سلامت نیوز : حدود یک سال از تجربه اجرای نسخه شهری پزشک خانواده در استان مازندران می‌گذرد و اکنون در آستانه دوسالگی این طرح در استان مازندران به گواه مجریان پزشکان خانواده "فرهنگ‌سازی" و "اعتبارات" پاشنه آشیل اجرای این نسخه شفابخش نظام سلامت است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ؛ بر اساس تعاریف جهانی، پزشک خانواده باید مرکز تلاش دولت‌ها برای بهبود کیفیت خدمات مراقبتی و بهداشتی، کاهش هزینه‌ها و برقراری عدالت در سیستم‌های مراقبتی و سلامتی باشد. در ایران نیز برنامه پزشک خانواده که برخی کارشناسان آن را ناجی نظام سلامت کشور می‌دانند، قرار است علاوه بر بهبود کیفیت خدمات مراقبتی - بهداشتی و کاهش هزینه‌ها، شعار عدالت در سلامت را محقق سازد.

برهمین اساس بود که پس از اجرای هر چند ناقص پزشک خانواده در روستاها، این برنامه روی ریل شهرها افتاد تا در حین اجرا مشکلات آن در هر دو بخش شهری و روستایی شناسایی و الگویی شود برای تعمیم آن به سراسر کشور.

در این میان استان مازندران با جمعیتی حدود دو میلیون و 500 هزار نفر که البته حدود یک میلیون و 240 هزار نفر آن شهری هستند، به عنوان نخستین استان مجری پزشک خانواده شهری از اوایل سال گذشته وارد این برنامه شد.

بنا بر اعلام دکتر محمدمهدی ناصحی، رییس دانشگاه علوم پزشکی مازندران بیش از 86 درصد جمعیت استان برای اجرای این برنامه سرشماری شده‌اند و اطلاعات حدود 84 درصد آنها به سامانه سلامت ایرانیان وارد شده است. به این ترتیب است که اکنون 70 درصد شهرنشینان مازندران پزشک خانواده خود را انتخاب کرده‌اند.

همچنین به گفته دکتر ناصحی حدود 3633 نفر از کادر پزشکی شامل پزشک عمومی، متخصص، ماما و ... برای شرکت در این برنامه ثبت نام کرده‌اند که 963 نفر از آنها پزشک عمومی، 356 نفر متخصص و 902 نفرشان ماما بوده‌اند.

در مجموع در حال حاضر 91 مرکز مجری دولتی و همچنین 257 پایگاه پزشک خانواده طرف قرارداد با بیمه تامین اجتماعی و بیمه سلامت مدیریت اجرای برنامه پزشک خانواده در این استان را بر عهده دارند که به گفته دکتر ناصحی مابقی پایگاه‌ها نیز می‌توانند با رفع نواقص به این طرح بپیوندند.

همچنین علاوه بر این مراکز، 22 بیمارستان دولتی، داروخانه‌ها و پاراکلینیک‌ها نیز با برنامه پزشک خانواده قرارداد منعقد کرده‌اند و به دنبال فعالیت این مجموعه، حدود 106 هزار ویزیت پایه در استان مازندران انجام شده و از اردیبهشت ماه امسال نیز حدود 500 هزار ویزیت جاری در قالب برنامه پزشک خانواده صورت گرفته است.

در هر حال با وجود تمام اقدامات صورت گرفته برای فراهم شدن زیرساخت‌ها در جهت اجرای نسخه شهری پزشک خانواده، به نظر می‌رسد پرداختن به مقوله "فرهنگسازی" و اقدام در جهت اصلاح تفکر تخصص محوری حتی می‌تواند از مبحث "منابع مالی" هم مهم‌تر باشد و چه بسا که پرداختن بیش از پیش به آن، پزشک خانواده را در شهرها روی غلطک اجرا قرار دهد؛ نکته‌ای که چند تن از پزشکان طرف قرارداد پزشک خانواده در مازندران نیز بر آن تاکید دارند.

