به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ گرچه درسالهای اخیر شاهد تحولات عظیم و زیربنایی در پایتخت كشور بودیم و جای سپاس و قدردانی از مدیریت شهر تهران است. با نظر بیشتر به فضاهای شهری متوجه میشویم كه بسیاری از شهرهای ما رنگ خاكستری هستند. عناصر رنگی در شهرهای ایران شاید سیمای رنگارنگ زبالههایی باشد كه در همه محیطهای شهرو كنار جادهها خودنمایی میكنند. هوای خاكستری شهرهای بزرگ، پلها و ساختمانهای بتنی و فضاهای سبزی كه از فرط آلودگی هوا سبزیشان رنگ باخته است، مجالی برای عرض اندام رنگ در شهرها باقی نمیگذارد.
رنگ به عنوان یكی از مهمترین عناصر بصری میتواند نمودی فعال و تاثیرگذار در منظر عمومی یك شهر داشته باشد. با این همه ضوابط و اصول مرتبط با كاربرد رنگ در شهر مدون نشده و این بخش از زیباسازی شهرها بر پایه سلیقههای مدیران و كارشناسان هدایت میشود و آلودگی بصری كه در سطح شهرها دیده میشود در دراز مدت شهروندان را دچار پریشانی ذهنی و بیماری روحی میكند. شما در خیابانهای شهر با انواع و اقسام تصاویر تبلیغاتی روبهرو هستید و هر روزه آنها را در ذهن خود مرور میكنید. اما از این موضوع آگاه نیستید كه این تصاویر باعث آشفتگی ذهن شده و تمركز فكری افراد را كاهش میدهند. آلودگی بصری و صوتی كه در شهرها شاهد آن هستیم یكی از دلایل اصلی كاهش راندمان كاری در میان شهروندان است.
به عبارت بهتر بسیاری از برخوردها و مشاجرات كه در شهر صورت میگیرد، (متاسفانه در این روزها نیز رشد فزایندهیی پیدا كرده است) در كنار مشكلات اقتصادی تحت تاثیر سوء آلودگیهای شهری به ویژه صوتی و بصری است. در بسیاری از كشورهای توسعهیافته، تبلیغات شهری و تصاویر موجود در خیابانها براساس اصول شهرسازی تنظیم شده و هر محله بر اساس بافت شهری تبلیغات خاص خود را دارد. حتی رنگبندی ساختمانها نیز معیاری خاص برای خود دارد. در حقیقت ساختمانسازی و به تبع آن تبلیغات محلههای شهری در این كشورها قاعدهمند است.بر این اساس باید برای تبلیغات محیطی، برنامه منجسم و متمركز در نظر گرفته شود تا از آلودگیهای بیشتر بصری جلوگیری شود. همچنین عواملی مانند معنای اجتماعی یك قسمت از شهر، نقش و وظیفه آن، سابقه تاریخی یا حتی نام آن را بر نمایانی شهر و بر تصویری كه افراد از شهر در ذهن خود ایجاد میكنند، موثر میدانند. برای نمونه در شهر مسكو اغلب میادین خیابانها و. . به تندیس شخصیتهای علمی فرهنگی یا به نمادهای محلی مزین است.
برای ایجاد تغییر و تاثیر در فرم شهر، هنر میتواند به مثابه ابزاری كارآمد به خدمت گرفته شود و فرم را شكل دهد تا شهر به گونهیی زیبا جلوه كند. شاید بتوان گفت كاربرد هنر در فرآیند شكلگیری كالبد یكی از دلایلی است كه مكان و كالبدی زیبا و فرحبخش به نظر آید. شاید با این استدلال بتوان به این سوال اساسی پاسخ داد كه چگونه است حضور در برخی از فضاهای شهری (برای مثال میدان نقش جهان اصفهان) توام با احساس لذت و آرامش است و حضور در فضایی دیگر خستهكننده است. در آن احساس غرور، لذت و آرامش میكنیم و در دیگری احساس كسالت، ناآرامی و تلاطم. آیا كالبدی كه در میدان نقش جهان هنرمندانه توسط آفرینندهیی خلاق و با ذوق بر زمین نقش بسته بر این حس دامن نمیزند؟ و به ابداع اثر هنری بیبدیل میرسد.
نحوه استقرار بافتهای شهری، شكل و فرم فضاهای شهری، میادین، پاركها، نماهای بیرونی كوچهها، خیابانها، ساختمانها، طراحی علائم شهری، طراحی شبكههای ارتباطی، طراحی ایستگاههای مترو اتوبوس و بالاخره گرافیك شهری، همه و همه، در قالب هنر و فعالیتهای هنری قابل طرح و بررسی است، هنر با ساخت و فیزیك شهر ارتباط دارد و بیتوجهی به هنر از عوامل مهم ایجاد ناهنجاری بصری در سطح شهرهاست. وجود فیزیك و كالبد نامناسب و ناهنجار در ایجاد ناهنجاریهای رفتاری در میان افراد جامعه نقش مهمی دارد، زیرا فضا و محیط بر رفتار ساكنان خود تاثیر میگذارد، محیط و كالبد برخی الگوهای رفتاری و نقشهای اجتماعی نوین را به ساكنان خود تحمیل میكند و برخی رفتارهای موجود را تقویت و برخی دیگر را تضعیف میكند.
