سلامت نیوز : اعتیاد
در روزهای پایانی سال دوباره به موضوع داغ رسانه‌ها بدل شده. همزمان با
افزایش انتقادهای مستقیم و غیر مستقیم نهادهای درگیر با موضوع اعتیاد از
یکدیگر و زنگ خطرهایی درباره گسترش مواد مخدر صنعتی، پایین آمدن سن مصرف و
کوتاه شدن زمان دستیابی به مخدرهایی چون شیشه مقامات مختلفی از سازمان‌های
درگیر موضوع اعتیاد در اظهارات جداگانه‌ای به شدت در این باره واکنش نشان
داده و مدعی شده‌اند که کیفیت خدمات در این حوزه لااقل از سوی دستگاه
متبوعشان هر روز در حال افزایش است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ با این همه نگاهی به اظهارات روز گذشته تنی چند از مسئولان ارگان‌هایی که به طور مستقیم و غیرمستقیم درگیر مقوله اعتیاد در کشور هستند نشان می‌دهد که در روزهای پایانی دولت دهم، تعامل ارگان‌هایی چون ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌ها و حتی پلیس مبارزه با مواد مخدر در حد مطلوب نیست. بر اساس قانون، حل و فصل همه جانبه پدیده اعتیاد به عنوان یک معضل فراگیر در ید قدرت نهادهایی است که در بالا از آنها نام برده شد اما اصل اساسی در این میان تعامل بین سازمانی است که به نظر می‌رسد در روزهای پایانی سال 91 با واکنش‌های تند و تیز نهادها نسبت به یکدیگر در حال کمرنگ شدن است.
پلیس و ستاد مبارزه با مواد مخدر
آیا دسترسی به شیشه آن قدر راحت شده است که در کمتر از 5
دقیقه می‌شود این مواد مخدر خطرناک را از خرده فروش‌ها خریداری کرد؟ چندی
پیش نه یک کارشناس، بلکه قائم مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور با اعلام
این که در کمتر از 5 دقیقه می‌شود در تهران شیشه خرید، از وضعیت مبارزه با
مواد مخدر در کشور و به نوعی از روند کار پلیس مبارزه با مواد مخدر ابراز
نارضایتی کرده بود اما حالا رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور اگرچه
توزیع مواد مخدر در کشور را پذیرفته اما ادعای دسترسی به شیشه در کمتر از 5
دقیقه را به شدت تکذیب کرده است. سردار علی مویدی تاکید کرده است:«ادعایی
مبنی بر اینکه در تهران کمتر از ۵ دقیقه می‌توان به مواد دسترسی پیدا کرد
اصلا وجود ندارد و هیچ فرمولی نیست که بتوان این موضوع را در آن جاری بدهیم
و به نتیجه برسیم.»
به گفته وی «براساس بررسی‌ها و تحقیقاتی که خودم و همکارانم انجام داده‌ایم مدعی هستیم که در مقابل خرده فروشی به صورت جدی اقدام شده و دسترسی به مواد مخدر بر معتادان و مواد فروشان سخت شده است.» واکنش ستاد مبارزه با مواد مخدر و پلیس آن در برابر چنین اظهاراتی از سوی کارشناسان، معمولا واکنش تندی است اما این بار مویدی تاکید کرده است که می‌داند افرادی که چنین ادعاهایی را مطرح کرده‌اند هدفی جز دلسوزی و ارتقای نظام و جامعه نداشته‌اند. به گفته او مبارزه ماموران پلیس با خرده‌فروشان همچنان ادامه دارد و هم‌اکنون این برخورد‌ها در سراسر کشور و به صورت ملی دنبال می‌شود و همچنین دستگاه قضایی نیز با تمام توان خود همکاری‌های خود را در این زمینه با ستاد مبارزه با مواد مخدر دارد، چرا که مبارزه با خرده‌فروشان مواد مخدر مستلزم همکاری تمامی دستگاه‌های مربوطه است. اما تمام اظهارات رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر کشور در حالی است که وی درباره میزان کاهش خرده‌فروشی مواد مخدر در کشور آماری ارائه نمی‌دهد: «در این زمینه نمی‌توان درصد مشخصی را عنوان کرد ولی مدعی هستیم که با توجه به شدت گرفتن برخورد‌ها با خرده‌فروشان، تعداد این افراد در کشور تا حدی کاهش داشته است.»
ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت
در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که به گفته کارشناسان، مساله و
چالش امروز در حوزه مواد مخدر، موضوع درمان است. انتقادات زیادی در این
حوزه از سوی کارشناسان و حتی معتادان مطرح شده که چرا دستگاه‌های مجری با
ایجاد امید کاذب، بهانه‌ای برای ترک اعتیاد در میان معتادان ایجاد کرده‌اند
اما در پوشش خدمات درمانی به این قشر از جامعه ناکارآمد عمل می‌کنند. این
موضوع درباره بیمه معتادان، تهیه داروهای ترک اعتیاد، ایجاد کمپ‌های مجاز
و... بیش از بیش سایه افکنده. این انتقادات اما در حالی صورت می‌گیرد که
یکی از معاونان ستاد مبارزه با مواد مخدر مدعی است «در طول تاریخ کشور هیچ
گاه به این اندازه در زمینه حضور معتادان در چرخه درمان فعالیت انجام نشده و
ما شاهد یک رکوردزنی در این زمینه هستیم. »
رکورد شکنی که دکتر بابک دین پرست، معاون کاهش تقاضا و مشارکت مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر از آن سخن می‌گوید در حوزه‌هایی چون کاهش مرگ و میر معتادان، کاهش شیوع ایدز تزریقی، حمایت دولتی از بهبود یافتگان، افزایش نظارت بر کمپ‌ها و گسترش سمن‌های متخصص در حوزه ترک اعتیاد بوده است. او برای نشان دادن کاهش مرگ و میر معتادان به آمار سازمان ملل اشاره می‌کند و می‌گوید: «طبق آمار اعلام شده توسط سازمان ملل سالانه حدود 200 هزار نفر در جهان بر اثر استفاده از مواد مخدر کشته می‌شوند و این در حالی است که بر اساس آماری که سازمان پزشکی قانونی اعلام کرده، در هفت ماهه امسال نسبت به سال گذشته 28.3 درصد کاهش در مرگ و میر ناشی از مصرف مواد داشته‌ایم. » به گفته وی «حدود سه سال قبل مهم‌ترین عامل شیوع ایدز، اعتیاد تزریقی بوده است که امسال شاهد آن بودیم که مهم‌ترین عامل شیوع ایدز، اعتیاد تزریقی نیست و استانداردسازی مراکز و تسهیل در روند صدور مجوز برای مراکز درمانی از دیگر اقدامات مهم در چند سال اخیر بوده است.» اگرچه دین پرست چنین آمارهایی را نشان افزایش کیفیت خدمات ستاد مبارزه با مواد مخدر ارزیابی می‌کند اما در چند ماه گذشته وزارت بهداشت به عنوان بازوی درمانی مساله اعتیاد در کشور از کاهش تولید قرص متادون و افزایش تولید شربت این روش درمانی گلایه کرده بود. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان همچنان موضوع بیمه درمانی را از مهم‌ترین آسیب‌های حوزه درمان اعتیاد در کشور می‌دانند.
آمارهای ایرانی و جهانی
دین پرست درباره بیمه معتادان به مصوبه دولت اشاره می‌کند که امیدوار است آیین‌نامه آن تا سال آینده از سوی وزارت تعاون و رفاه اجتماعی ابلاغ شود. معاون کاهش تقاضا و مشارکت مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر درخصوص فعالیت مراکز غیردولتی و سمن‌ها، می‌گوید: «در حال حاضر 3940 مرکز کاهش آسیب و درمان داریم که 80 درصد آنها غیردولتی و مابقی در دست سرپرستی دولت است که حدود 657 هزار نفر را تحت پوشش خود قرار داده‌اند. طبق آخرین گزارش‌ها حدود 1208 سمن در حوزه کاهش تقاضای مواد مخدر وجود دارد که 46 درصد در حوزه فرهنگی و پیشگیری و 54 درصد در حوزه درمان و کاهش آسیب است.» به گفته وی درخصوص حمایت از این سمن‌ها 2و نیم میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شده و حتی ستاد در حوزه کمپ‌های غیر مجاز هم فعالیت‌هایی انجام داده: «مبارزه با مراکز غیرمجاز را به طور جدی در دستور کار خود داریم و من این قول را می‌دهم تا آینده‌ای نزدیک حدود 80 درصد مراکز غیرمجاز تعطیل خواهند شد.»