دکتر ریتا صیامی، مسوول مرکز مجری پزشک خانواده شهری شماره 6 شهرستان قائمشهر ضمن اذعان به مزایای برنامه پزشک خانواده، عدم بسترسازی و فرهنگسازی را از مشکلات اساسی این برنامه خوانده و به ایسنا می‌گوید: مردم هنوز به پزشک عمومی عادت ندارند و حتی عده‌ای پزشک عمومی را فردی بیسواد می‌دانند که بیکار بوده و این برنامه موجب اشتغال آنها شده است.

وی در این باره ادامه می‌دهد: از آنجا که مردم همچنان به متخصصان اقبال دارند، من پزشک عمومی، شده‌ام منشی پزشک متخصص تا دفترچه بیمار را برای ارجاع به متخصص مهر بزنم. این توهینی است به جامعه پزشکان عمومی.

وی می‌گوید: پزشک خانواده و نظام ارجاع، طرح جامع و خوبی است اما چنین برنامه‌ای برای اجرا حداقل 2 تا 3 سال نیازمند فرهنگسازی است؛ هم برای مردم و هم برای تیم سلامت مجری طرح. اما متاسفانه این اقدامات بسیار سریع انجام شد و این امر ممکن است بازدهی را کاهش دهد.

صیامی همچنین می‌گوید: اصرار مردم برای مراجعه به متخصص در حالیست که پزشک خانواده می‌تواند تنها هشت درصد مراجعان را به متخصص ارجاع دهد. هر چند که این محدودیت ارجاع هنوز اجرایی نشده است اما با اجرای آن مشخص نیست که تکلیف بازپرداختی‌ها چه خواهد شد.

دکتر علی هلاکو، پزشک خانواده مسوول در یکی از پایگاه‌های پزشک خانواده (بخش خصوصی) که البته پایگاه وی تر و تمیزتر و خلوت‌تر از مرکز قبلی بود نیز مهم‌ترین مشکل را در اجرای این برنامه، عدم اطلاع کافی بیماران می‌داند و می‌گوید: مهم‌ترین اشکال آن است که باید برای بیماران توضیح داده شود؛ ازآنجا که بیمار مانند گذشته نمی‌تواند به هر پزشکی که خواست مراجعه کند، ممکن است دچار دوگانگی شود. البته پزشک خانواده و نظام ارجاع مزایای بسیاری دارد از جمله آنکه هر فردی یک پزشک خانواده خواهد شد و تمام مباحث سلامتی وی کنترل می‌شود.

وی افزود: هر چند در ابتدای طرح مانند دیگر طرح‌ها، مشکلاتی وجود داشت اما هر چه از اجرای آن می‌گذرد، مباحث بهتر پیش می‌رود. در مجموع تا زمانی که این برنامه برای بیماران نهادینه شود، باید برای آنها توضیح داد.

یکی از مباحثی که مردم مراجعه کننده به مراکز مجری پزشک خانواده از آن گله داشتند، ساعت کار پزشکان خانواده بود. هنگام مراجعه به این مراکز ساعت کار پزشکان خانواده از 8 صبح تا 12 ظهر و 4 بعدازظهر تا 8 شب عنوان شده بود و مراجعه کنندگان از این محدودیت گله داشتند که البته این گلایه آنها نیز از بی‌اطلاعی‌شان ناشی می‌شد؛ چرا که در زمان استراحت پزشک خانواده، پزشک خانواده جانشین فعال می‌شود و به گفته زهرا فغانی از پرسنل ستادی امور شبکه‌های برنامه پزشک خانواده شهری در مازندران، با مراکز معین نیز در سطح شهر قرارداد منعقد می‌شود که در صورت مراجعه افراد به این مراکز باید 30 درصد فرانشیز بپردازند.

دکتر سکینه خلیلی، مسوول مرکز شماره 3 ساری که پزشک خانواده روستایی نیز هست از عدم رعایت سیستم ارجاع گله می‌کند و ضمن اشاره به محدودیت‌های پزشکان خانواده در تجویزهایشان، ادامه می‌دهد: پزشکان خانواده تنها مجازند 270 قلم دارو را در نسخه‌هایشان بنویسند و حتی داروهای معمولی چربی خون و خدمات پاراکلینیکی حتی آزمایش معمولی را نمی‌توانند تجویز کنند و همین امر سبب می‌شود که ارجاع افزایش یابد؛ این درحالیست که پزشکان خانواده برای ارجاع بیماران محدودیت خواهند داشت.

