دولتهای عربی حاشیه خلیجفارس بیتوجه به همه معاهدات زیستمحیطی در حال ساخت و گسترش جزایر مصنوعی در استراتژیکترین آبراهه جهان هستند. آنها تلاش دارند سهم اراضی تحت حاکمیت خود را افزایش دهند و با ساخت جزایر مصنوعی سرزمینهای جدیدی را برای بهرهوری اقتصادی در حوزههای گردشگری و برداشتهای دریایی به خاک خود اضافه کنند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از شرق ؛ جزایر مصنوعی القصر، النخیل، العالم و النجوم بزرگترین جزایر مصنوعی خلیجفارس به حساب میآیند که خاک النخیل از معادن خاک در ایران تامین میشود و فرآیند خاکریزی آن نیز انجام شده است. بحرین ساخت جزیره دو دریا، کویت ساخت جزیره تفریحی سبز، قطر ساخت جزیره مروارید و امارات متحده عربی ساخت جزیره لولو به عنوان بزرگترین جزیره مصنوعی جهان در ابوظبی و ساخت برج العرب در دوبی به عنوان یکی از مرتفعترین سازههای جهان و ساخت جزایر نخل و جمیره را در کنار جزایر دیگر آغاز و در مرحله بهرهبرداری دارند. اشتیاق عربها برای ساخت جزایر مصنوعی در خلیجفارس علاوه بر اینکه سبب نگرانیهایی در حوزه کیفیت گونههای دریایی، کدر شدن آب و تخریب بسترهای زنده و اکوسیستمهای مرجانی شده، سبب بروز نگرانی نسبت به فرآیند گسترش سرزمین و در نهایت ادعای مالکیت آنها شده نیز است.
دریا؛ عرصه جدال سیاست و محیط زیست
رییس مرکز مطالعات بینالمللی دانشگاه تهران به «شرق» میگوید: «اگر ساخت جزایر مصنوعی در خلیجفارس متوقف و از این روند پیشگیری نشود، کشورهای کوچک ادعای مالکیت میکنند و اگر ایران اقدامی نکند آنها اعمال تصدی و مالکیت خود را قطعی میکنند.»به گفته ابومحمد عسگرخانی «کشورهای حاشیه خلیجفارس بعد از مدتی مرزهای خود را از آنجا (محل ساخت جزایر) تعریف میکنند. برای نمونه بحرین آبهای نزدیک به ساحل ایران را سالهاست خشک میکند و آرامآرام جلو میآید و این یعنی تلاش برای تصدی مالکیت و متاسفانه وزارت خارجه دست رو دست گذاشته و کاری نمیکند.»
تصویر نگرانکننده از ساخت جزایر
طبق یافتههای یک پژوهش زیستمحیطی با مبنای حقوق بینالملل در دانشگاه تهران، اگر اختلاف ایران و امارات متحده عربی بر سر جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را در کنار حرص عربها برای ساخت جزایر مصنوعی اضافه کنیم، تصویر نگران کنندهای از این اصرار آلاینده در خلیجفارس نمایان میشود. یافتههای این پژوهش نشان میدهد، جزایر مصنوعی در حال ساخت کشورهای عربی جنوب خلیجفارس باعث افزایش تیرگی آب خلیجفارس، جابهجایی رسوبات و از بین رفتن بخشی از حیات وحش دریا شده است. این تخریب به دلیل پیوستگی ارگانیک گوشهگوشه خلیجفارس، توانسته سواحل کشورهای دیگر از جمله ایران را به شکل شتابندهای متاثر کند.
