سلامت نیوز :  جایگاه والای خانواده، به عنوان با هویت ترین نهاد اجتماعی از دیر باز و بخصوص قرون اخیر، موقعیت و مقام ممتازی را در بین تمامی تاسیسات حقوقی نوین و کهن احراز کرده است. با وجوداین فناوری های نوین تاثیری شگرف بر روی خانواده و قوانینی که قرار است به نظم و تنسیق آن بپردازند گذارده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از حمایت ؛ حقوق به مفهوم عام مجموعه مقررات، قواعد و اصولی است که روابط و مناسبات مختلف بین اجتماعات و افراد و آحاد مردم را به نحو متقابل تنظیم می کند.

حقوق خانواده بخش مهمی از این دستاورد عظیم خرد است که در طول قرون و اعصار مختلف در بستر بی انتهای تاریخ به وسعت کل بشریت سیلان و صیقل یافته و بشر متمدن امروز در سایه این پویش تاریخی در این عرصه اجتماعی از نظم تا حدودی استوارو قابل اتکایی برخوردار است. رسانه های ارتباط جمعی در چند دهه اخیر یک تنه توانسته اند حقوق خانواده را با تنشی بزرگ مواجه سازند و حقوقدانان و متفکران را بر سر دوراهی حمایت از آزادی اطلاع رسانی و تبلیغات و یا حمایت بیشتر از خانواده ها قرار دهند.

با وجوداین اهمیت خانواده در مجادله بی امان و مستمر تاریخ ملت ها به حدی است که هیچ یک از مکاتب سیاسی، اجتماعی و فلسفی از پرداختن به آن بی نیاز نبوده اند و اسلام نیز در راس این ادیان اولویت احکام و رویکردهای اجتماعی خویش را استحکام خانواده قرار داده است. از نخستین روزهای پیدایی بشربرعرصه خاک واولین شکفتگی های اندیشه بشری درگستره عظیم تاریخ خرد وآگاهی خانواده وحقوق مربوط به آن همواره بخش قابل توجهی ازاشتغالات فکری انسان راتشکیل می داده است. به همین دلیل به نظر
می رسد اسلام و حقوق خانواده و رسانه در ایران اولویت را به استحکام خانواده داده اند و آزادی اطلاعات و اطلاع رسانی را فرعی بر آن دانست و در واقع از اصلی ترین استثنائات جریان آزاد اطلاعات را مسایلی دانسته اند که به این نظم و ثبات خانوادگی خدشه وارد می کنند.

جایگاه زن در رسانه و رعایت شان وی، در دایره سیاست‌های فرهنگی کشور ما نقش محوری دارد. از ابتدای انقلاب اسلامی تاکید بر این بوده که در برابر استفاده ابزاری از مقام و جایگاه زن در رسانه‌ها ایستادگی شود. اگر می‌بینیم جلوی پخش برخی تبلیغات گرفته می‌شود ریشه در همین حساسیت حضور زن در رسانه‌ها دارد. مقررات سفت و سختی در خصوص تبلیغات وجود دارد که مانع از لغزش و انحراف آن به سوی ابتذال می‌شود.

مدتی پیش، تابلوهای تبلیغاتی یک شرکت، که چهره یک مجری معروف بر آن نقش بسته بود در سراسر شهر به چشم می‌خورد. اما خیلی زود حضور یک هنرمند به این شکل در یک تابلوی تبلیغاتی مورد انتقاد قرار گرفت و نتیجه آن، حذف تمام این تابلوهای تبلیغاتی از چهره شهر بود. این اتفاق دو موضوع قدیمی در باره تبلیغات بازرگانی را بار دیگر مطرح کرد؛ یکی چگونگی حضور بانوان در تبلیغات تلویزیونی است و دیگری امکان حضور هنرمندان در تبلیغات بازرگانی.

حفظ کیان خانواده در میثاق ملت
اصل 10 قانون اساسی می‌گوید: از آن جا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، همه ‌قوانین و مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط باید در جهت آسان‌ کردن‌ تشکیل خانواده، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی ‌برپایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد. از همان ابتدای پیروزی انقلاب و در مهمترین قانونی که در این سه دهه به تصویب رسیده، خانواده به عنوانی یکی از ارزش‌های جامعه مورد تاکید قرار گرفته و با تاکید بر قداست آن، حفظ و حراست از آن در اولویت قرار گرفته است. بر اساس همین اصل قانون اساسی است که تاکید می‌شود که بانوان در رسانه‌ها باید به گونه‌ای حاضر شوند که به شان و مقام آنها و همچنین به قداست و روابط خانوادگی آسیب نزند. البته پس از تصویب این اصل، به قصد مقابله با آنچه به استفاده ابزاری از زنان مشهور شده، مقررات دیگری نیز تصویب شد. اما قبل از طرح این مقررات ببینیم آنچه به استفاده ابزاری از زن شده چیست، حد و مرز آن کدام است و چه کسی آن را تشخیص می‌دهد؟

