سلامت نیوز : هیکل متناسب، پوستی زیبا، دندان‌هایی سالم و بدون پوسیدگی و به‌طور کلی تندرستی، ایده‌آل هر ملتی است. البته هریک از این جوامع بنا بر موقعیت و شرایط زندگی که بخشی از آن متاثر از نوع تغذیه آنهاست، گاه با سوءتغذیه مواجه می‌شوند. بنابراین از این ایده‌آل فاصله می‌گیرند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از فرهیختگان ؛ گاه هم تغذیه چنان متناسب است که حتی می‌توان آنها را در قله ایده‌آل تصور کرد. هفت سال پیش وقتی مسوولان کشور فاصله مردم ایران را با ایده‌آل تندرستی سنجیدند متوجه شدند که نزدیک به یک میلیون کودک زیر پنج سال در کشور ما دچار کوتاهی قد ناشی از سوءتغذیه و ۴۰ درصد از خانم‌های ایرانی با میانگین سنی ۱۵ سال جوان‌تر از کشورهای توسعه یافته، دچار عوارض پوکی استخوان هستند و در هر سال معادل ۳۷هزار سال عمر مفید به دلیل عارضه پوکی استخوان در کشور از دست رفته است. هر کودک ایرانی با پنج دندان پوسیده وارد مدرسه می‌شود.

عارضه‌های قلبی و عروقی و بیماری‌های غیرعفونی بیشترین میزان مرگ‌ومیر را در کشور رقم می‌زند و ۹۰ درصد مردم ما در کشور دچار کمبود کلسیم هستند، بنابراین در آن سال‌ها اعلام شد «مصرف سرانه شیر و فرآورده‌های آن در کشور ما حدود ۸۰ کیلوگرم است که با استاندارد‌های جهانی (۲۵۰تا۳۰۰کیلوگرم) فاصله زیادی دارد که اصلا رضایت‌بخش نیست. طبق آمارهای WHOو FAO میان مصرف شیر و فرآورده‌های آن با کارایی طول عمر و عدم ازکارافتادگی نیروی انسانی هر جامعه رابطه مستقیمی برقرار است.» کمیته ملی شیر ایران در راستای ارتقای سلامت طرحی به نام « شَما» (شیر مدرسه ایران) را معرفی کرد؛ طرحی که سال ۸۵ آغاز شد و احتمالا همه بچه‌مدرسه‌ای‌های ۶ و ۷ سال اخیر شعار «شیر، اکسیر جوانی» و شعر «منم شما دوست شما، مظهر مهر و صفا، ...  می‌خوریم شیر تا بشیم شیر و نشیم پیر» برایشان آشناست.

شعری که در تبلیغات مرکز شیر مدرسه ایران از تلویزیون پخش می‌شد و شعاری که بر در و دیوار مدارس برای ترغیب بچه‌ها به نوشیدن شیر نگاشته شده بود. حال با ورود به سال ۹۲ یکی از اخبار دور از انتظار چنین طرح‌هایی در رسانه‌ها منعکس شد. مجید حاجی‌فرجی، رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به روند رو به کاهش مصرف شیر در کشور گفت: مصرف این ماده مغذی ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش یافته است، چراکه مصرف سرانه شیر سالانه ۶۰ لیتر باید باشد ولی اکنون تولید و مصرف لبنیات در کشور ۱۲ درصد کاهش یافته است.

صحبت‌های حاجی‌فرجی سوالات بسیاری را به ذهن متبادر می‌کند، سوالاتی از قبیل اینکه این برنامه‌ها راه به کجا برده‌اند؟ آیا چنین نگرانی‌هایی که حتی موجب تشکیل کمیته‌ای برای پیگیری شیر در مدارس شده بود، تاثیری در جامعه نداشته است؟ آیا این خبر نتیجه از بین رفتن چنین نگرانی‌هایی در میان مسوولان است؟ چنانچه همین طرح «شما» همواره با دیرکردها و تعویق در اجرا مواجه شده و در بخشی از مناطق و شهرها اگر نگوییم اجرای این‌گونه برنامه‌ها در مدارس رنگ باخت اما گستره پوشش‌دهی روزبه‌روز کم شده و نظم و ترتیب آن به هم ریخته است.

به هر حال بحث این گزارش تنها به این طرح بازنمی‌گردد. چنین طرح‌هایی در جهت ارتقا صورت می‌گیرد اما آنچه ما در چند سال اخیر با آن روبه‌رو بودیم نه عدم افزایش بلکه کاهش مصرف سرانه شیر بوده است. قطعا برای بسیاری، علل و عوامل و عواقب چنین رویدادی مهم است و شنیدن نظر کارشناسان نیز بیش از همه‌چیز بیانگر شرایط فعلی و آینده آن است.