وی همچنین می‌گوید: 18 سال است که در طرح بهره‌وری بهداشت و بیمه روستایی قراردادی فعال هستم و به امید استخدام در این برنامه وارد شدیم اما هنوز خبری از استخدام نیست و بسیاری از همکارانم به همین دلیل انصراف دادند.

البته پزشکان مجریان این برنامه گلایه‌های دیگری نیز داشتند از جمله آنکه برخی از آنها از حجم زیاد کار و کمبود پرسنل ناراضی بودند و اذعان داشتند که این حجم کاری علاوه بر نارضایتی پزشک، نارضایتی بیمار را نیز به دنبال خواهد داشت.

نحوه پرداخت به پزشکان خانواده و تغییر روش‌های پرداخت که از سوی بیمه‌ها اعمال می‌شود نیز از دیگر گلایه‌های پزشکان خانواده مجری طرح در مازندران بود و برخی عنوان می‌کردند هر چند که از اوایل سال گذشته وارد این برنامه شده‌اند اما هفته گذشته تنها مزد دو ماه زحمت‌شان را دریافت کرده‌اند که رییس دانشگاه علوم پزشکی مازندران در این باره به ایسنا گفت که اقدامات برای تسویه حساب با پزشکان خانواده مراحل نهایی را طی می‌کند و به زودی مزد زحمات آنها به صورت کامل پرداخت می‌شود البته پرداختی به برخی از پزشکان خانواده نیز به صورت کامل انجام شده است.

دکتر نادر آهنگر، معاون فنی مرکز بهداشت استان مازندران و عضو دبیرخانه ستاد اجرایی پزشک خانواده در این استان، نیز در پاسخ به سوال ایسنا درباره کم و کاستی‌های اجرای برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در مازندران می‌گوید: با وجود تبلیغاتی که برای اجرای این برنامه انجام دادیم اما هنوز مردم اطلاع دقیقی از آن ندارند. برای اطلاع رسانی و فرهنگسازی پزشک خانواده و نظام ارجاع، بسیج همگانی لازم است و انتظار داریم رسانه‌ها بویژه رسانه ملی در این زمینه وارد شود.

پزشک خانواده راه حلال افزایش درآمد پزشکان عمومی

وی می‌افزاید: از طرف دیگر برخی مقاومت‌ها، هر چند ناچیز، از سوی برخی پزشکان برای اجرای این برنامه وجود دارد. در مجموع فواید این برنامه زیاد است و طبیعتا اوایل اجرای هر کاری مشکلاتی وجود دارد که انتظار است با همکاری سایر نهادها و ارگان‌های مربوطه، مشکلات برطرف شود.

وی در پاسخ به انتقاداتی درباره روش پرداخت‌ها به پزشکان خانواده می‌گوید: برخی فرم‌های قرارداد دیر به دست ما رسید و از طرف دیگر طراحی نظام پرداخت به صورت کامل مشخص نیست و به همین دلیل بسیاری از پرداخت‌ها به صورت علی‌الحساب است. در مجموع بیمه‌ها همکاری خوبی داشته‌اند و قرار شده اقدامات در جهت رفع مشکلات تسریع شود و حق و حقوق اعضای تیم سلامت پرداخت شود.

در هر حال نسخه شهری برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در حالی در استان مازندران پیش می‌رود که به گفته رییس دانشگاه علوم پزشکی این استان خیلی‌ها نمی‌خواهند این برنامه پا بگیرد و در این باره می‌گوید:« از آنجا که برخی پزشکان که البته انگشت شمار هستند، منافع خاصی داشته و درآمدهای ناصحیح دارند، در برابر اجرای این طرح مقاومت می‌کنند و برای این مقاومت‌هایشان حرفی برای گفتن ندارند و نتوانسته‌اند از نظر علمی ما را قانع کنند. این درحالیست که با اجرای این طرح جایگاه 90 درصد پزشکان عمومی حفظ می‌شود و درآمدهایشان افزایش می یابد. این طرح راه درست و حلال افزایش درآمد پزشکان عمومی است.»