مقررات سخت برای نظارت بر تبلیغات
چیزی که روشن است این که استفاده ابزاری از انسان چه زن باشد و چه مرد، در رسانه‌ها ممنوع است. در سال 1377 بندی به قانون مطبوعات اضافه شد که ‌استفاده ابزاری از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوی، تحقیر و توهین به جنس زن را ممنوع می‌کرد. در قانون جرایم رایانه‌ای هم بار دیگر تاکید شده: استفاده ابزاری از افراد (اعم از زن و مرد) در تصاویر و محتوا، تحقیر و توهین به جنس زن ممنوع است. این اعمال جرم و دارای مجازات است اما در هیچ‌یک از این قوانین معنی استفاده ابزاری از زن و حد و مرز آن بیان نشده است. اجمالا معلوم است که استفاده ابزاری از زن هر نوع استفاده‌ای را در برمی‌گیرد که با شان انسانی منافات داشته باشد. اما وقتی عملی ممنوع می‌شود و برای آن مجازات تعیین می‌شود باید عناصر مادی و معنوی آن به صورت دقیق مشخص شود در غیر این صورت اعمال سلیقه در این خصوص زیاد می‌شود و ممکن است دایره ممنوعیت‌ها افزایش یابد یا کم شود.

با توجه به این ابهام باید گفت در مورد هر قانون، نهادی که مجری آن است، مصداق استفاده ابزاری از زن را تشخیص می‌دهد. برای مثال دستورالعمل اجرایی تبلیغات شهری (محیطی) بایدها و نبایدهای تبلیغات سطح شهر را تعیین می‌کند. در این مصوبه تاکید شده که هرگونه‌ استفاده‌ ابزاری‌ از زن‌ در تبلیغات‌ ممنوع‌ است. در خصوص اینکه آیا تابلوی تبلیغاتی که در آن از تصویب هنرپیشه زن استفاده شده است، مصداق استفاده ابزاری از زن است یا خیر، نهادی تصمیم می‌گیرد که به عنوان مجری این مصوبه تعیین شده است. این مصوبه به تصویب کمیته‌ مرکزی‌ سازمان‌های‌ تبلیغاتی‌ کشور رسیده است.

در ضوابط و مقررات پذیرش و پخش آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی نیز تایید شده که زن در نظام مقدس اسلامی از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است و قوانین و احکام مقدس اسلام برای زن جایگاه رفیعی قایل است، لذا استفاده از حضور خانم‌ها در آگهی‌های رادیویی و تلویزیونی مستلزم اعمال دقت‌های خاصی است. تشخیص اینکه حضور زنان در تبلیغات بازرگانی آیا با شان آنها تناسب دارد یا خیر با این سازمان است.با وجود این که رویه‌های سازمان‌های مسئول در حوزه تبلیغات در عمل حدود و دایره حضور صحیح بانوان در تبلیغات را مشخص کرده اما مناسب‌تر است که از تعریفی از این موضوع ارائه شود تا ابهام موضوع را از بین ببرد.

ترویج معروف در کنار نهی از منکر
موضوع حضور زنان در رسانه و چگونگی آن، پس از انقلاب مورد توجه جدی بوده و کتب و مقالات متعددی در مورد آن نوشته شده است. علاوه بر مقرراتی که در بالا به آن اشاره شد، مقررات دیگری هم به تصویب رسیده که همه تاکید دارند که حضور زن در رسانه‌ها باید متناسب با شان و مقام انسانی وی باشد. اما نهی از استفاده ابزاری باید در کنار ترویج معروف‌هایی باشد که بانوان را در پرکردن اوقات فراغت و اعتلای فرهنگی یاری کند. نهی از منکر باید در کنار ترویج معروف باشد. به همین منظور در قانون برنامه پنجم توسعه پیش‌بینی شده است که دولت با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله مرکز امور زنان و خانواده با هدف تقویت نهاد خانواده و جایگاه زنان در عرصه‌های اجتماعی و استیفای حقوق شرعی و قانونی بانوان در همه زمینه‌ها با تدوین و تصویب «برنامه جامع توسعه امور زنان و خانواده» مشتمل بر محورهای تحکیم بنیان خانواده، بازنگری قوانین و مقررات مربوطه، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، توسعه و ساماندهی امور اقتصادی معیشتی با اولویت ساماندهی مشاغل خانگی برای زنان سرپرست خانوار و زنان بدسرپرست، تامین اجتماعی، اوقات فراغت پژوهش، گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، ارتقای سلامت، توسعة توانایی‌های سازمان‌های مردم نهاد، ارتقای توانمندی‌های زنان مدیر و نخبه، توسعه تعاملات بین‌المللی، تعمیق باورهای دینی و اصـلاح ساختار اداری تشکیلاتی زنان و خانواده اقدام قانونی کند.