در انتظار بیماری‌های پیشرفته استخوانی باشیم

بر همین اساس ضیاءالدین مظهری، نایب‌رئیس انجمن علمی پیشگیری و درمان چاقی ایران و مدیرگروه تغذیه واحد علوم و تحقیقات در گفت‌وگو با فرهیختگان گفت: پیش از اینکه این ۲۰ درصد کاهش مطرح شود، سرانه مصرف شیر در کشور ما بسیار پایین‌تر از سرانه مصرف شیر در جهان بود؛ شیر یکی از منابع بسیار مهمی است که تامین کلسیم و ارتقای سطح بیولوژیکی پروتئین‌هایی که با شیر مصرف می‌شدند ازجمله شیربرنج، پودینگ و فرنی را برعهده دارد. به عبارتی شیر قسمتی از پروتئین و کلسیم که بدن برای استخوان‌سازی به آن نیاز دارد را تامین می‌کند.

مظهری در ادامه گفت: متاسفانه با کاهش مصرف شیر و عدم تحرک مردم و همین‌طور عدم استفاده بهینه از تابش آفتاب روی پوست، شاهد بیماری‌های بسیار پیشرفته پوکی استخوان خواهیم بود. این بیماری نه‌تنها در سالمندان بلکه در افراد جوان کشور نیز در حال شیوع است، چراکه در جهت تغییر منش زندگی جوانان که آینده‌سازان ایران هستند نقش دارد و این افراد با بحران روبه‌رو می‌شوند به‌ویژه دختران که با عدم جهش قد در دوران بلوغ و همچنین با عدم بازشدن لگن و رشد آن برای پرورش فرزندان روبه‌رو می‌شوند.

وی همچنین تاکید کرد: سرانه روزانه شیر و لبنیات کم‌چرب ۵/۱  تا ۲ واحد، معادل ۲۴۴ سی‌سی است. البته در افرادی که در سنین پیش‌بلوغ و بلوغ هستند، از سه تا چهار لیوان در روز تغییر می‌یابد و خانم‌های باردار باید سه لیوان و خانم‌های شیرده  باید چهار لیوان لبنیات در روز به صورت شیر، ماست، دوغ غلیظ و کشک بی‌نمک مصرف کنند چراکه نیاز بدن‌شان به پروتئین‌های خوب و کلسیم برای استخوان‌سازی افزایش می‌یابد. مصرف شیر یکی از ویتامین‌های بسیار خوب گروه ب کمپلکس یعنی ریبوفلامین و نیاسین را هم تامین کند.

مظهری همچنین گفت: در سه دهه اول زندگی بیشترین مقدار ذخیره مواد معدنی و کلسیم صورت می‌گیرد که در کشور ما در کودکان از تولد تا ۱۰ سالگی و در دختران که از ۹ تا ۱۳سالگی به پیش‌بلوغ و بلوغ می‌رسند و نیاز است جهش قدی پیدا کنند تا به آن ظرفیت نهایی تعیین شده برسند؛ انجام می‌شود. عدم استفاده از هر یک از این گروه‌ها و مواد مغذی که از این طریق به جسم می‌رسد سوءتغذیه را در پی خواهد داشت که بازتاب آن، کاهش سرعت رشد و عدم توانایی گسترش فکر و اندیشه یا عدم توانایی یادگیری و یاد‌آوری است. آنچه در ارتباط با تغذیه مهم است، در هرم غذایی مطرح‌شده و رسالت هر فرد برای سلامتی جسمش توجه به این هرم و رساندن غذاهای متنوع و متناسب به بدن است. تغذیه باید متناسب، متعادل و متنوع باشد و نمی‌توان جایگزینی برای آن یافت یا این برنامه را به این آسانی تغییر داد.

 افزایش قیمت‌ها به چه قیمت؟

کاهش مصرف شیر میان مردم علاوه‌بر عواقب، قطعا عللی نیز دارد و این علل نیز حائز اهمیت هستند. ابوالحسن خلیلی، دبیرکل انجمن صنایع غذایی در گفت‌وگو با فرهیختگان درباره کاهش مصرف شیر در جامعه گفت: اینکه حجم بازار چه میزان کاهش پیدا کرده و عدد واقعی چقدر است، خود سوالی در بر دارد. وقتی قیمت کالاها افزایش پیدا می‌کند و سطح عمومی درآمدها کاهش پیدا می‌کند، طبیعی است که سبد مصرفی خانواده‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد و عموما در این مواقع آنچه سریع‌تر شامل این تغییرات می‌شود، سبد کالاهای اساسی و به عبارتی غذاهایی است که با گران‌ شدن این محصولات مردم به دنبال کنترل مصرف آن می‌روند. وی در ادامه گفت: بنابراین بعضی کالاها را از خرید خود حذف یا میزان آن را بسیار کم می‌کنند. تبدیل نرخ ارز مرجع به مبادله‌ای که در همه کالاها به غیر از کالاهای اساسی انجام شده، طبیعی است که موجب گران شدن قیمت تمام‌شده کالاها شده مثلا در بخش بسته‌بندی این مساله نقش بسیاری داشته است که بابت واردات آن باید از ارز مبادله‌ای استفاده شود.

