سلامت نیوز : «دختر جوان بعد از مخالفت والدینش برای ازدواج با خواستگار اینترنتی خود از خانه فراركرد»، «زندگی پسری كه با دختر مورد علاقه‌اش از طریق چت ازدواج كرده بود، با خودكشی پایان یافت»، «ازدواج اینترنتی و طلاق غیابی؛ سرنوشت دختر 18ساله» و... این‌ها فقط تیترهای ساده‌ای بر ماجراهایی که هر روز زندگی روزمره ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند نیست؛ ازدواج امروز دستخوش مسائل مختلفی شده و به خاطر تغییر در زندگی روزمره ما که بخشی از آن نتیجه ورود تکنولوژی‌های مختلف است شکل تازه و غریبی پیدا کرده است که چندان با سنت‌های اجتماعی ما در این حوزه همخوانی ندارند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ در این میان جوانان به خاطر تمرکز بر احساس، به دنبال پاسخگویی احساسی هستند و برایشان فرقی نمی‌کند که کانال این احساس‌ها از چه جنسی باشد اما والدین همواره با بدبینی به چنین روندی نگاه می‌کنند و به هیچ عنوان نمی‌پذیرند که به‌عنوان نمونه فرزندشان در فضاهای اینترنتی، دوستی منجر به ازدواجی داشته باشد. در این میان خبرهای تلخ روزنامه‌ها، تاییدکننده نظر والدین است اما سوال اینجاست که آیا هر نوع ارتباطی در فضای مجازی به چنین حوادث تلخی ختم می‌شود؟ اصولا مرز ارتباط در دنیایی که با یک کلیک می‌شود با آدمی چند میلیون کیلومتر آن‌طرف‌تر ارتباط برقرار کرد کجاست و فرهنگ و شأن مذهبی جامعه در این ارتباطات چه نقشی دارد؟

دکتر علیرضا محسنی تبریزی، روان‌شناس اجتماعی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با آرمان تاکید می‌کند که زندگی امروز چه فضاهایی را برای ارتباط منجر به ازدواج فراهم کرده و برای دوری از آسیب‌های آن چه باید کرد.

چند سالی است اینترنت و فضای مجازی نه‌تنها مراكز اداری و تجاری، بلكه در بسیاری از خانه‌هایی كه فرزندان نوجوان و جوان دارند، جایی برای خود پیدا كرده است و كاربران اینترنتی از این فناوری برای انجام كارهای مختلف استفاده می‌كنند. در این میان، دوستان اینترنتی بسیاری پیدا می‌كنند، با آنها آشنا می‌شوند، چت می‌كنند، شماره تلفن رد و بدل می‌كنند، آدرس می‌دهند و... گاهی مواقع نیز این آشنایی‌ها و دوستی‌ها به عشق‌های اینترنتی و ازدواج می‌انجامد. بهتر است که با چت شروع کنیم. آسیب‌شناسی ارتباط افراد در چت‌روم‌ها به چه شکلی است؟

افرادی كه وارد فضای چت می‌شوند 2 نوع هستند؛ دسته اول افرادی هستند كه چنین رابطه‌هایی برایشان هیچ معنی‌ای ندارد و فقط برای این كه اوقات بیكاریشان را پر كنند و گپی زده باشند یا قصد داشته باشند مدتی احساسات بقیه را به بازی بگیرند به جست‌وجو در فضای مجازی می‌پردازند. اما دسته دوم افرادی هستند كه بسیار سریع تحت تاثیر احساساتشان قرار می‌گیرند، خیلی زود به دیگران و بخصوص جنس مخالفشان وابسته می‌شوند و همیشه منتظر دریافت ایمیل از عشق مجازیشان هستند، همیشه به او فكر می‌كنند و گاه هفته‌ها بدون این كه حتی یك بار دوست اینترنتی خود را دیده باشند، به او وابسته می‌شوند و شب و روزشان را با فكر عشق مجازیشان سر می‌كنند.

