دکتر علیرضا واعظ مهدوی در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز گفت:« بحث هدفمندشدن یارانه ها که با اعمال یک شوک قیمتی به وضعیت حامل های انرژی همراه بود از ابتدا پیش بینی میشد آثار تورمی شدیدی برجای بگذارد و در همان زمان توسط با بررسی هایی که توسط کارشناسان مختلف با مدل های مختلف صورت گرفته بود تورمی بین 85 تا 105 درصد با قیمت های سال 87 برآورد کرده بودند.»
تسری شوک افزایش قیمت یارانه های انرژی به سایر محصولات
وی ادامه داد:« از همان ابتدا پیش بینی میشد که این افزایش قیمت به یارانه های انرژی محدود نخواهد بود بلکه با افزایش قیمت تمام شده محصولات کشاورزی، بلافاصله افزایش قیمت تمام شده گندم، صیفی جات، مواد مختلف غذایی ومحصولات باغی و دانه های روغنی را خواهیم داشت. همچنین با توجه به ساختار قدیمی و انرژی بر صنایع، قیمت تمام شده محصولات صنعتی را نیز افزایش خواهد داد که از جمله آن می توان به نقش هدفمندی یارانه ها به افزایش قیمت فولاد، سیمان و فرآورده های پتروشیمی و سایر اشاره کرد که چشمگیرتر از سایر محصولات صنعتی برآورد میشد.»
پیش بینی افزایش 40 تا 200 درصدی محصولات
دکتر واعظ مهدوی تاکید کرد:« گزارش های مختلف از جمله مطالعات انجام شده توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، افزایش قیمت محصولات یاد شده را بین 40 تا 200 درصد برآورد می کرد و از همان موقع پیش بینی میشد که اثر قیمتی تغییرات یارانه ای انرژی صرفا به مصرف کنندگان مستقیم انرژی محدود نخواهد شد، بلکه با نقش و تاثیری که بر تولید محصولات کشاورزی و صنعتی دارد منجر به رشد سرسام آور تورم و افزایش هزینه زندگی خواهد شد لذا بر وضعیت حقوق و دستمزد ناگزیر اثر خواهد گذاشت و منجر به افزایش دستمزد و هزینه بخش خدمات نیز خواهد شد.»
افزایش فزاینده هزینه های بخش تولید
وی افزود:« در مرحله بعد افزایش فزاینده هزینه های تولید محصولات کشاورزی، محصولات صنعتی و خدمات، بار تورمی مضاعفی را در جامعه ایجاد خواهد کرد و این تورم به سایر حوزه های تعیین کننده اقتصاد نیز تسری پیدا خواهد کرد.»
رییس انجمن علمی اقتصاد بهداشت ایران خاطرنشان کرد:« وضعیتی که امروزه ما در افزایش نرخ ارز و افزایش نرخ طلا، قیمت خودرو، افزایش قیمت املاک و مستقلات، ساختمان و زمین و سایر شاهدیم با کمال تاسف از ابتدا پیش بینی شده بود و توسط اغلب متخصصین اقتصادی و اجتماعی هشدارهای لازم در این زمینه به دولتمردان و نمایندگان مجلس داده شده بود.»
کاهش 300برابری ارزش پول ملی
وی گفت:« امروز شاهد آن هستیم که افزایش قیمت حامل های انرژی منجر به افزایش قیمت محصولات کشاورزی شده و حتی تولید بسیاری از ارقام محصولات کشاورزی را فاقد صرفه اقتصادی کرده است. همچنین هدفمندی یارانه ها،منجر به افزایش قیمت محصولات صنعتی شده، هزینه خدمات را افزایش داده که تمام این موارد منجر به افزایش نرخ ارز شده است به نحوی که ارزش پول ملی تنها در شش ماهه اخیر نزدیک به 300 درصد در برابر ارزهای خارجی کاهش پیدا کرده است.»
دکتر واعظ مهدوی افزود:« قیمت طلا، خودرو، اتومبیل، مواد غذایی و خوراکی و هزینه های بهداشتی و درمانی، دارو و تجهیزات پزشکی و بسیاری از کالاها و خدمات مورد نیاز مردم به شدت افزایش پیدا کرده است.»
