سلامت نیوز: سکته‌های مغزی به عنوان دومین عامل مرگ‌و‌میر در دنیا هر سال جان 6 میلیون نفر را می‌گیرد. در کشور ما نیز 250 تا 300 نفر در طول روز دچار سکته مغزی می‌شوند و این تعداد بدون در نظر گرفتن افرادی است که دچار علایم خفیف می‌شوند یا به بیمارستان مراجعه نمی‌کنند...

 این آمار را دکتر علیرضا زالی، متخصص مغز و اعصاب و رییس سازمان نظام پزشکی مطرح کرده است. سکته‌های مغزی کیفیت زندگی افراد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و در مواردی باعث ایجاد معلولیت در فرد بزرگسال یا سالمند می‌شود. دکتر زالی در مورد افزایش بروز سکته‌های مغزی در کشور به دلیل سالمندشدن جمعیت، هشدار می‌دهد.

دکتر حسین پاکدامن، متخصص مغز و اعصاب، می‌گوید: «ژنتیک، فشارخون، مصرف دخانیات، قندخون، چربی بالا، چاقی و کم‌تحرکی از اصلی‌ترین عوامل سکته مغزی هستند. این عوامل طی یک سیر تکاملی باعث گرفتگی عروق و آماده شدن زمینه برای سکته مغزی به ویژه در افراد بالای 55 سال می‌شوند.»

او به نتایج یک تحقیق در سال 68 اشاره می‌کند که طی یک دوره 8 ساله انجام داده است. در این تحقیق مشخص شده سن ایجاد سکته‌های مغزی در کشور ما 10سال از دنیا کمتر است؛ یعنی سن شروع سکته مغزی در ایران 45سالگی است و در دنیا 55 سال. دکتر پاکدامن می‌گوید: «این نتایج در تحقیقات بعدی نیز تایید شد.»

براساس آمارها 50 درصد سکته‌های مغزی ناشی از فشارخون بالاست. دکتر پاکدامن نیز فشارخون کنترل‌نشده را یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد سکته مغزی می‌داند و می‌گوید: «خیلی وقت‌ها فرد دچار فشار خون یا قندخون بالاست اما تا سال‌ها از این موضوع اطلاع ندارد و همین مساله شانس ابتلای او را به سکته‌های مغزی افزایش می‌دهد.» به همین دلیل است که آگاهی عمومی ‌می‌تواند میزان سکته‌های مغزی را کاهش دهد و این موضوعی است که دکتر پاکدامن بر آن تاکید دارد. این متخصص مغز و اعصاب ادامه می‌دهد: «بیش از 70 درصد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند، عوامل خبردهنده در سابقه خود دارند. علایم سکته مغزی ناگهانی نیست و ممکن است طی ماه‌ها یا سال‌ها ‌بروز کند ولی فرد به آن بی‌توجه باشد.» وی به برخی علایم سکته مغزی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «از آنجا که هر رگی مسوول خونرسانی به یک قسمت از مغز است، با توجه به اینکه کدام رگ دچار گرفتگی شود، علایم سکته متفاوت است اما افراد مسن و افراد‌ پرخطر باید علایمی ‌همچون خواب‌رفتگی ناگهانی دست‌ها هنگام برخاستن از خواب، کم‌شدن قدرت یک یا هر دو دست، اختلال در صحبت، اختلال در بلع، از دست دادن تعادل، دوبینی و تاری چشم را جدی بگیرند زیرا این علایم شاید زودگذر باشند اما ممکن است پیشرفت کنند. به همین دلیل مراجعه به پزشک و انجام اقدام‌های درمانی لازم است تا از بروز سکته مغزی پیشگیری شود یا وقوع آن به تاخیر بیفتد.»

