سلامت نیوز: مشكلات تحصیلی،
فعالیت‌های اجتماعی، دسترسی بیشتر به مواد و نیاز به پذیرفته شدن از طرف
دوستان و همسالان نوجوان را به رفتارهایی مانند سیگار كشیدن یا سوءمصرف
مواد دیگر سوق می‌دهد.
دكتر مانلی صادقی متخصص پزشكی اجتماعی، در پزشک امروز نوشت: دوره
بلوغ و نوجوانی پرخطرترین دوران زندگی از نظر ابتلا به سوء مصرف مواد است.
نوجوانی، كه سازمان جهانی بهداشت آن را به عنوان گروه سنی 13 تا 19 سال
تعریف كرده دوره انتقال (Transition) است. در این مرحله كه نوجوان در
وضعیتی بین دو مرحله كودكی و بزرگسالی قرار گرفته است دچار تغییرات جسمی،
احساسی و شخصیتی می‌شود. نوجوان برای اثبات هویت مستقل خود ممكن است در
مقابل هنجارهای پذیرفته شده جامعه و قوانین تعیین شده توسط والدین عصیان
كند.
در این مرحله یعنی اوایل نوجوانی است كه بیشترین احتمال مواجهه با
مواد برای بار اول وجود دارد. چالش‌هایی كه نوجوان با آن مواجه می‌شود تنها
به تغییرات فیزیولوژیك و شخصیتی وی محدود نمی‌شود. مشكلات تحصیلی،
فعالیت‌های اجتماعی، دسترسی بیشتر به مواد و نیاز به پذیرفته شدن از طرف
دوستان و همسالان نوجوان را به رفتارهایی مانند سیگار كشیدن یا سوءمصرف
مواد دیگر سوق می‌دهد.
با توجه به مطالب فوق می‌توان دریافت پیشگیری از
سوء مصرف مواد در نوجوان حوزه گسترده‌ای است كه با نظام آموزشی، اصلاحی،
خانوادگی و اجتماعی سر و كار دارد. مداخلات و برنامه‌هایی كه با هدف
پیشگیری از سوءمصرف مواد درنوجوانان طراحی شده‌اند یك یا همه این ابعاد را
در برمی‌گیرند. تحقیقات نشان داده‌اند آن دسته از برنامه‌های پیشگیری كه بر
كاهش عوامل خطر و تقویت عوامل محافظت‌كننده تاكید داشته‌اند، موفق‌تر
بوده‌اند.
عوامل محافظت‌كننده ویژگی‌هایی هستند كه احتمال خطر درگیر شدن
فرد با مصرف مواد را كاهش می‌دهند. در اینجا به صورت خلاصه به این عوامل
اشاره می‌كنیم:
پیوندهای مثبت و مستحكم با خانواده نظارت والدین بر
رفتارهای فرزندان و روابط آنان با همسالانشان تعیین قوانین ثابت و شفاف
رفتاری و گفتاری در نظام خانواده ایفا كردن نقش فعال از سوی والدین در
زندگی فرزندان
داشتن عملكرد موفق تحصیلی و اجتماعی
داشتن باورهای مذهبی پذیرفتن هنجارهای جامعه در مورد مصرف مواد
در مقابل عوامل خطر، احتمال سوء مصرف مواد و یا مشكلات مرتبط با آن را افزایش می‌دهند:
مصرف
مواد توسط والدین و نگرش مثبت آنها به مصرف این مواد مدیریت ضعیف والدین
به ویژه وقتی فرزند دچار اختلالات رفتاری و خلقی است رفتارهای ضداجتماعی و
پرخاشگری در سنین پایین و یا اوایل نوجوانی شكست تحصیلی احساس بیگانگی و
سركشی دوستی و همراهی با همسالان مصرف‌كننده مواد مخدر محرومیت اقتصادی و
اجتماعی دلبستگی اندك به محیط زندگی و آشفتگی اجتماعی نقل و انتقال و
جابجایی قوانین و هنجارهای حمایت‌گر مصرف مواد در دسترس بودن مواد شروع
مصرف مواد (حتی به صورت مصرف الكل یا دخانیات) در سن پایین
اگرچه عوامل
خطر زیادی برای سوءمصرف مواد شناسایی شده است،اما اكثر مطالعات اخیر بر روی
دو مورد زیر به عنوان موثرترین عوامل تاكید داشته‌اند:
1- وجود نگرش‌های مثبت درباره مصرف دخانیات، مواد و الكل
2- فشارهای اجتماعی (گروه همسال) در مصرف دخانیات، مواد و الكل
اصول
زیر به عنوان مبانی طراحی برنامه‌های پیشگیری از سوء مصرف مواد در
نوجوانان براساس مدل عوامل خطر و محافظت‌كننده پیشنهاد شده است:
الف- برنامه‌های پیشگیری از سوء مصرف مواد باید عوامل محافظت‌كننده را تقویت كرده عوامل خطر را كاهش دهند.
سوء مصرف مواد حاصل رابطه بین تعداد و ماهیت عوامل خطر و محافظت‌كننده است.
تاثیر بالقوه عوامل خطر و محافظت‌كننده تحت تاثیر سن است به طوری كه عوامل
مرتبط با خانواده بیشتر در كودك اوایل نوجوانی و عوامل مربوط به همسالان و
محیط بیشتر در اواخر نوجوانی موثرند.
مداخلات زودرس (مثلا رفتارهای پرخاشگرانه یا وضعیت تحصیلی نوجوان) از مداخلات در مراح بعدی زندگی موثرترند.
تاثیر عوامل خطر و محافظت‌كننده بر حسب سن، جنسیت، ناد، فرهنگ و محیط زندگی در نوجوانان مختلف متفاوت است.
ب)
برنامه‌های پیشگیری باید انواع مختلف مصرف مواد از قبیل دخانیات، الكل،
مواد مخدر، مواد محرك و حتی داروهای نیروزا را تحت پوشش داشته باشند.
پ) برنامه‌های پیشگیری باید متناسب با جامعه هدف و به صورت اختصاصی طراحی شوند.
لازم
به ذكر است كه اثربخشی این برنامه‌ها هنگامی كه انگیزه‌ها، نیازها و
باورهایی كه موجب شده نوجوان به سوءمصرف مواد روی آورد را مدنظر قرار دهند و
جایگزینی سالم و بی‌خطر برای مواد ارائه می‌كنند، بیشتر می‌شود.
مشكلات تحصیلی، فعالیت‌های اجتماعی، دسترسی بیشتر به مواد و نیاز به پذیرفته شدن از طرف دوستان و همسالان نوجوان را به رفتارهایی مانند سیگار كشیدن یا سوءمصرف مواد دیگر سوق می‌دهد.
نظر شما