با وجودی که به عقیده بسیاری از کارشناسان هدفمندی یارانه ها، راه علاج فقرزدایی از کشور اعلام شده و درحالی که بهبود شرایط معیشتی فقرا و کاهش نابرابری درآمدی به عنوان یکی از مهمترین اهداف هدفمندی یارانه ها مطرح شده بود شاهد افزایش فقرا در کشور هستیم و تمام ادعاها در این خصوص که با هدفمندی یارانه ها بعد از سه سال دیگر هیچ فقیری در ایران نخواهیم داشت وضعیت موجود عملا خلاف این ادعاها را ثابت می کند. دکتر واعظ مهدوی از اثرات تورمی هدفمندی یارانه ها بر وضعیت معیشتی مردم و افزایش فقرا چنین می گوید:
فقیران بزرگترین زیان کننده از شرایط تورمی
وی تاکید کرد:« مطالعات جهانی نشان می دهد که بزرگترین زیان کننده از شرایط تورمی، فقرا و مستضعفین، گروه های دستمزد بگیر، معلمان، بازنشستگان، کارکنان دولت و کارگران هستند.»
تورم مالیات اجباری فقرا
دکتر واعظ مهدوی خاطرنشان کرد:« متخصصین تورم را مالیات اجباری فقرا به ثروتمندان دانسته اند چرا که در شرایط تورمی قدرت خرید دستمزد اندک حقوق بگیران کاهش می یابد و قیمت اموال، کالاها و سرمایه های ثروتمندان افزایش پیدا می کند. افزایش ثروت ثروتمندان به بهای کاهش قدرت خرید دستمزد فقرا و دستمزدبگیران صورت می پذیرد.»
وی ادامه داد:« در حقیقت دولت ها چنانچه به شرایط تورمی دامن زنند مالکیت گروه های کم درآمد بر حقوق دستمزد ناچیزشان را نقض کرده اند و بدین لحاظ بیشترین بی ثباتی را در عرصه اجتماعی و اقتصادی ایجاد کرده اند.»
کاهش دسترسی به مواد غذایی ضروری در دهک های پایین
رییس انجمن علمی اقتصاد بهداشت ایران تاکید کرد:« متاسفانه مسئولین محترم دولتی تصمیم خطای هدفمندسازی یارانه ها را علیرغم همه توصیه های کارشناسی گرفتند و بدون توجه به آثار سوء این تصمیم، بر ادامه آن پای فشردند. شواهد متعددی نشان می دهد که در شرایط گرانی و افزایش تورم اخیر، بسیاری از خانواده ها و اقشار متوسط مصرف شیر و لبنیات را در سبد غذایی خود کاهش داده اند. مطالعات ما نشان می دهد مصرف گوشت قرمز به شدت کاهش یافته است و دسترسی به پروتئین مورد نیاز خانوارها بخصوص در دهک های پایین جامعه به شدت محدود شده است.»
از آنجایی که افزایش تورم به معنای افزایش مخارج خانوارها و کاهش قدرت خرید آنها است لذا خانواده ها باید علاوه بر اینکه بخشی از یارانه نقدی خود را صرف پرداخت هزینه های آب، برق، سوخت و ... (که افزایش قیمت داشته است) کنند باید بخشی از درآمد خود را به دلیل افزایش تورم صرف مخارج خود کنند لذا یارانه نقدی خانواده های کم درآمد کفاف افزایش هزینه های ناشی از تورم حاصل از هدفمندی یارانه ها را نخواهد داد لذا وضعیت معیشتی آنها حادتر خواهد شد. دکتر واعظ مهدوی چنین توضیح می دهد:
افزایش شدید قیمت مواد غذایی در یک سال اخیر
وی ادامه داد:« از آنجا که افزایش شدید قیمت مواد غذایی در یک سال اخیر به شدت افزایش پیدا کرده است پیش بینی می شود خانوارها از این حیث در آینده نزدیک با مشکلات جدی مواجه گردند. افزایش قیمت لوزام خانگی باعث افزایش سرسام آور هزینه ازدواج و تشکیل خانواده های جدید شده است. امروز تهیه یک جهیزیه ساده حداقل 10 تا 50 میلیون تومان هزینه برمی دارد و این هزینه ها با ماهی 45 هزارتومان یارانه پرداختی دولت قابل تامین نیست چرا که هیچ فروشنده ای چک هزارماهه برای فروش محصولات مورد نیاز خانوار قبول نمی کند.»
دکتر واعظ مهدوی افزود:« قیمت ملک و اجاره خانه به نحو سرسام آوری افزایش یافته است و زوج های جوان و نیز خانواده های اجاره نشین با دستمزد کارگری یا کارمندی قادر به اجاره محل سکونت برای خود نیستند چه رسد به اینکه بخواهند به خرید فکر کند. در چنین شرایطی نیاز به ازدواج جوانان بدون پاسخ می ماند و رفتارهای نامشروع و غیرقانونی ناگزیر افزایش می یابد.»
