر مری ، کنسر برونش و سرطان های حفره دهان. از موارد موثر دیگری می توان به ازوفاژیت بارت اشاره کرد. در این بیماری ، مری فرد بیمار دچار آسیب های التهابی می شود که در بسیاری از موارد منجر به سرطان مری می شود. استفاده از پورفیمر سدیم برای سرطان هایی نظیر سرطان مثانه ، سرطان پستان و انواع دیگری از سرطان ها در مرحله تحقیق است و با موفقیت هایی همراه بوده است. در سرطان سر لوزالمعده نیز نتایج درمان با استفاده از لاپاروسکوپ نویدبخش بوده است. در حال حاضر محققان در حال بررسی امکان استفاده همزمان از فتودینامیک تراپی و جراحی برای مواردی نظیر سرطان های مغز و ریه هستند که توده اصلی سرطانی از توسط جراحی برداشته می شود و نیاز به از میان بردن بقایای سلولهای سرطانی دارند.

هدفگیری سرطان

از کاربردهای دیگر فتودینامیک تراپی در جراحی عروق است. یکی از مشکلات درمان تنگی عروق به وسیله بالون ، تنگی مجدد رگ است. تحقیقات اولیه در مورد استفاده از این روش بدون بر جای گذاشتن عوارضی ، با موفقیت همراه بوده است گرچه نیاز به تکمیل این تحقیقات وجود دارد.
از دیگر موارد موفقیت درمان به وسیله فتودینامیک تراپی ، مربوط به درمان عفونت های مقاوم است. بسیاری از باکتری ها و ارگانیسم های بزرگتر از قبیل کاندیدا (نوعی قارچ) را می توان به نور حساس کرد و آنها را از طریق نور قرمز از میان برد. محدودیت این روش این است که از آن تنها در عفونت های موضعی مثلا در زخمهای پوستی استافیلوکوکی مقاوم به متی سیلین (نوعی آنتی بیوتیک) که امکان تماس مستقیم با نور و دارو را داشته باشند ، می توان استفاده کرد. علاوه بر این می توان از فتودینامیک تراپی در درمان عفونت های سیستم گوارشی از قبیل Helicobacter Pylori بهره جست. به این وسیله می توان باکتری را با موادی از قبیل متیلن بلو به نور حساس کرد و در مناطقی که امکان دستیابی آندوسکوپ وجود دارد ، باکتری را به وسیله تابش نور از بین برد. هرچند موفقیت در این روش مستلزم رسیدن مقدار مناسب از نور و دارو به مناطق عفونی است. اگرچه استفاده از این روش برای ویروس ها با چالش هایی همراه است. ولی می توان به جای ویروس ، سلولهای آلوده با ویروس را به وسیله دارو به نور حساس کرد و با استفاده از این روش سلولهای آلوده را از میان برد. به عنوان مثال فتودینامیک تراپی در درمان زگیل ناحیه تناسلی به بهبودی کامل ضایعه با ایجاد اسکار (جای زخم) خفیف منجر شده است.
از دیگر موارد در دست تحقیق روی این تکنیک ، استفاده از آن برای درمان خونریزی های کنترل نشده رحم در دوران قاعدگی است. بررسی های انجام شده نشان داده اند استفاده از این روش ، بدون آسیب قابل توجه به بافت رحم می تواند به خاتمه خونریزی منجر شود.
همان گونه که گفته شد ، علاوه بر نتایج درمانی تایید شده استفاده از پورفیمر سدیم و فتودینامیک تراپی ، تحقیقات گسترده روزافزون در این مورد در حال انجام است و دستیابی محققان جوان کشورمان به تولید این دارو گام بلندی در جهت رشد علمی و صنعتی ایران اسلامی محسوب می شود.