دکتر پاکدامن با انتقاد از کمبود مراکز تخصصی درمان سکته مغزی در کشور می‌گوید: «این موضوع بیش از 10 سال است که به یکی از دغدغه‌های ما تبدیل شده و بارها گفته‌ایم که چرا با وجود این همه مراکز و بیمارستان‌های قلب در کشور، مراکز درمان سکته مغزی به اندازه کافی نیست. در صورت بروز سکته‌ مغزی می‌توان با تزریق داروی لازم تا پیش از 5/4 ساعت از پیشرفت تخریب سلول‌ها جلوگیری کرد اما متاسفانه نبود آگاهی عمومی در مورد علایم سکته مغزی و همچنین نداشتن برنامه‌ریزی لازم برای انتقال سریع بیمار به مراکز درمانی و نبود مراکز تخصصی لازم و کافی در سطح کشور، باعث افزایش تخریب سلول‌های مغزی و پیامدهای این بیماری می‌شود.»


هر 2 ثانیه یک نفر در دنیا دچار سکته مغزی می‌شود

بخشی از کاهش عوارض سکته‌های مغزی مربوط به توانبخشی درست و به موقع این بیماران است که می‌تواند از بروز ناتوانی‌ها و معلولیت‌های شدید در بسیار از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، پیشگیری کند. دکتر نورالدین نخستین‌انصاری، استاد دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به مختل شدن خونرسانی به مغز در سکته‌های مغزی به دلیل لخته یا پارگی برخی عروق می‌گوید: «سکته‌های مغزی عامل اصلی معلولیت در بزرگسالی است و با توجه به وسعت ناحیه آسیب‌دیده مغز، شدت سکته تفاوت دارد.» وی با اشاره به آمار تکان‌دهنده بروز سکته‌های مغزی در دنیا می‌گوید: «در هر 2 ثانیه یک نفر در دنیا دچار سکته مغزی می‌شود و هر 6 ثانیه یک نفر بر اثر سکته مغزی می‌میرد.»

دکتر نخستین انصاری ضعف ناگهانی در یک طرف بدن را یکی از علایم سکته مغزی ذکر می‌کند و یادآور می‌شود: «اختلال در صحبت، اختلال در درک، اختلال دید، اختلال تعادل و سردردهای ناگهانی و شدید از علایم شایع سکته‌های مغزی هستند که فرد با مشاهده آنها باید بلافاصله به اورژانس اطلاع دهد.»

وی با بیان اینکه براساس آخرین آمارها، 23 تا 103 نفر به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت در ایران دچار سکته مغزی می‌شوند، تاکید می‌کند: «هر دقیقه تاخیر در درمان سکته مغزی می‌تواند باعث تخریب میلیون‌ها سلول و عوارضی برگشت‌ناپذیر شود.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه چربی خون، فشارخون، مصرف دخانیات و نداشتن فعالیت بدنی تا 50 درصد خطر بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهد، می‌گوید: «افسردگی، اضطراب، مصرف الکل، بیماری‌های التهابی و... در بروز سکته‌های مغزی نقش دارند. ضمن اینکه شرایط نامناسب اقتصادی و بی‌ثباتی اقتصادی نیز بر ابتلا به بیماری‌های قلبی و مغزی تاثیر مستقیمی‌ دارند اما عوامل دیگری مانند سن یا وراثت هم در این زمینه دخیل‌اند و قابل‌تغییر نیستند.»

وی با بیان اینکه پس از 50 سالگی با افزایش هر دهه از عمر خطر ابتلا به سکته مغزی 2 برابر افزایش می‌یابد، ادامه می‌دهد: « فردی که در میان اقوام مذکرش فردی پیش از 55 سال و در اقوام مونثش خانمی قبل از 65 سال سابقه سکته مغزی دارد، باید بیشتر به علایم این بیماری حساس باشد. ضمن اینکه بروز سکته‌های مغزی در مردان و زنان متفاوت است. یعنی در مردان یک نفر از هر 6 نفر و در زنان یک نفر از هر 5 نفر به سکته مغزی دچار می‌شوند که این بیشتر مربوط به طول عمر بیشتر زنان است.»

