كارشناسان میگویند فقر یكی از عوامل اصلی ازدواج كودكان با بزرگسالان است. در بسیاری از مواقع با وقوع فقر، والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزینه را میكاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسنتر میتوانند به زندگی اقتصادی و اجتماعی دختر و حتی خودشان نیز سامان بهتری دهند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ فرشید یزدانی عضو انجمن حمایت از حقوق كودكان میگوید: از سال 84 تا 89 حدود 45 درصد ازدواج و طلاق درمیان كودكان افزایش یافته است، و برای همین آمار سال 89 نشان میدهد كه 37 هزار نفر 10 تا 18 سال مطلقه و بیوه دركشور وجود دارد. این فعال حقوق كودكان مهمترین دلیل ازدواج كودكان 10 تا 15 سال را فقر اقتصادی خانواده میداند و با تكیه بر تحلیل آمارهای سالهای گذشته میگوید:براساس این آمارها، در هر سال 800 كودك دختر 10 تا 14 سال و 15 هزار دختر 15 تا 19 سال در كشور طلاق گرفتهاند.
هشدارها از هرمزگان شروع شد
در سال 90 اخباری كه از هرمزگان میرسید نشان میداد كه در سه شهر این استان پنج كودك زیر 10 سال ازدواج كردهاند. این خبر از سوی مدیركل ثبتاحوال هرمزگان اعلام شد اما آن موقع هیچ اشارهای به اینكه این كودكان در چه شرایطی قبول كردهاند وارد زندگی مشترك شوند، نكرد. این ازدواجها در شهرستانهایی مانند بندرعباس، قشم و میناب به ثبت رسیده بود. اما این خبر فقط به تعداد ازدواج كودكان دختر زیر 10 سال ختم نمیشد و همین خبر نشان میداد كه در همین استان 530 واقعه ازدواج كمتر از 14 سال نیز به ثبت رسیده است.» آن موقع پای رئیس سازمان بهزیستی كشور هم به میدان كشیده شد و او خبر از اعزام بازرس ویژه برای پیگیری ازدواج 5 كودك زیر 10 سال در هرمزگان داد. همایون هاشمی درخصوص اقدام سازمان بهزیستی برای ازدواج پنج كودك زیر 10 سال در هرمزگان گفت: «این سازمان پیگیری این موضوع را وظیفه خود دانسته و به همین جهت بازرس ویژهای را برای بررسی موضوع به این استان اعزام كرده است. در حال حاضر خبر تكمیلی از این موضوع به دست نیامده است اما سازمان بهزیستی كشور با جدیت این موضوع را پیگیری و آن را آسیبشناسی خواهد كرد.»
800 هزار كودك ایرانی ازدواج كردهاند!
آخرین آمارهای ازدواج كودكان در كشور نشان میدهد دختران بیش از پسران در فهرست ازدواج زودهنگام قرار میگیرند. 24هزارو 506دختر زیر 14سال در برابر پنجهزارو ۵۱۹پسر ۱۰ تا ۱۴ساله نشان میدهد دختران بیشتری با مردان بیشتر از سن خود ازدواج میكنند.آمار مركز آمار ایران در این باره به آخرین سرشماری كشور در سال 85 برمیگردد. تعداد افراد ازدواجكرده در سنین 10 تا 18 سال دارای همسر، 848هزار نفر است. نگرانی از افزایش ازدواج دختران خردسال در كشور در آخرین گزارش نشریه جامعهشناسی كشور هم نمود دارد؛ گزارشی كه به پدیده «همسران كودك» در ایران امروز اشاره میكند. تعداد «مادران كودك» با ۵/ ۶ برابر افزایش نسبت به «پدران كودك» گویای این است كه عمدتا دختران واقع در سنین ۱۸ـ۱۰سالگی با ۸۵درصد همسر مردانی شدهاندكه در سنین بالای ۱۸سال قرار دارند و فقط ۱۵درصد از این قشر با همسن و سال یا همنسل خود ازدواج كردهاند. به گفته یك پژوهشگر فعال حوزه كودكان و با استناد به پیماننامه جهانی حقوق كودك كه افراد زیر 18 سال را كودك دانسته، حدود هفت درصد از افراد در سنین 10 تا 18 ساله كشور تا سال 85 «ازدواج» كردهاند و حدود 750 هزار نفر از این 848 هزار نفر دختر و مابقی پسر بودهاند.