واقعیت اینجاست که هیچ فرقی نمی‌كند این ارتباط فقط از سر كنجكاوی باشد یا برای پر كردن ساعات بیكاری، تفننی باشد یا جدی، به قصد دوستی باشد یا برای پیدا كردن مرد یا زن رویاها كه به ازدواج ختم شود. مهم این است كه بررسی‌ها و تحقیقات پلیس و اتفاقات تلخی كه طی سال‌های اخیر رخ داده، بیانگر این واقعیت غم انگیز است كه آمار آسیب‌های اجتماعی همچون تجاوز به عنف، فرار دختران از خانه، سوءاستفاده و اخاذی از قربانیان و حتی قتل كه یك سر آن به دوستی‌های اینترنتی منتهی می‌شود، روزبه روز در حال افزایش است. استفاده از اینترنت، روشی جدید برای اغفال دختران و زنان توسط باندهای قاچاق طی سال‌های اخیر بوده است. دلالان و قاچاقچیان انسان ابتدا از طریق چت و دادن تصویر خود با استفاده از شیوه‌های خاص، طرح دوستی با این دختران را ریخته و سپس با وعده ازدواج، كار خوب و درآمد بالا، آنها را به كشور مورد نظر دعوت كرده و در آنجا به قاچاقچیان تحویل می‌دهند.

به نظر شما این میزان اتفاقات تلخ به خاطر بستر ارتباط یعنی همان فضای چت است یا این که روند رو به گسترش ارتباطات و دلالی‌های اینترنتی پا در این عرصه گذاشته است؟

چت‌روم‌ها فضای بسیار مناسبی برای آشنایی با افراد جدید، ارائه نظر و مطرح شدن، در برخی مواقع شغل‌یابی و در بسیاری از مواقع حتی همسریابی دارند كه شخص با نشستن پشت یك رایانه و تنها فشار دادن چند دكمه بتواند دنیای دیگری را تجربه كند. جذابیت‌ها و قابلیت‌هایی كه برای تالارهای گفت‌وگو ایجاد شده و آشنا شدن با افراد جدیدی كه در این فضا با یكدیگر به گفت‌وگو می‌پردازند، باعث می شود فرد بدون اینكه متوجه شود ساعت‌ها در این فضا به گفت‌وگو با افرادی بپردازد كه حتی از هویت واقعی آنها اطلاعی ندارد و این مساله باعث به وجود آمدن مشكلات فراوانی می‌شود كه برای پسران و دختران شکل‌های خاصی دارد.

به این مشکلات اشاره می‌کنید، به نظر می‌رسد که بعضی از آنها شناخته شده و بعضی برای جوانان ناشناخته باشد؟

اولین مشكل هدر دادن هزینه و وقت مفید شخص است. افراد به جای اینكه به كارهای روزمره خود مانند درس بپردازند، وقت و هزینه خود را ساعت‌ها پای اینترنت و در چت‌روم‌ها صرف می‌كنند و در پایان، آنقدر انرژی مصرف كرده‌اند كه دیگر توانی برای انجام كار دیگری ندارند زیرا در تمام این مدت به فكر این بوده‌اند كه پاسخ فلان مخاطب را چگونه بدهند كه كاملا ایده‌آل جلوه کنند. آسیب بعدی ایجاد وابستگی به اینترنت است كه همان اعتیاد خوانده می‌شود. متاسفانه در فضای مجازی چت كردن یكی از لذت‌بخش‌ترین كارها برای جوانان محسوب می‌شود و این لذت باعث جذب چندین باره جوان به فضای مجازی و در آخر وابستگی شدید او به اینترنت می‌شود.

