به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ آب، خاك و هوا مقولههایی كه زنجیروار به هم متصلاند باعث به هم خوردن تعادل مولفههای زیست محیطی میشود. خاك كشور از بین میرود و درختان جنگلها كه باعث تحكیم خاك میشدند قطع میشوند، در كنارش سیلاب میآید و آب فراوانی از این طریق از دست میرود، آبی به حجم 29 درصد آب كشور آبهای استحصالی میماند كه 71 درصدند و باید از آنها استفاده كنیم. كشور ما با اختصاص دادن یك درصد جمعیت جهان به خود، 36 صدم درصد آب دنیا را به خود اختصاص داده، از سوی دیگر37 میلیون هكتار از 165 میلیون خاك كشور قابل استفاده كشاورزی است با راندمان آبی 32 درصد. محصولات خشك كشاورزی كه با این راندمان آبی ارائه میدهیم رتبه صد و دوم از میان 123 كشور دنیا را برایمان به ارمغان آورده است و 23 صدم دلار تولیدات كشاورزی در هر مترمكعب.
دچار تنش آبی شدهایم
دكتر عبدالرحیم صلوی تبار، مشاور مدیرعامل شركت مهاب قدس كه بسیاری از پروژههای آبی كشور را در دست دارد، از جمعیتی كه در سال 1400 به آن میرسیم سخن میگوید. او با بررسی سرانه مصرف آب در سالهای 35، 80 و 1400 اعلام كرد: «در سال 1335، مصرف سرانه آب، 7000 مترمكعب بود در حالی كه در سال 80 به 1844 متر مكعب رسید و این رقم در سال 1400 به 1300 مترمكعب خواهد رسید.» وی با اظهار تاسف از شرایط تنش زای آب گفت: «ما در حال حاضر وارد شرایط تنش شدهایم، هم در معیار مصرف آب تجدیدشونده، هم در كاهش متوسط بارش كه به 9 درصد میرسد و هم در افزایش نیمدرجهیی دما. از طرفی حجم آب زیرزمینیمان در حال تغییر است، 665 آبخوان داریم 47 درصدش ممنوعه است و باقی آنكه ممنوعه نیست شرایط مطلوبی ندارند. كاهش حجم میانگین سالانه آبخوانهایمان را داریم 7/4 میلیارد از ذخیره آبهای استاتیك كشور را از دست میدهیم، سالی هم نیم متر سطح آب زیرزمینی كشور در حال افت است.
اینها همه خبرهای بدی است كه در حوزه آب كشور با آن مواجهیم.» این مشاور حوزه آب با ارائه پیشنهاداتی مدیریتی در جهت رفع مشكلات برآمد. او در سخنانش با تاكید بر اجازه مدیریت به مردم گفت: «به مردم اجازه مدیریت ندادیم، در واقع آنها را آموزش ندادیم، همیشه مدیریت از بالا بوده كه مشكلساز شده. اقدام برای افزایش راندمان كشاورزی، زمان مناسب آبیاری در هنگامی كه درصدی از كل خاك از آب تخلیه شده باشد، آبیاری در فاصلههای زمانی و مكانی مناسب، آبیاری شبانه كه موجب كاهش تبخیر از سطح مزرعه میشود و آبیاری زیر پوششهای پلاستیكی از پیشنهاداتی است كه میتواند به عنوان راهكار برای مصرف بهینهتر درنظر گرفته شود.»
قوانینمان بازدارنده نیست
نماینده وزارت نیرو با بررسی وضعیت آب زیرزمینی كشور در گذشته، حال و آینده اذعان داشت ما طی 40 سال گذشته در بخش كشاورزی شتاب زیادی در مصرف آب داشتیم. مهندس علی اصغر قانع، مدیركل آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به اینكه طی سالهای 84 تا امروز با وجود تعداد زیاد چاههایی كه حفر شد، آبدهی كمتر از قبل شد، اظهار داشت: «وضعیت مخازن آب زیرزمینی ما بهگونهیی است كه مجبور به استفاده از حجم آب استاتیك شدهایم، عمده سرمایهگذاریهای بخش زیربنایی صنعت و تولید به آب زیرزمینی وابسته است، ذخیره استاتیك در كشور باید 500 میلیارد مترمكعب باشد و اكنون در حال استفاده از این ذخیره هستیم. ما در كشور سالی 800 كیلومتر جابهجایی چاهها داریم و صدها كیلومتر به عمق چاهها افزوده میشود.»