25 هزار نفر از 848 هزار كودك نیز در سنین كمتر از 18 سال طلاق گرفته و حدود 12 هزار نفر نیز همسران خود را از دست دادهاند. فرشید یزدانی میگوید: «در حال حاضر 25 هزار نفر از افرادی كه در این رده سنی ازدواج كرده بودند، طلاق گرفتهاند»،وینسبت جنسیتی آنها را اینگونه عنوان میكند: «15 هزار و 600 نفر از این افراد مرد و مابقی زن هستند. همچنین حدود 11 هزار و 800 نفر از آنها به دلیل مرگ، همسر خود را از دست دادهاند.» یزدانی با اذعان بر اینكه 490 هزار نفر از مجموع كودكان ازدواج كرده، در نقاط شهری زندگی میكنند، تعداد كودكان روستایی ازدواج كرده را حدود 355 هزار نفر خواند. طبق قانون كشور(ماده 1041 قانون مدنی)سن تعیینشده برای ازدواج دختران 13سال و برای پسران 15سال مقرر شده است و قانون راهی پیشبینی كرده برای ازدواج زودرس دختران مبنی بر اینكه اگر دختران ویژگیهای جسمانی خاصی داشته باشند، میتوانند از معافیت از شرط سن استفاده كنند.
كدام استانها بیشترین ازدواجهای زود هنگام را دارند؟
از سوی دیگر نتایج مطالعات صورت گرفته در ایران نشان میدهد كه بیش از20درصد دختران قبل از سن 18 سالگی ازدواج كردهاند بهطوری كه ازدواج زودهنگام مهمترین عامل ترك تحصیل دختران نوجوان شناخته شده است. ازدواج زودهنگام بهطور اجتنابناپذیری میتواند جوانان در سن مدرسه را از حق تحصیل محروم كند. تحقیق صورت گرفته توسط یاراحمدی درباره تاثیر ازدواج زودهنگام بر ترك تحصیل زنان جوان در ایران با رویكرد چند سطحی روی زنان 10تا 19 سال كشور نیز حاكی است بهطور متوسط 16/4 درصد افراد مونث 15 تا 19 سال كل كشور متاهل بوده كه این رقم برای مناطق روستایی و شهری به ترتیب 19/6 و 13/7 درصد است از سوی دیگر میزان ازدواج افراد واقع در گروه سنی 10 تا 14 سال كمتر از یك درصد است. بر اساس این تحقیق نسبت تاهل برای افراد باسواد 15 تا 19سال، 16 درصد و برای افراد بیسواد 25 درصد است این درحالی است كه درصد ازدواج در بین افراد باسواد واقع در این سن، كمتر از یك درصد و در بین افراد بیسواد 10 تا 14 سال 5/7 درصد است.
فقر مالی و فرهنگی دلیل این ازدواجهاست
كارشناسان میگویند فقر یكی از عوامل اصلی ازدواج دختران كم سن و سال با بزرگسالان است. در بسیاری از مواقع با وقوع فقر، والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزینه را میكاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسنتر میتوانند به زندگی اقتصادی و اجتماعی دختر و حتی خودشان نیز سامان بهتری دهند. در این اجتماعات ازدواج برای خانواده دختر به نوعی امتیاز اقتصادی نیز محسوب میشود. یك دختر در این شرایط به عنوان كالا مورد معامله قرار میگیرد و گاه به عنوان پول یا به جای بدهی معامله میشود. در موارد نابسامانی مانند جنگ یا شرایط بد زراعت، خانواده میداند كه دخترانش میتوانند زمینه امنیت اقتصادی برای آنان باشند. موضوع پرداخت جهیزیه با همین منظر برای تشویق به ازدواج زودهنگام است. بررسیها نشان میدهد كه ازدواج دختران در سنین كودكی در خانوادههایی كه پدر معتاد، بیمار روانی، بیسواد یا كودك تك والد یا والد ناتنی داشته باشند و از لحاظ اقتصادی - اجتماعی در سطح پایینی باشند، بیشتر است.