در كشورعزیز ما ایران، وضعیت شهرها به گونهیی است كه شهروندان به ناچار باید خود را با شرایط حاكم بر شهرها هماهنگ كنند. چرا كه اساسا این شهرها، با نگاه شهروند مداری ساخته نشدهاند بنابراین محیطی كه میتوانست زمینه مناسبی را برای زندگی بهتر شهروندان به وجود آورد، شرایط نامساعدی را برای برآورده ساختن نیازهای انسانها به وجود آورده است. اگرچه ما چندان متوجه آلودگیهای بصری نمیشویم و به آنها عادت كردهایم، اما این مساله به این معنی نخواهد بود كه آلودگیها نیز با گذشت زمان اثرات نامطلوب خود بر جسم و روح شهر و شهروندان را از دست دادهاند. وقتی چند ساعتی در خیابانها قدم میزنیم و به خانه برمیگردیم، خسته هستیم این خستگیها میتواند ناشی از تاثیر آلودگیهایی باشد كه از راه چشم منتقل میشوند.
المانهای زائد شهری، ضایعات فلزی و. . . است كه گاهی در معابر و نمای بیرونی ساختمانها دیده میشوند و نوعی بینظمی را در شهر به وجود میآورند. بهنظر میرسد مدیران شهری باید ایجاد آرامش بصری و نشاط شهروندان را به عنوان یكی از اهداف مهم در اجرای پروژههای شهرسازی مورد توجه قرار دهد تا بتواند میزان آلودگیهای دیداری را كه اغلب نادیده گرفته میشوند، به میزان قابلتوجهی كاهش دهد. اما بسیاری از كارشناسان نیز بر این باورند كه داشتن شهری عاری از هرگونه آلودگی دیداری و شنیداری علاوه بر اجرای طرحهای جامع كه با هدف نظارت بر تبلیغات و معماری شهری و همچنین حذف المانهای زائد شهری انجام میشود به آموزش همگانی شهروندان نیاز دارد.
اگر افرادی كه ساكن شهرها هستند نخواهند یا به هر علتی نتوانند در این زمینه همكاری داشته باشند، بدیهی است كه نمیتوان شهرنشینی مدرن را تجربه كرد و در این شرایط بدون اینكه خود متوجه شده باشیم میان آشفتگیها و آلودگیهایی كه محیط اطرافمان را فرا گرفتهاند، در حركت به سوی توسعه و پیشرفت با شكست مواجه خواهیم شد. در دهه اخیر، عدهیی فرصتطلب با سوءاستفاده از سكوت شهروندان در برابر آلودگیهای صوتی، آلودگیهای بصری را نیز به مجموعه آلودگیهایی كه امروزه زندگی شهری را تحتالشعاع خود قرار داده است، اضافه كردهاند.
آنها با استفاده از شیوههای تبلیغاتی مختلف، ناآرامیهای دیداری زیادی را در شهرهای بزرگ به وجود آوردهاند. نوشتههای تبلیغاتی در كنار تابلوهای بزرگ سردر شركتها، سازمانها و فروشگاهها و همچنین آگهیهای تبلیغاتی مختلفی كه روی درودیوار و بیلبردهای بزرگ تبلیغاتی نصب میشوند در بلندمدت سبب خستگی و آزار چشم شده و در نتیجه به روان انسانها صدمه میزنند بهنظر میرسد انگیزههای مادی سبب نادیده گرفته شدن هویت فرهنگی و انسانی شهروندان شده است. هماكنون حجم قابل توجهی از فضای شهری دراختیار تبلیغات قرار دارد این درحالی است كه اگر شیوههای تبلیغاتی مختلف به صورت اصولی و قانونمند انجام شده و تبلیغات ساماندهی شود، آرامش روحی شهروندانی كه بهناچار هر روز از كنار این آلودگیهای دیواری عبور میكنند، افزایش مییابد.
از آنجاییكه صنعت تبلیغات در كشور، صنعت جدید و نوپایی است، هیچگونه مطالعهیی از نظر شكل، ابعاد و محل استقرار تبلیغات و حتی شركتهای تبلیغاتی انجام نشده است. به طور كلی ما انسانها آنقدر كه به گوش و صداهای ناهنجار محیطی حساس هستیم، بهچشم و آلودگیهای بصری اهمیت نمیدهیم و در حقیقت آنها را نادیده گرفتهایم. در حالیكه تمامی آنچه در اطراف ما دیده میشود به طور ناخودآگاه تاثیرات مثبت و منفی در ما خواهند داشت. اگر با دقت به تابلوها و علائم راهنمایی و رانندگی و چگونگی نصب آنها در كنار تابلوهای تبلیغاتی نگاه كنیم، هیچ نوع هماهنگی را در میان آنها نخواهیم یافت، بلكه نوعی ناهماهنگی، تكرار و بینظمی در بین آنها وجود دارد كه سبب از دست دادن ارزش و جایگاه واقعی آنها شده است. در میان ازدحام و شلوغی، چشم چیزی را نمیبیند و در حقیقت در بسیاری از مواقع به علت آلودگیهایی كه سبب آزار چشم میشود، با نوعی نابینایی دیداری از كنار آنها عبور میكند.