مرگ مرجان؛ مرگ دریاست
محمدباقر نبوی معاون سابق محیطزیست دریایی سازمان محیطزیست ایران در گفتوگو با «شرق» معتقد است: «یکی از آثار تخریبی ساخت این جزایر نابودی آبسنگهای مرجانی به عنوان حساسترین و شکنندهترین اکوسیستمهای آبی است که به خودی خود با از بین رفتن آنها تصفیه آب برای دیگر گونههای دریایی با مشکل مواجه شده و آرامآرام مرگ دریایی اتفاق میافتد.»به گفته این متخصص محیطزیست دریایی «جزیرهسازی در خلیجفارس میتواند چرخش آب و جریانهای آبی را تغییر دهد و اثرات منفی مخربی در پی داشته باشد. این تغییرات میتواند محیط آبی و خشکی خلیجفارس را دگرگون کند و ساختارهای گیاهی و جانوری را از بین ببرد. بر اثر این سازهها و تغییرات جریانات آبی در بعضی مناطق رسوبگذاری شدید صورت میگیرد که نباید رسوبگذاری شود و بعضی مناطق در دریا نیز بیش از حد شسته میشوند که همه اینها میتواند نشانگر تغییرات اکوسیستمی در دریا باشد.»نبوی میگوید: «در چند جلسه که با مسوولان کشورهای عربی داشتیم از آنها خواستیم کار را در سطحی متوقف کنند چرا که طبق برآوردهای دقیق ما، کل منطقه از این جزیرهسازی متاثر میشود و این ساختوسازها میتواند محیطزیست خلیجفارس را نابود کند. در هیچ جای جهان این سطح از خاکریزی در دریا صورت نگرفته و سازههای بتنی به این صورت در دریا ساخته نشده است.»
خشک کردن دریا مسالهای محیطزیستی است
به قول نبوی خشک کردن دریا موضوعی زیستمحیطی است. ضمن اینکه کشورها میتوانند طبق قوانین بینالمللی تغییر و تحولاتی را در سواحل مرزی و آبهای تحت حاکمیت کشور خود به وجود بیاورند چرا که میگویند آبهای سرزمینی ماست اما خلیجفارس یک محیط نیمهبسته و آبراهی جهانی است و هر نوع فعالیتی در هر گوشهای از این دریا که بخواهد انجام شود میتواند بر گوشه دیگر تاثیر بگذارد. معاون سابق محیطزیست دریایی سازمان محیطزیست ایران میافزاید: «کشورهای متاثر از فعالیتهای عمرانی و ساخت جزایر در خلیجفارس میتوانند نسبت به این فعالیتها اعتراض کنند و این کار از سوی دولت ایران انجام شده است. ما در مرکز منطقهای راپمی (سازمان محیطزیست دریایی خلیجفارس در کویت) این موضوع را مطرح کردیم و کارشناسان راپمی نیز نسبت به این اتفاقات نظر منفی داشتند.»وی با تاکید بر اینکه سازههای سازگار با محیطزیست به جای خاکریزی در دریا امروزه در جهان تجربه میشوند. و حتی در ایران نیز استفاده میشود اما کشورهای عربی آسانترین و کمهزینهترین و در عینحال پرخطرترین شیوه کار را برای ایجاد جزایر مصنوعی در پیش گرفتهاند.
ابعاد زیستمحیطی در اولویت دوم است
با این حال به گفته ابومحمد عسگرخانی، استاد روابط بینالملل «ابعاد زیستمحیطی ساخت جزایر در خلیجفارس به دلیل اهمیت این مساله در درجه دوم اهمیت است و در درجه اول کشورهای عربی به صورت نامشروع اعمال تصدی بر مرزهای بینالمللی میکنند. اگر ایران دست روی دست بگذارد باید منتظر پیامدهای زیستمحیطی هولناکی برای خلیجفارس به خصوص سواحل کشور خودمان باشیم و بیشک اختلافات مرزی ادامه این پیشروی جزیرهسازی در کشورهای عربی است.»وی میافزاید: «بیشک ایران در حوزه حقوق دریاها با کشورهای همسایه خلیجفارس دچار اختلافات جدی میشود و پیشگیری از این وضعیت نیازمند مطالبات حقوقی از طریق سازمان ملل و ارایه یادداشتهای دیپلماتیک وزارت خارجه به وزارتخانههای مختلف و همینطور سفارتخانه دیگر کشورها در ایران است.»بر اساس کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، ساخت جزایر مصنوعی مجاز شناخته شده است و کشورها اجازه دارند برای اهداف پژوهشی، تحقیقاتی و بهرهبرداری از منابع دریایی به ساخت اینگونه جزایر در حوزه حاکمیتی خود مبادرت کنند، ولی به گفته عسگرخانی این جزایر فاقد مرزهای دریایی (دریای سرزمینی، منطقه نظارت، منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره) است و کشورهای سازنده نمیتوانند در این زمینه ادعایی داشته باشند.
نظر شما