جدول قیمت خرید و اجاره مسکن
طبق آمار مرکز آمار ایران در طرح جمع آوری اطلاعاتی قیمت و اجاره مسکن در شهر تهران در بهار سال جاری، متوسط اجاره ماهانه به علاوه سه درصد ودیعه پرداختی بابت اجاره یك مترمربع زیربنای مسكونی معامله شده از طریق بنگاه های معاملات ملکی در شهر تهران 144982 ریال بوده است که نسبت به فصل قبل 5.9 درصد و نسبت به فصل مشابه سال قبل 26.5 درصد افزایش داشته است که بیشترین متوسط اجاره ماهانه به علاوه سه درصد ودیعه پرداختی بابت اجاره یک مترمربع زیربنای مسکونی معامله شده، 191965 ریال در منطقه یک و کمترین آن 65610 ریال در منطقه 19 بوده است.
تغییرات اجاره ماهانه به علاوه سه درصد ودیعه پرداختی برای هر مترمربع زیربنای مسکونی در معاملات انجام شده بین حداقل 9286 ریال در منطقه 18 و حداکثر 559538 ریال در منطقه یک بوده است.
وی خاطرنشان کرد:« آنچه در ایام اخیر درباره رشد پدیده زورگیری و ناامنی اجتماعی شاهد آن هستیم پیامد اجتماعی اجتناب ناپذیر شرایط تورمی است. ناامنی اجتماعی، سرقت های مسلحانه، کلاهبرداری، چک برگشتی، زورگیری، کیف ربایی عکس العمل های اقتصادی گروه های اجتماعی هستند که امکان دستیابی به زندگی حداقلی از طریق کار شرافتمندانه را برای خود میسر نمی بینند.»
دکتر واعظ مهدوی ادامه داد:« رشوه، سوء استفاده از پست و مقام، دریافت حق و حساب و زیرمیزی و سایر تخلفات مالی و اقتصادی نیز عواقب لاینفک اجتماعی را تشکیل می دهند که با شرایط تورمی ارتباط تنگاتنگی دارد.»
از بین رفتن افق امکان زندگی شرافتمندانه، عوارض اجتماعی گرانی ها
وی در پایان گفت:« ضعیف شدن قشر متوسط، فقیر شدن فقرا، عدم کفایت دستمزد برای کارگران، کارمندان و بازنشستگان، از بین رفتن افق امکان زندگی شرافتمندانه و تامین نیاز از طریق قانونی عوارض اجتماعی تورم و گرانی ها را تشکیل می دهند و پیامدهای تصمیم نابهینه و غلط و شوک قیمتی در حامل های انرژی و یا هدفمند شدن یارانه هستند. پیامدهایی که مطالعات علمی متعددی تحت سرفصل "آثار غیراقتصادی تورم اقتصادی" و یا "عوارض اجتماعی سیاست های آزادسازی و تعدیل اقتصادی" بدان پرداخته اند.»
آنچه که بسیاری از کارشناسان به آن معتقدند این است که افزایش تورم موجب کاهش رشد تولید، افزایش بیکاری و ورشکستگی صنایع شده لذا هدفمندی یارانه ها نه تنها فقر را ریشه کن نکرده است بلکه به دلیل افزایش تورم و بیکاری و کاهش تولید و ورشکستگی صنایع، فقر افزایش پیدا کرده است. پرسش مهمی که نیاز به پاسخ و واکاوی بیشتر کارشناسان دارد این است که چرا هدفمندی یارانه ها در کشور ما تاثیر معکوس بر فقرزدایی داشته و وضعیت معیشتی مردم را دچار بحران کرده است؟ آیا در کشور ما برای فقرزدایی از جامعه اقدامی برای هدایت منافع حاصله از برنامه هدفمندی یارنه ها به سمت قشر فقیر صورت گرفته است؟ آیا هدفمندی یارانه ها در تمام کشورها چنین نتیجه ای داشته است و یا با برنامه ریزی های دقیق در اجرای طرح هدفمندی یارانه ها به نفع مردم کشورشان قدم برداشته اند؟ در برنامه بهداشتی بسیاری از کشورهایی که هدفمندی در آن صورت گرفته است خدمات به کسانی که بیمار هستند و یا در معرض بیماری قرار دارند انتقال پیدا می کند آیا در کشور ما چنین اقدامی صورت گرفته است؟ سهم بهداشت و درمان کشور از هدفمندی یارانه ها چقدر بوده است؟ سهم فقرا از هدفمندی یارانه ها چقدر بوده است؟ نیاز به چه تغییراتی در نحوه اجرای هدفمندی یارانه ها وجود دارد؟ دولت برای اجرای این طرح تا چه حد از توصیه های کارشناسانه اقتصاددان ها بهره برده است؟
نظر شما