به نظر می‌رسد که این دو مشکلی که اشاره کردید، برای مخاطب اینترنت و به خصوص فضاهای چت چندان دور از ذهن نباشد و به نوعی با پذیرش آن وارد چنین محیط‌هایی شود. مشکلات دیگر چطور؟

یكی از دلایل افزایش دوستی با جنس مخالف در جامعه، همین دوستی‌های اینترنتی است. دوطرف در اینترنت با یكدیگر آشنا می‌شوند و در فضای واقعی با یكدیگر قرار ملاقات گذاشته و دوست می‌شوند. از طرف دیگر این ارتباطات مجازی در اینترنت باعث تبدیل شدن دوستی دو جنس مخالف به یك فرهنگ شده و جوانان با خود می‌پندارند همان طور كه در فضای مجازی، آزادانه با یكدیگر گفت‌وگو می‌كنند در دنیای بیرون نیز می‌توانند بدون وجود هیچ‌گونه محدودیتی با یكدیگر ارتباط برقرار كنند. از نگاه دیگر عضویت در باندهای فساد و كلاهبرداری از معضلات بزرگی است كه در بسیاری از مواقع از طریق همین تالارهای گفت‌وگو صورت می‌پذیرد. اشخاصی كه در این باندها هستند بعد از ارتباط با برخی از جوانانی كه در فضای مجازی در حال چت هستند و ایجاد یك حس اعتماد در آنها، سعی می‌كنند جوانان و افراد بیكار را با چرب‌زبانی و وعده‌های دروغ در این باندها عضو كنند و مشكلات ناشی از این اتفاق را نمی‌توان در جامعه نادیده گرفت.

در سطح اجتماع و جامعه ما چه پیامدهایی را می‌توان از این ارتباطات دید؟

 بررسی جرائمی همچون قتل، تجاوز به عنف، اخاذی با تهدید توزیع عكس، فیلم خصوصی یا مطلع كردن خانواده از روابط پنهانی دختر و در یك كلام انتقامجویی‌های سیاه اینترنتی شاید نه همه اما پایان بسیاری از دوستی‌ها و روابط پنهانی در دنیای مجازی بوده است.

اما بعضی از کاربران چنان به محیط‌های چت و شناختی که از طرف مقابل در این محیط مجازی به دست می‌آورند، اعتماد دارند که اقدام به ازدواج می‌کنند، این مساله را هم می‌توان آسیب به حساب آورد یا یک نوع پایان بندی خوب برای یکسری حرمت‌شکنی‌ها که در بالا به آن اشاره کردید؟

دقیقا! متاسفانه یكی از بزرگ‌ترین آسیب‌های اجتماعی ناشی از آشنایی در فضای مجازی ایجاد وابستگی كاذب و ازدواج اینترنتی است كه زندگی دختران و پسران زیادی را به تباهی كشانده است زیرا دوطرف بدون هیچ گونه شناخت واقعی از یكدیگر به هم وابسته می‌شوند و در آخر متوجه می‌شوند كه هیچ یك از آن حرفهایی كه در چت‌روم با هم ردوبدل می‌كرده‌اند صحت نداشته است. این مساله حتی زندگی‌هایی را از هم پاشیده كه ممكن است 20سال از تشكیل آن گذشته باشد و دختران و پسران آن خانواده خود هم اكنون در حال ازدواج باشند اما پدر خانواده از طریق چت‌روم با شخصی آشنا شده و به زندگی خود پشت پا می‌زند.

اتفاقات تلخی که در بالا به آن اشاره کردید چه هنگامی به ارتباط میان دو نفر وارد می‌شود؟ در واقع اگر بخواهیم آگاه‌سازی انجام داده باشیم، زنگ خطر بروز چنین اتفاقاتی کجاست؟

بسیاری از این اتفاقات تلخ، گاه زمانی اتفاق می‌افتد كه یكی از طرفین این ارتباط كه در بیشتر موارد در مورد مردان مصداق پیدا می‌كند، با اطلاع از این كه دختر مورد علاقه اش كه با او از طریق دنیای مجازی آشنا شده، دیگر حاضر به ادامه این ارتباط و تن دادن به خواسته‌های بعدی او نیست و قصد پایان این رابطه را دارد یا این كه قرار است با شخص دیگری ازدواج كند، رقم می‌خورد.

