سلامت نیوز : حتما شما هم سوالات زیادی در رابطه با محیط زیست در ذهن خود دارید. نازک شدن لایه ازن، آلودگی هوا و یا قطع بی‌رویه درختان و مواردی از این دست، از مشکلات رو به افزایش زیست محیطی‌ هستند که بیشتر افراد در جهان با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از حمایت ؛ اگر می‌خواهید بدانید که آیا پیشگیری و رفع مشکلات زیست محیطی جزو حقوق شما محسوب می‌شود یا خیر، این گزارش را از دست ندهید:

حقوق محیط زیست را بشناسید
حقوق محیط زیست مجموعه‌ای از قوانین و مقررات حقوقی است که شامل آب و هوا و خاک می شود. بر این اساس اقداماتی که موجب آسیب رساندن به منابع طبیعی می‌شود جرم بوده و مرتکب آن مجازات می‌شود. جرایم زیست محیطی نیز، اقدامات و رفتارهایی مانند قطع درخت‌ها، تخریب جنگل، آلوده کردن آب و هوا و مواردی از این دست را شامل می‌شود که باعث ورود آسیب و صدمه شدید به محیط زیست شده و در پی آن به سلامتی انسان‌ها نیز آسیب جدی وارد می‌کند. به همین دلیل است که به محیط زیست در قانون اساسی کشورمان توجه ویژه ای شده است.

جرایم در حوزه محیط زیست به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند: گروه اول جرایمی که به جانوران یا جانداران موجود در محیط زیست مربوط می شود. تمامی حیوانات و گیاهان دراین طیف قرار دارند و طبق قانون، حفاظت و بهسازی محیط زیست از جمله وظایف سازمان حفاظت محیط زیست است. همچنین تمامی مسایل مربوط به جانداران وحشی و آبزیان آب‌های داخلی، تخریب جنگل‌ها و مراتع از جمله مواردی است که باعث برهم خوردن تعادل درمحیط زیست شده و بنابراین عملی مجرمانه محسوب می‌شود. گروه دوم مربوط به جرایم ارتکابی نسبت به عناصر بی‌جان محیط زیست از قبیل آب وهوا، خاک، صدا و آلودگی‌های شیمیایی است.

قوانینی که هست اما اجرا نمی‌شود
باید بدانید که حقوق محیط زیست به دو نوع داخلی و خارجی تقسیم می‌شود و هر کشوری به اقتضای نوع محیط زیستی که در اختیار دارد، از حقوق مختص به خود برخوردار می‌شود. حقوق بین‌الملل محیط زیست، برگرفته از معاهدات نامحدود بین‌المللی است که در آن دولت‌ها ملزم هستند برای حفاظت از محیط زیست قوانینی را اعمال کنند. طبق همین معاهدات بین المللی؛ جلوگیری از آلودگی آب و هوا، حفاظت از رودخانه‌ها و دریاچه‌های مرزی و غیره ضروری است. درباره حقوق داخلی محیط زیست نیز باید گفت که از سال‌ 1334 تا به حال، قوانین مختلف زیست‌محیطی در کشور ما تصویب شده است. در قانون مجازات اسلامی نیز به یکسری از جرم انگاری ها مربوط به زیست محیطی اشاره شده و بخش‌هایی از برنامه چهارم و پنجم توسعه هم به محیط زیست اختصاص یافته است. اما با توجه به وجود قوانین بسیار زیاد در این رابطه، باز هم شاهد تخلف و نادیده گرفتن این قوانین از سوی یکسری از اشخاص هستیم.

متخلفان بدانند
کسانی که قوانین محیط زیست کشور را زیرپا می‌گذارند باید بدانند که اقدام آنها آثار حقوقی به همراه دارد. برای مثال کسی که کارخانه‌اش منجر به آلودگی هوا یا آب ‌شود، اقدام او مسوولیت حقوقی دارد و ممکن است کارخانه‌اش بسته و مدیر آن هم با رفتن به زندان و پرداخت جریمه نقدی مجازت شود، ضمن آنکه باید تمام خسارت‌هایی را که به محیط زیست وارد کرده است جبران کند.

جبران خسارت در محیط زیست به دو شیوه انجام می‌گیرد؛ روش اول برگشتن به وضعیت سابق است یعنی کسی که به محیط زیست خسارت وارد می‌کند باید آن را به حالت قبل از خسارت بازگرداند. برای مثال اگر شخصی آب را آلوده کند، باید آن را به وضعیت قبل از آلودگی بازگرداند. وقتی که امکان برگشتن به وضع سابق وجود نداشته باشد و در برخی موارد نتوان مثل را جبران کرد، از روش دوم که اعاده به مثل است، استفاده می شود. اعاده به مثل به این معناست که مسئله به وجود آمده‌ای را که نمی‌توان به حالت اولیه خود بازگرداند، برای جبران خسارت باید مثل آن را جبران کرد. به فرض اگر درختی غیر قانونی قطع شود، یا مالک را مکلف می‌کنند به جای آن چند درخت دیگر بکارد یا اگر امکان نداشت، خسارت آن را بپردازد.

گوش متخلفان در دست قانون
فراموش نکنید که در صورت تخلف، سازمان محیط زیست و اداره‌های وابسته به آن، که در برخورد با جرایم زیست محیطی دارای اختیاراتی هستند، با متخلفان برخورد می‌کنند. اما تصمیم نهایی با مراجع قضایی و دادگاه هاست.