براساس آمارها 844 مرکز غیرمجاز وجود دارد که 184 مرکز بسته شده و 72 مرکز از این مراکز در فرآیند اخذ مجوز هستند. اما دین پرست در بخش آخر سخنان خود آمارهای همیشگی ستاد مبارزه با مواد مخدر را دوباره تکرار می‌کند، آمارهایی که این بار با مقایسه با مقادیر جهانی معنایی دیگر به خود می‌گیرند: «طبق اعلام سازمان ملل بیش از 210 میلیون نفر معتاد در جهان وجود دارد که یک میلیون و 320 هزار نفر آنها در ایران هستند. همچنین طبق این آمار 10 میلیون نفر در جهان در چرخه قاچاق قرار دارند. همچنین درآمد حاصل از قاچاق مواد مخدر حدود 400 میلیارد دلار بوده است که از این رقم 3 میلیارد دلار آن متعلق به ایران است. »
سازمان زندان‌ها و اردوگاه‌های تازه
داغ شدن دوباره موضوع اردوگاه‌ها مساله تازه‌ای نیست. سه سال پیش احمدی‌نژاد به ستاد مبارزه با مواد مخدر و قوه قضائیه پیشنهاد کرد که برای جلوگیری از گسترش اعتیاد در زندان‌ها، معتادانی را که به هر دلیل زندانی می‌شوند و همچنین توزیع کنندگان خطرناک مواد مخدر را به اردوگاه‌های کار اجباری در معادن بفرستند. این موضوع اما با واکنش مجامع مختلف دولتی و غیر دولتی و همچنین دستگاه قضا مواجه شد تا این که حالا رئیس سازمان زندان‌های کشور خبر از اجرای طرحی می‌دهد که تعدیل یافته آن پیشنهاد سه سال قبل است. غلامحسین اسماعیلی گفته است که اردوگاه معتادان در مشهد و اصفهان افتتاح شده و 10 هزار زندانی به این دو اردوگاه درمانی منتقل شده‌اند. بزرگ‌ترین چالش بر سر راه ساخت چنین مراکزی بودجه است. ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت دادگستری، سازمان زندان‌ها و... بارها نسبت به این مشکل واکنش نشان داده‌اند و حتی حالا که رئیس سازمان زندان‌ها از راه‌اندازی این دو اردوگاه می‌گوید، تاکید می‌کند که در مورد دیگر استان‌ها، کار، لنگ اعتبارات دولتی است: «قطعا وقتی پول باشد زودتر طرح‌ها اجرایی می‌شود.»
وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی
در کنار درمان معتادان، حمایت از خانواده آنها همواره یکی
از دغدغه‌های مهم حوزه پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی بوده. این در حالی
است که در چند ماهه اخیر اظهاراتی مبنی بر حضور کودکان در فرآیند درمان
مادرانشان در کمپ‌های ترک اعتیاد مطرح شده. عالی‌ترین مقامی که در این باره
ابراز نارضایتی کرده بود، فیروزه جعفری، رئیس اداره پیشگیری، درمان و کاهش
آسیب اعتیاد وزارت بهداشت است که چندی قبل گفته بود وضعیت کودکان متعلق به
مادران معتاد نامشخص است و متاسفانه این کودکان در کمپ‌های ترک اعتیاد در
کنار مادرنشان دیده شده‌اند. حال اما معاون سازمان بهزیستی اظهارات این
مقام وزارت بهداشت را رد کرده و می‌گوید: «تاکنون گزارشی درمورد حضور
کودکان در کمپ‌های ترک اعتیاد زنان ارائه نشده است. » به گفته فرید براتی
سده با بیان اینکه معتادانی که به کمپ‌های ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند،
معمولا آشنایانی دارند که کودکان خود را به آنها واگذار کنند، به اظهارات
این مقام وزارت بهداشت، این طور پاسخ داده است: «حضور کودکان در مورد
کمپ‌های ترک اعتیاد نیست بلکه مربوط به شلترها (سرپناه شبانه معتادان) است،
زیرا مادرانی که معتاد و بی‌خانمان هستند و شب به شلترها مراجعه می‌کنند،
ممکن است با خود کودک نیز داشته باشند.»
درخصوص پناهگاه‌های شبانه یا همان شلترها، دستورالعمل مشخصی وجود دارد که که از ورود کودکان جلوگیری می‌کند اما براتی‌سده یادآور شده: «کسانی که شب به شلترها می‌روند، مصرف‌کننده‌اند و نباید کودکان در این اماکن حضور یابند اما به این علت که جدا کردن کودک از مادر به لحاظ روان شناختی مشکل ایجاد می‌کند، اعلام کرده‌ایم در صورت امکان در یک اتاق جداگانه این کودکان به همراه مادران خود اسکان داده شوند تا در کنار بقیه افراد مصرف‌کننده قرار نگیرند.» اما اگر مادر معتادی کسی را برای نگهداری از فرزندش نداشت چه باید انجام دهد؟ براتی سده این موضوع را که سازمان بهزیستی باید چنین کودکانی را سرپرستی کند، رد کرده چرا که به گفته وی «مسئولیت کودک بی‌سرپرست از لحاظ حقوقی و حاکمیتی با سازمان بهزیستی است، اما کودکی که سرپرست دارد را به راحتی نمی‌توان وارد سازمان بهزیستی کرد.» او همچنین به تجربیاتش اشاره کرده و گفته:« تاکنون اتفاق نیفتاده که فردی حاضر باشد فرزند خود را به طور موقت تا پایان درمانش به سازمان بهزیستی بسپارد و ما از پذیرش کودک فرد مراجعه کننده جلوگیری کنیم. » با این حساب موضوع حضور کودکان در کمپ‌های ترک اعتیاد چالش تازه‌ای میان وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی خواهد بود.
نظر شما