مواردی که شما به آن اشاره کردید، معمولا بدون پیش فرض و برنامه‌ریزی اتفاق می‌افتند، اما به نظر می‌رسد در حال حاضر جامعه ما بیشتر دچار مشکلاتی در این حوزه است که با برنامه‌ریزی و در حقیقت طرح و نقشه روی می‌دهد.

بله متاسفانه! در مواردی شاهدیم که در همان آغاز رابطه، هدف از ارتباط‌های دوستانه اینترنتی كاملاحساب شده و مشخص است؛ یعنی یك نفر از طرفین این ارتباط -كه متاسفانه مروری بر پرونده‌ها و حوادث مرتبط در این زمینه بیانگر شیوع بیشتر آن از سوی مردان است- با جست‌وجو در فضای چت و ارائه بخشی از خصوصیات فردی شامل سن، وضعیت ظاهری، مالی، تحصیلی و ... خود كه گاه ممكن است دور از واقعیت موجود نیز باشد، برای پیدا كردن دوستی از جنس مخالف ابراز تمایل می‌كند و به‌تدریج با ملاقات‌های حضوری و در نهایت با دادن قول ازدواج كه به رد و بدل شدن عكس و گاه روابط نامشروع می‌انجامد، اعتماد طرف مقابل را به خود جلب می‌كند. سپس مرحله اصلی نقشه از قبل طراحی شده خود را كه تهدید به توزیع عكس و فیلم در سایت‌های غیراخلاقی درصورت نپرداختن مبالغ كلان است، به اجرا می‌گذارد.

مواردی هم از چنین پرونده‌هایی توسط شما بررسی شده؟

بله! در یكی از تاسف آورترین پرونده‌های این زمینه كه در دادسرای جنایی تهران پیگیری شد، مرد جوانی پس از آن كه دختر موردعلاقه‌اش با فرد دیگری ازدواج كرد، تصاویر او را روی یك سایت مستهجن قرار داد و با دادن شماره تلفن خانه دختر جوان از بینندگان این سایت خواست تا برای قرار گذاشتن با زن جوان با این شماره تماس بگیرند. عامل این انتقامجویی سیاه اگرچه با شكایت زن جوان و دخالت پلیس به‌سرعت دستگیر شد، اما زندگی زن جوان را تا مرز نابودی پیش برد.

به نظر شما اینترنت تا چه حد می‌تواند در پیشبرد یک دختر و پسر در مسیر ازدواج نقش داشته باشد؟

در فرهنگ سنتی ایران ما افرادی به‌عنوان راوی داریم. راوی معرف یک دختر و پسر به همدیگر است برای آشنایی بیشتر که می‌تواند منجر به ازدواج هم بشود. به نظرم نباید گمان کرد که اینترنت در حال حاضر بازیگر همان نقش راوی است چرا که راوی براساس اعتماد محلی و شناسایی واقعی راوی شده است در حالی که در اینترنت هر آشنایی بر محور برداشت ظاهری ما از اطلاعات طرف مقابل است. اما اینترنت می‌تواند یک کاربری مهم داشته باشد و آن هم رصد ناملموس آدم‌هاست. می‌شود از طریق آن میزان علاقه واقعی آدم‌ها را با سیاست خاصی سنجید و به‌عنوان تنها یکی از ملاک‌ها از آن استفاده کرد.

تاکید می‌کنم که این ملاک اثربخشی زیادی ندارد بلکه صرفا در کنار بقیه موارد قابل توجه است. به دور از این مساله، در دیگر موارد آن چه که اهمیت دارد اتفاقا عدم توجه به حضور اینترنتی افراد در زندگی ماست. روانشناسی نوین به این نکته تاکید دارد که ارتباطات اینترنتی بعد از آشنایی‌های واقعی در زندگی روزمره قابل اعتمادتر هستند تا این که پلی باشند برای آشنایی و در نهایت ازدواج!