استفاده ابزاری، زن و مرد نمی‌شناسد
اما موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد این است که استفاده ابزاری از انسان در رسانه به زنان محدود نمی‌شود. هر چند به دلیل گستردگی این موضوع تاکید و توجه به آن بیشتر است اما چنان‌که پیش از این هم در قوانین و مقررات مشاهده کردیم، استفاده ابزار از مرد در رسانه و تبلیغات ممنوع است. اما حساسیتی که به حضور بانوان در تبلیغات وجود دارد بیشتر است. علاوه بر آن، باید به موضوعی که این روزها بسیار رایج شده نیز اشاره کرد و آن استفاده از کودکان در تبلیغات برای جلب توجه مخاطب است. در حال حاضر کودکان در بسیاری از تبلیغ‌های تلویزیونی و جلد مجلات حضور پررنگ دارند. مطمئنا اگر حضور آنها در این رسانه‌ها نیز خارج از عرف و برخلاف شان انسانی آنها باشد باید در مقابل آن ایستاد و از آن ممانعت کرد.

قواعد تبلیغات رادیو و تلویزیونی
با توجه به اینکه آگهی هایی که از صدا و سیما پخش می شود بیشترین تاثیر را بر روی خانواده ها دارد به نظر می رسد تبیین قواعدی که در مجموعه ضوابط آگهی های رادیویی و تلویزیونی توسط شورای بازرگانی آگهی‌های سازمان صدا و سیما تنظیم شده و مورد اجرا قرار گرفته است تاملی داشته باشیم.

اصل 18 این مجموعه استفاده از صحنه های استعمال دخانیات و موارد مشابه دیگررا که مضر به سلامت انسان بوده و یا اعتیادآور باشند غیر مجاز دانسته و اصل بعد رفتارهایی که برای بهداشت و ایمنی فردی و اجتماعی زیان آور باشد را ممنوع کرده است.

القای خشونت، بی قانونی، تجمل گرایی و اسراف از موارد دیگری است که در تولیدات تبلیغاتی باید مورد رعایت قرار بگیرند تا اجازه پخش آنها از رادیو و تلویزیون داده شود.
همچنین طبق اصل 27 این ضوابط در صورتی که موضوع آگهی مواد خوراکی غیر متناسب با فرهنگ ایرانی باشد، آگهی نباید تداعی کننده این باشد که موضوع آگهی غذای غالب خانواده های ایرانی است و همچنین طبق اصل بعد پوشش و آرایش شخصیت های مورد استفاده در آگهی باید متناسب با عرف جامعه بوده و با موقعیت سنی و اجتماعی آنهای متناسب باشد.

حفظ سلامت خانواده از دیگر نقاطی است که این دستورالعمل بر آن تاکید داشت و طبق دو اصل ابتدا بیان داشته که نشان دادن تاثیر آنی استفاده از وسایل درمانی مانند لاغر شدن فوری و یا به تصویر کشیدن فرآیند تاثیر داروها، شامپوها، مواد شوینده، روغن ها، بر بدن انسان به هر شیوه ای از آن جمله تمهیدات پویا نمایی (انیمیشن) مجاز نمی باشد. پس از آن نیز تاکید داشته در آگهی های تولید شده با موضوع کالاها و لوازم بهداشتی، بازیگر آگهی نباید درنقشی غیر واقعی مانند پزشک ظاهر شود.
با این توصیفات به نظر می رسد قوانین نسبتا کاملی جهت حمایت و حفاظت از خانواده و سلامتی و ایمنی آن در مقابل فناوری های نوین و تبلیغاتی که به وسیله آنها منتشر می شود در کشور وجود دارد به شرطی که در اجرای نیز شاهد همین قوت و پیگیری باشیم.