بسته به نوع جرم، زندان، شلاق و جریمه از مجازات‌های این دسته از افراد است. برای مثال جرایم مربوط به اقدامات علیه بهداشت عمومی مانند مسموم کردن آب قابل نوشیدن یا آب رودخانه، مجازات شلاق و حبس را برای متخلف در پی دارد و اگر مسموم کردن آب، به قتل افراد منجر شود، مجازات قصاص در انتظار قاتل است. البته سازمان محیط زیست اجازه بهره‌برداری محدود از محیط‌زیست مانند شکار، صید و یا قطع درختان و غیره را با ارایه مجوز، در ایام مشخصی از سال صادر کرده است، افرادی که می خواهند بهره‌ای از این بخش ببرند می توانند با مراجعه به وب سایت این سازمان از شرایط آن آگاه شوند. در صورتی که هر کسی قوانین سازمان محیط زیست را نادیده بگیرد، به طور حتم مراجع قضایی پیگیری و در صورت اثبات، با متخلف برخورد قانونی و البته شدید خواهد شد. به طور معمول در این حوزه به جز زندان جریمه‌های مالی سنگینی در انتظار متخلف است.

جای خالی قانون هم هست
مراجع رسیدگی به متخلفان محیط زیست از جمله سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و سازمان دامپزشکی تعیین شده‌اند و مردم تنها می‌توانند جرایم را اعلام کنند. مگر اینکه اجازه طرح دعوا را برای نهادها و سازمان‌های غیردولتی به رسمیت بشناسیم و آنها هم در دعوا دارای سمت باشند. قابل توجه است که بدانید اگر کسی بخواهد در این حوزه طرح دعوا کند، باید در آن موضوع دارای منافعی باشد و از دعوا نفعی ببرد، برای مثال، تا زمانی که برای ماشین شما اتفاقی نیافتد، نمی‌توانید از کسی شکایت کنید، یا وقتی که خسارتی به ماشین شما وارد شد، به این علت که شما در این مورد دارای منفعت هستید، می‌توانید طرح دعوا کنید.

از منظر جامعه حقوقی، زیاد هم جای نگرانی نیست و همیشه می‌توان راهی را برای خلاصی یافت. در این رابطه بهترین راهی که وجود دارد این است که به شبکه‌های زیست محیطی اجازه طرح دعوا داده شود. اما مهم است بدانید که در طرح دعوا برای مسایل زیست محیطی، در درجه اول باید موضوع ریشه‌یابی شود.

در مورد جرایم زیست محیطی بایسته است که ریشه یابی شود. مثلا برای طرح شکایت در مورد آلودگی هوا باید ابتدا بررسی شود که علت منشا آلودگی هوا در اصل از چیست؟ در آلودگی هوا عوامل متعددی موثر هستند. تاثیر آلاینده‌های صنعتی، آلاینده‌های خانگی که ناشی از مصارف مسکونی هستند، آلاینده‌های مربوط به خودرو وغیره، که این آلاینده ها باید به طور کامل با رتبه‌بندی میزان فاصله‌شان از شهر، بررسی شوند. جالب است بدانید که در ارتباط با آلودگی هوایی که ناشی از سوخت ماشین هاست، هرگز نمی‌شود مقصر اصلی را پیدا کرد. پالایشگاه، خودروساز یا راننده‌ای که از ماشین غیراستاندارد استفاده می‌کند یا افرادی که در ساعات شلوغ و پرترافیک به جای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، از خوردرو شخصی استفاده می‌کنند، همگی از دلایل افزایش آلودگی هوا هستند، اما نمی‌توان هیچ کدام را به تنهایی در این موضوع مقصر دانست و امکان تقسیم مسوولیت نیز وجود ندارد.

طبق تبصره 2 ماده 688 قانون مجازات اسلامی، آلودگی هوا جرم محسوب می‌شود و قابل تعقیب است و نکته ای که باید همیشه به یاد داشته باشید این است که در حوزه شهری، شهرداری تصمیم گیرنده اصلی است و طبق قانون می‌تواند اقداماتی را انجام دهد. اگر شما درختی را در خانه‌تان قطع کنید، باید به شهرداری پاسخگو باشید. اما اگر بالعکس این موضوع اتفاق بیافتد، شما نمی‌توانید علیه شهرداری طرح دعوا کنید. بنابراین تا جایی که می‌توانید از آلوده کردن محیط زیست خود جلوگیری ودر صورت مشاهده تخلف، به سازمان محیط زیست و یا مراجع قضایی مراجعه و گزارش کنید.

پیگیری جرم را به دادستان بسپارید
یادتان باشد براساس آن چه که از زمان‌های بسیار قدیم در دادگستری‌ها رواج داشته، به این صورت است که در هر موضوعی وقتی که شخص دارای منافعی باشد و از جرمی که اتفاق افتاده است ضرر دیده باشد، به راحتی می‌تواند از این جرم اتفاق افتاده، با اطمینان از حل شدن و پیگیری آن توسط قوه قضاییه، از مجرم شکایت کند. در غیر این صورت مردم نمی‌توانند به شخصه مسایل قضایی را پیگیری کنند. یک شخص حقیقی در صورتی می‌تواند از کسی یا چیزی شکایت کند که از آن متضرر شده باشد و بتواند ادعای خود را در این مورد ثابت کند. اما در صورتی که‌ جرمی جنبه عمومی داشته باشد، همه مردم می‌توانند آن را به دادستان اعلام کنند و دادستان هم به عنوان نماینده مردم آن را بررسی و پیگیری می‌کند. همچنین دادستان این حق را دارد در مورد هر جرمی با اطلاع از آن و بررسی واقعیت امر، آن جرم را تعقیب ‌کند