این مدیر نیرویی با اشاره به عوامل موثر در تشدید بحران در منابع آب اعلام كرد: «در گذشته حداقل هزینهیی به عنوان حقالتظاره برای آب پرداخت میكردند كه نشان از ارزشمندی كالا بود، اما هرچند كم هم بود این هزینه حذف شد. همچنین متناسب نبودن مجازاتها، بازدارنده نبودن قوانین، همه اینها از عوامل تشدید بحران محسوب میشود. در كشوری چون هلند، قانونی وجود دارد كه اگر كسی چاه غیرمجازی حفاری كند، باید به اندازه یك سال درآمد محصولش را جریمه دهد. در استرالیا تنها یكی از قوانین بازدارندهاش 400 صفحه است در حالی كه در قوانین ما بیش از 5، 6 صفحه وجود ندارد.»نیروگاهها با برداشت از آب زیرزمینی، و افت این آبها باعث میشوند نیروگاهی كه با وجود 37 حلقه آبی كه از آن برداشت میشود مورد تهدید واقع شود و تا چند سال دیگر تعطیل شود. این مدیر نیرویی با پیشنهاد ورود مردم به بحث مدیریت آب ادامه داد:«اگر مردم را در این بحث مشاركت دهیم و از آنان بخواهیم در مدیریت آبهای زیرزمینی و چاهها كمك كنند راحتتر میتوان منابع آب را كنترل كرد و از افت سفرهها كاهش داد.»
اقتصاد كشورهای عقب افتاده بر اساس كشاورزی است
بحث دیگری كه در این نشست زیست محیطی مطرح بود، سهم كشورها از كشاورزی و لزوم توسعه یا عدم توسعه آن بود، بحثی كه با مصرف آب در كشور ارتباط مستقیم دارد. دكتر كشاورز، پژوهشگر كشاورزی از مدعوین این مناظره بود كه با پرداختن به كاهش سهم كشاورزی در همه كشورها ایران را جزو معدود كشورهایی دانست كه در این بخش همچنان مانند سابق در حال كار است. او با نگاهی به كشورهای دیگر گفت: «فائو اعلام میكند، عموم كشورها هم از نظر سهم اشتغال و هم تعداد جمعیت در بخش كشاورزی دچار كاهش شدند. آب امری فرابخشی است كه مترتب بر توسعه پایدار است، از ابعاد زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برخوردار است. باید دید اندازه كشاورزی از دید اقتصاد چقدر است و چقدر در آن نقش دارد. اندازه كشاورزی در همه دنیا با گران شدن مواد غذایی 40 میلیارد دلار است كه با تقسیم بر 5 میلیارد كمتر از 600 دلار برای هر نفر میرسد، كه نشاندهنده این است كه برای هیچ كشوری امر توسعه آوری نیست.»
او با تاكید بر دیدگاه آمایشی و پایداری اظهار داشت: «فقط در كشورهای عقب افتاده است كه اقتصادشان بر اساس كشاورزی است، در كشورهای خاورمیانه و حتی توسعهیافته هم كشاورزی شان از ما كمتر است. اگر نگاهی به كشاورزی چین بیندازیم، میبینیم كه مصرف آب كشاورزی چین در 20 سال بیش از 400 میلیارد مترمكعب بوده كه در حال حاضر به 370 رسانده است و این كاهش بسیار در صنعت این كشور تاثیر داشته است. در كشور ما سناریوی مطلوب رشد جمعیت تا سال 1420، 103 میلیون نفر خواهد بود با سرانه آب كمتر از 1260 مترمكعب.»
وی با اشاره به چالشهای آب در كشور عنوان داشت: «تالابها و دریاچههای ما در اثر خشك شدن ریزگرد و نمك تولید میكنند، ریزگردی كه به راحتی میتواند 23 میلیون نفر جمعیت را تهدید كند، علاوره بر آسیبهای انسانی به طور مستقیم، در اثر شور شدن چاهها، سالی 17 تن به طور متوسط نمك را وارد خاك میكنیم، این در حالی است كه سیستم زهكشی نداریم و اگر شانس بیاوریم و بارندگی بالای 350 میلیمتر باشد ممكن است شوری از بین برود. ما در سرزمین كم آبی به سر میبریم، سرنوشت حیات و توسعه مان با آب گره خورده است، نگرشهای بهرهوری با آب در همه جوانب باید تغییر كند، ما در شرایط فعلی در بحران بزرگی از كشاورزی هستیم كه در این راستا توسعه پایدار ما مستلزم افزایش درآمد ملی است و افزایش درآمد ملی هم مستلزم توسعه پایداراقتصادی كشور است نه فقط كشاورزی، كشاورزی باید سهمش را از آب كم كند و در تولید ناخالص داخلی بالا بیاید. در واقع باید حجم آبی كه در 20 سال آینده به زمین میرسانیم به كمتر از 8500 متر مكعب برسد.»