امروزه با توجه به گسترش تبلیغات و تنوع تابلوها و آگهیهای تجاری در سطح شهر، مردم با موجی از ابهامات مواجه شدهاند كه وجود یك سیستم قانونمند و علمی میتواند بسیاری از مشكلات ناشی از آن را از میان بردارد و محیط مناسبی را برای زندگی انسانها به وجود آورد؛ گرافیستها و طراحان محیطی در دستیابی به چنین اهدافی نقش بسیار مهمی را بهعهده دارند. در قرن چهارم پیش از میلاد برای نخستین بار زیباسازی محیطی به عنوان یكی از اهداف مورد توجه در رفع نیازهای شهرسازی و زیباهای دیداری شهری در اروپا مورد توجه قرار گرفت كه نتایج آن را میتوان در نقاشیهای دیداری، تابلوهای نصب شده در میادین، مجسمهها و. . . در شهرهای بزرگ مشاهده كرد كه از آثار هنرمندان حوزه شهرسازی است.
با دستیابی انسانها به فناوریهای نوین در حوزه صنعت و فناوری، معرفی این دستاوردها به انسانهایی كه كاربران این نوع فناوریها هستند بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و به این ترتیب با فعال شدن صنعت تبلیغات، تحولات جدیدی در زیباسازی شهری به وجود آمد. بیش از نیمی از اوقات مردم ساكن شهرها در محل كار، اطراف محل زندگی، اماكن تفریحی و. . . سپری میشود و چشم انسان در چنین مكانهایی باید حداقل 3 برابر شرایط عادی و معمولی انرژی صرف كند. ناهماهنگی تابلوهای شهری، ساختار سازهها و موضوع طرحهای تابلوهای تبلیغاتی و همچنین عدم وجود هماهنگی در ساختار تبلیغاتی محیطی سبب سردرگمی دیداری و خستگی چشم میشوند. آیا برای افرادی كه هیچ اطلاعاتی درباره علوم و مفاهیم اولیه واژههای دیداری تبلیغاتی ندارند، این تبلیغات موثر است یا اینكه تنها سبب خستگی بیشتر او پس از ساعتها كار روزانه میشود.
به نظر میرسد شهروندانی كه مخاطبان اصلی پیامهای تبلیغاتی هستند نیز در برخورداری از محیطی آرام و مواجهه با تصاویر و هنرهای صحیح و اصولی دیداری حقی دارند كه اغلب نادیده گرفته شده است. اگر در تابلوهای تبلیغات شهری ضوابط مشخصی وجود نداشته باشد، به تدریج آرامش و زیبایی محیط كاهش یافته و پدیدههای نوظهوری مانند آلودگیهای دیداری بیش از پیش زندگی ما انسانها را در معرض تهدید خود قرار خواهد داد. بسیاری از كارشناسان بر این باورند كه تابلوهای تبلیغاتی و محیطی لازمه زندگی شهری است كه در استفاده از آنها باید تناسب تابلو را از نظر مكان نصب یا اندازه، سطح كیفی و نوع طراحی با كاربرد آن مورد توجه قرار داد تا بتواند به محیط زیبایی بخشیده و آزردگی دیداری به همراه نداشته باشد.
تبلیغات شهری در شهر تهران سابقهیی 140 ساله دارد. تا آن زمان نصب تابلو رواج نداشت و اگر در جایی تابلویی نصب میشد، بیشتر به صورت كتیبه بود. متخصصان علوم ارتباط محیطی براین باورند كه یكی از مهمترین علل افزایش آلودگیهای دیداری در كشور ما این است كه در ایران ما ابزار درستی برای معرفی فعالیتهای خود نداریم. در حالی كه در كشورهای پیشرفته برای انتقال پیام فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی از ابزارهایی مانند، ایستگاههای پیامرسانی محیطی یا رسانههای ارتباطی محلی استفاده میشود و پیامدهای مربوط به فعالیتهای كوچك و بزرگ از این طریق به اطلاع شهروندان رسانده میشود. تابلوهای تبلیغاتی موضوع مهمی است كه اگر قوانین مشخصی بر آن حاكم نباشد، به عنوان یكی از مهمترین علل افزایش آلودگیهای دیداری میتواند پیامهای نامطلوبی را در زندگی شهرنشینی به همراه داشته باشد كه مقابله با آنها به مراتب دشوارتر از ایجاد زمینهیی مناسب برای كاهش آلودگیهای بصری خواهد بود.
نظر شما