امروزه قاچاق كودكان در قالب ازدواج گریبانگیر خانوادههای فقیر است. برای مثال 72 درصد از زنانی كه اقدام به ترك خانه (فرار از خانه) كرده و در اورژانسهای اجتماعی بهزیستی استان تهران در سالهای 81 و 82 پذیرش شده بودند بین 11 تا 17 سال داشتند. دكتر مجید ابهری، متخصص آسیبشناس درباره علت و آسیبهای این نوع ازدواجها به خبرنگار تهران امروز میگوید: «ازدواج به عنوان یك پدیده فرخنده نقطه عطف بلوغ است. متاسفانه هنوز بسیاری از افراد در جامعه ما بلوغ جسمی را تنها ملاك ازدواج قلمداد كرده و توجهی به بلوغ فكری و اجتماعی ندارند. یعنی اصولا برایشان مهم نیست كه فرد توانایی ازدواج را دارد یا نه. با كمال تاسف در مناطق عشایری مثل خوزستان و هرمزگان ازدواجهای زودرس هنوز ملاحظه میشود. معمولا در مناطق یاد شده اینگونه ازدواجها به دلیل شرایط آب و هوایی و بلوغ جسمی اتفاق میافتد. حتی در مورد بلوغ جسمی نیز برخی خانوادههای عشایر اعتقاد دارند دختر باید در خانواده شوهر به بلوغ برسد.
این عادتها و پندارهای غلط باعث میشود دختری خردسال به عقد یك مرد بزرگسال در بیاید. گاهی بزرگان قبیلهها برای پایان دادن به دعواهای بین قبیلهای و عشیرهای و پیشگیری از نزاعهای بعدی این كار را كه به آن «خون بس» میگویند انجام میدهند.» این استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره راهكارهای جلوگیری از این مسئله میگوید: «گذشته از مشكلات جسمی و ناراحتیهایی كه در روابط زناشویی به وجود میآید، مشكلات روحی عدیدهای برای آنها پیش میآید كه منجر به خودكشی و فرار از خانه میشود و در بهترین حالت آن باعث میشود آن دختر زندگیاش را در افسردگی ادامه میدهد. این ازدواجهای آزاردهنده دخالت نهادهای فرهنگی و قضایی را میطلبد تا از این فجایع جلوگیری كنند. بعضی از این خانوادهها پرجمعیت هستند و گاهی 14 فرزند دارند و در مناطق هرمزگان برای رها شدن از هزینه شكم فرزندان خانواده خود این كار را انجام میدهند. شناسایی خانوادههای پرجمعیت و حتی اعمال پیشگیریهای اجباری برای جلوگیری موالید میتواند راهكار دیگری برای جلوگیری از این حوادث تلخ باشد. متاسفانه این ازدواجها به ثبت قانونی نیز نمیرسد و فقط توسط روحانی محل صیغه عقد جاری میشود. در بیشتر موارد این صیغه ادامه یافته و زن با كوچكترین اعتراض از خانه اخراج میشود.
بالا بردن سطح آگاهی و اطلاعرسانی از طریق رسانهها، تعریف پروژههای آموزشی در عشایر جنوب و مناطق یاد شده و استمداد از روحانیون محل برای دخالت در اینگونه موارد میتواند چارهساز باشد. چرا كه روحانیون اهل سنت در مناطق سنینشین دارای جایگاه ویژهای هستند و میتوانند با آگاهیسازی مردم از اینگونه اعمال جلوگیریكنند. گاهی دیده میشود كه عروس با عروسك به خانه بخت میآید و حتی الفبای ازدواج و زناشویی را نمیداند و متاسفانه هیچ كس هم مسائل زناشویی را به آنها آموزش نمیدهد و با مشكلات زیادی مواجه میشوند. دولت باید در یك برنامه گسترده علمی از طریق كمیته امداد، بهزیستی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه با آگاهسازی روسا و ریش سفیدان قبایل اقدام به اطلاعرسانی نموده و اجازه ندهند اینگونه فجایع و ازدواجها اتفاق بیفتد و تكرار شود.»
نظر شما