آب كالایی یكبار مصرف نیست
آب زراعی در كشور ما از كیفیت خوبی برخوردار است، كیفیتی كه لازمه آب شرب است و در آب كشاورزی وجود دارد. عضو هیات علمی انستیتو آب دانشگاه شریف از تصفیه آبهای سطحی توسط زمین میگوید. سیدجمالالدین هاشمیان معتقد است آب اكسیر است نه كالایی یكبار مصرف، كالایی است كه باید بارها و بارها از آن استفاده كنیم. او در نشست كارشناسان زیست محیطی با تاكید بر بالا بودن كیفیت آب كشاورزی نسبت به شرب گفت: «ما بهترین كیفیت آبمان را برای امور زراعی مصرف میكنیم در حالی كه آب شربمان مشكل دارد. در تهران نیمی از آب را از آبهای سطحی استفاده میكنیم و نیمی دیگر را از چاه. اما آنچه این تصفیه را مشكلدار میكند ازتی است كه حذف نمیشود. زمین ازت را كامل حذف نمیكند.
در واقع اوره ادرار به آمونیاك تجزیه میشود، آب در زمین در لایه غیر اشباع توسط باكتریها به نیترات تبدیل میشود، در واقع آب زیرزمین حاوی 43 درصد نیترات فاضلاب است كه از نظر شرب مشكل بهداشتی دارد. بزرگترین مشكل ما درباره آب، مشكل تخصیص است، ما آب نیتراته را كه برای زراعت حكم كود دارد، مینوشیم، در حالی كه میتوان كود نخرید واز این آب استفاده كرد.»این استاد دانشگاه با اشاره به مشكل مهار و ذخیره سدسازی اعلام كرد: «ما درباره تخصیص زیست محیطی هم مشكل داریم، وقتی سد احداث میكنیم، بعد از سد و در پایین دست رودخانه دیگر آبی وجود ندارد، اگرهم داریم در لحظاتی داریم كه آب قابل مهار نیست و مجبور به رهاسازی آب هستیم. این در حالی است كه در دنیا علاوه بر ذخیره سدی، ذخیره زیرزمینی هم دارند، در واقع آبخوان داری میكنند، نكتهیی كه ما از آن غافلیم و فقط به ذخیره سطحی میپردازیم، ذخیرهیی كه مشكل شوری دارد. ذخیره زیر زمینی باعث حفظ آب میشود، صدها سال میماند بدون اینكه كیفیتش از بین برود.، در حالی كه آب پشت سد، بیش از یكسال دوام نمیآورد. در گذشته وزارت جهاد به آبخیزداری و آبخوانداری توجهاتی كرد، اما بعدها نتوانست با وزارت نیرو رقابت كند و طرح منتفی شد.»
ورود فاضلاب به آبهای رودخانهیی و آلوده كردن آبهای شرب عدم مدیریت صحیح و آلودگی توسط پسابهای صنعتی بخشی دیگر از سخنان این كارشناس آب بود، وی معتقد است برای حل مسائلی چون بازگشت ماهیهای قزلآلا، محدود كردن صید نیست كه آنهارا بازمیگرداند، ما زیستگاه این آبزیان را تخریب كردهایم، آلودگیهای ایجاد شده باعث از بین رفتن تخمهای ماهیها میشود. خاك خود تصفیهكنندهیی است كه میتوان آب را به واسطه آن از برخی املاح پاك كرد، املاحی چون فسفر، هاشمیان میگوید: «در تحقیقی برآورد شده است، در سال 2005 آب طبیعی 71 درصد است در حالی كه همین آب در سال 2020 به 50 درصد میرسد، این یعنی در همه دنیا با بحران آب روبهرو هستیم، ما میتوانیم در برخی موارد آب را وارد خاك كنیم تا فسفر آن را بگیرد، مراقبت كیفی از آب فقط به پول نیاز ندارد به همت نیاز دارد.»
نظر شما