دکتر نخستین انصاری با اشاره به اینکه سکته مغزی، بیماری سالمندی است اما در کشور ما سن ابتلا به آن به میانسالی رسیده است، می‌گوید: «10 درصد افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند کاملا بهبود می‌یابند، 65 درصد نقص‌های خفیف تا شدید پیدا می‌کنند، 10درصد نیاز به بستری شدن دارند و 15درصد هم فوت می‌کنند اما 70درصد از افرادی که زنده می‌مانند، می‌توانند با توانبخشی زندگی مستقلی داشته باشند، 80 درصد تحرک لازم را به دست می‌آورند و 84 درصد هم به میان خانواده بازمی‌گردند.» وی می‌افزاید: «با این وضعیت می‌توان با یک رویکرد مشترک آموزشی نحوه پیشگیری و مراقبت از سکته مغزی را به جامعه آموزش داد و آگاهی‌های متخصصان را نیز بالا برد تا سکته‌های مغزی کمتر بر کیفیت زندگی افراد اثر منفی بگذارد.»

استاد دانشکده توانبخشی دانشگاه تهران با اشاره به توجه بیشتر و آگاهی‌بخشی در خصوص توانبخشی خاطرنشان می‌کند: «اگرچه علم توانبخشی در کشور رشد زیادی داشته و مراکز زیادی نیز ایجاد شده است اما هنوز با استانداردهای روز دنیا فاصله داریم. ایجاد واحدهای سکته مغزی در بیمارستان‌ها و وجود کارکنان آگاه در این زمینه می‌تواند بخش زیادی از عوارض سکته‌های مغزی را کاهش دهد و سیستم سلامت باید به این سو حرکت کند.» وی با اشاره به کمبود مراکز توانبخشی تخصصی برای سکته مغزی در کشور بیان می‌کند: «پس از سکته مغزی، اقدام‌های پزشکی اولویت دارد اما به محض ثابت شدن وضعیت فرد، باید اقدام‌های توانبخشی از همان زمان بستری آغاز شود تا آسیب کمتری متوجه بیمار شود.»


درمان‌های پیشرفته گران است و بیمه‌ها وارد نمی‌شوند

کمبود مراکز تخصصی درمان سکته‌های مغزی موضوعی است که انتقاد دکتر زالی، رییس سازمان نظام پزشکی را نیز در پی داشت. مساله‌ای که دکتر حسن امامی‌رضوی، معاون سلامت وزارت بهداشت هم آن را تایید می‌کند و می‌گوید: «روش‌های درمان سکته مغزی که کمک می‌کند این بیماری پیشرفته‌تر نشود، در کشور ما کم است زیرا این درمان‌ها گران‌قیمت است و ابزار و تجهیزات آن نیز گران‌قیمت است بنابراین به حمایت‌های بیمه‌ای نیاز دارد که بیمه‌ها نیز تا زمانی که افزایش اعتبار نداشته باشند، نمی‌توانند این هزینه‌ها را تامین کنند.» وی با بیان اینکه آمار سکته‌های مغزی در کشور ما اگر از آمار جهانی کمتر نباشد بیشتر هم نیست، می‌افزاید: «سکته مغزی بیماری پیری و کهنسالی است و از آنجا که جمعیت کشور ما جوان است آمار بروز این بیماری در کشور ما کمتر است اما با توجه به افزایش بیماری‌های غیرواگیر مانند فشار خون و دیابت که زمینه‌ساز سکته مغزی است، می‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده شاهد بروز بیشتر سکته مغزی در کشور باشیم.»

معاون سلامت وزارت بهداشت با اشاره به کمبود حمایت‌های بیمه‌ای از بیماران دچار سکته مغزی، خاطرنشان می‌کند: «بخشی از این بیماران به بستری نیاز دارند ولی در موارد حاد مورد حمایت بیمه قرار می‌گیرند اما در موارد مزمن مکانیسم لازم برای حمایت بیمه‌ای از این افراد وجود ندارد ضمن اینکه به دلیل هزینه‌بر بودن این درمان‌ها انگیزه کافی برای این حمایت‌ها وجود ندارد بنابراین در بیشتر موارد حمایت‌ها به وسیله خانواده‌ها انجام می‌شود که اثربخشی لازم را ندارد.» وی تاکید می‌کند: «بیمارستان‌ها بخش بستری برای بیماران دارند اما در روش‌های جدید درمانی کمبودهایی وجود دارد که به افزایش حمایت‌های بیمه‌ای و درواقع افزایش اعتبار بیمه‌ها نیاز دارد.»
منبع: هفته نامه سلامت