سلامت نیوز : چشمان شما چه رنگی است؟ بیشتر به مادرتان رفته اید یا به پدرتان؟ پوستی گندمی و چشمان قهوه ای سوخته دارید، در حالی که همیشه آرزوی داشتن پوستی روشن و چشمان آبی را داشته اید؟ متاسفانه برخی مسایل در این دنیا در گروی قدرت ما نیست و پادشاه ژنتیک بر آن حکومت می کند. اگر می خواهید با عوامل موثر بر شکل گیری رنگ چشم آشنا شوید، با ما همراه باشید.

اینکه رنگ چشم شما یا فرزندتان چه خواهد بود به دو عامل ژنتیک و وراثت باز می گردد. به طور ساده تر باید گفت هر فرد دارای دو نوع ژن است که از هر یک از والدین خود به ارث می برد. این دو ژن می توانند به هم شبیه یا متفاوت از هم باشند.

طبق نظریه صفات نهفته مندل ژن رنگ تیره بر رنگ روشن همیشه غالب است وبه همین دلیل فردی با دو ژن رنگ قهوه ای یا یک ژن آبی و یک ژن قهوه ای، دارای رنگ چشم قهوه ای می شود و تنها در صورتی که هر دو ژن آبی باشند رنگ چشم فرزندشان نیز آبی می شود. در حال حاضر محققان نظریات جدیدی ارایه داده اند که بر طبق آن حتی چشم فرزند افرادی که هر دو والد چشم قهوه ای دارند می تواند آبی شود.

رنگ چشم از کجا می آید؟

دلیل اصلی رنگی بودن عنبیه چشم، ذرات کوچک ملانین است اما تیره یا روشن بودن چشم به دو عامل اصلی ژنتیک و همچنین نوع و مقدار دانه های رنگی موجود در عنبیه  باز می گردد.

به عبارت دقیقتر میزان ملانین موجود در بافت پوششی، استروما و میزان پراکندگی سلولی در استرومای عنبیه در روشن یا تیره شدن چشم موثرند. در تمامی چشمهای رنگی،بافت پوششی عنبیه رنگدانه مشکی به نام ملانین دارد. در صورتی که پراکندگی این رنگدانه ها در استروما زیاد باشد چشم فرد تیره و در صورتی که کم باشد، روشن می شود.

طبق این نظریه چند ژن مسوول تعیین رنگ چشمهای یک فرد است. در این میان برخی ژنها تاثیر بیشتری می گذارند. اصلی ترین ژن که تا 74 درصد در شکل گرفتن رنگ چشم دخیل است ژن OCAZ است.

این ژن پروتئینی با عنوان P را رمزگذاری می کند که در تولید ملانین نقش دارد و شکل دهنده رنگ قهوه ای، آبی و سبز است. ژنهای دیگری با اسامی Eycl2 ،Eycl1 و Eycl3 نیز ژنهایی هستند که نقش فرعی در این میان بازی می کنند وسبب بروز رنگهای مخلوطی مثل سبز مایل به آبی، طوسی مایل به آبی، قهوه ای، بلوطی و... می شوند.

تحقیقات اخیر دانشمندان روی گروهی از افراد چشم آبی نشان داده است جهشی کوچک در OCAZ می تواند سبب محدود شدن تولید ملانین عنبیه و آبی شدن چشم شود. جالب است که بدانید اگر فعالیت این ژن به طور کامل محدود شود فرد دچار ناراحتی خاصی به نام آلبینیسم یا زالی می شود که در اثر آن موهای فرد سفید و چشمانش قرمز خواهد بود.

دو چشم با دو رنگ متفاوت

شاید شما هم با افرادی روبه رو شده باشید که رنگ دو چشم آنها با هم متفاوت است. این بیماری در انسانها معمولا نادر است ولی در حیوانات رواج بسیاری دارد و دلیل آن هم متفاوت بودن میزان ملانین موجود در هر یک از عنبیه ها است.

دلیل اصلی بروز این بیماری جهش ژنی است که می تواند ارثی نیزباشد البته برخی داروهای خاص نیز می توانند سبب افزایش یا کاهش مقدار رنگدانه در هر یک از چشمها شوند.  جالب است که برخی مبتلایان به این بیماری برای پوشاندن آن از لنز استفاده می کنند اما برخی دیگر این حالت را دوست دارند و با آن به طور طبیعی کنار آمده اند.

رنگ چشم تغییر می کند؟
طبق تحقیقات وسیعی که در رابطه با زمان ثابت شدن رنگ چشم صورت گرفته است، معلوم شد، رنگ چشم نوزادان از هنگام تولد تا شش سالگی در حال تغییر است و دلیل آن هم افزایش یا کاهش ملانین است. از سوی دیگر برخی از رنگها در برخی نقاط جهان فراوانی بیشتری دارند. به طور مثال رنگ بلوطی یا خرمایی بیشتر در اروپا دیده می شود و رنگ قهوه ای مایل به مشکی رنگ غالب در سراسر جهان است.

رنگهای چشم روشن مانند سبز، آبی و طوسی نیز بیشتر در کشورهای آمریکایی و برخی کشورهای آسیایی نظیر هند و ترکیه دیده می شود.
منبع : هفته نامه سلامت