خلیلی همچنین تصریح کرد: حتی گاه ارز مبادله‌ای تبدیل به ارز آزاد می‌شود یعنی کارخانه به دلیل اینکه نمی‌تواند به موقع از اتاق پایاپای ارز مبادله‌ای دریافت کند، مجبور است از سیستم بازار آزاد استفاده می‌کند که طبیعتا همه این عوامل موجب گران‌شدن قیمت مواد مصرفی می‌شود. افزایش قیمت کالاها وقتی همزمان با کاهش درآمد عمومی می‌شود، طبیعی است که کاهش مصرف مردم را به همراه دارد.

وی در ادامه به بحث یارانه تخصیص پیدا کرده در این زمینه اشاره کرد و گفت: در بحث شیر، یک بحث خوراک دام است که طبیعتا با ارز مرجع در اختیار دامدار قرار می‌گیرد اما شیر خام که قرار است تولید شود، صرفا هزینه آن از خوراک دام نیست.طبیعتا دامداری نیازهای دیگری هم دارد؛ از واکسن و هزینه دام گرفته تا خیلی موارد دیگر حتی فرآوری شیر خام در کارخانه که قیمت تمام‌شده کالا متاثر از آن هم هست و امکانات آن با ارز مبادله‌ای است بنابراین طبیعی است با افزایش قیمت روبه‌رو شویم.

 دنیای این روزهای ما

ادعای دبیر کانون انجمن صنایع غذایی برخلاف بسیاری از نظرات که مابه‌ازای خارجی آن کمتر محسوس است، به راحتی با چرخی در شهرها و سر زدن به سوپرمارکت‌ها قابل اثبات است. چنان‌که در مناطق متوسط‌نشین پایتخت در گفت‌وگو با صاحبان این مغازه‌ها می‌شنویم: «بیش از یک سال است که فروش شیر و لبنیات کاهش پیدا کرده. وقتی ارز بالا رفت و قیمت همه کالاها زیاد شد، مردم کمتر سراغ مصرف روزانه شیر و ماست می‌آیند. حتی برخی مشتری‌های ثابت ما مدتی است از هر روز یک پاکت شیر به هفته‌ای دو بار خریدرسیده‌اند.» یکی دیگر از این مغازه‌داران می‌گوید: «مردم تا پیش از این از خرید کیک و کلوچه استقبال می‌کردند اما امروز خودداری می‌کنند. با شیر و لبنیات هم همین برخورد را دارند.

اگر خریدشان بیشتر از پول همراه‌شان باشد، اغلب با حذف این محصولات بین دخل و خرج‌شان تعادل ایجاد می‌کنند.»یکی دیگر از فروشندگان مواد لبنی در غرب تهران نیز همین نظر را دارد. او معتقد است اساسا خرید مردم از سوپرمارکت‌ها کاهش یافته و مردم معمولا در خریدهایشان شیر را در اولویت نخست‌شان قرار نمی‌دهند.

 بر همین اساس با افزایش قیمت شیر، که در ابتدای اجرای هدفمندی یارانه‌ها شیر خام ۵۵۰ تومان و در ابتدای امسال ۹۳۰ تومان بوده است، علت این کاهش سرانه مصرف به خوبی قابل درک است. آنچه در این چند سال بر مصرف شیر به‌عنوان معیار سلامت جسم و تغذیه مناسب تاثیر گذاشته است، موجب می‌شود کشور ما در آستانه ورود به جامعه‌ای باشد که در آن، بیماری‌های گوناگون، کوتاهی قد، پوکی استخوان و مادران ناتوان در بارداری روزبه‌روز بیشتر شود، بنابراین حال که به دنبال رشد جمعیت و تبلیغات مربوط به آن هستیم، خوب است این موضوع را هم در نظر بگیریم که این کودکان در آینده چقدر با سوءتغذیه روبه‌رو هستند و چقدر قرار است با جسم سالم و متناسب زندگی کنند؟