سلامت نیوز : مدیركل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به انقراض گونه‌های جانوری كشور هشدار داد. این هشدار در حالی است كه در چند سال گذشته، رتبه ایران در شاخص عملكرد محیط زیستی به‌شدت افت كرده و در آخرین رتبه‌بندی در سال 2012 در میان 132 كشور، ایران با رتبه 114 به جمع كشورهای با وضعیت بحرانی نظیر سومالی و عراق به‌شدت نزدیك شده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ آن‌طور كه «حسین محمدی» مدیركل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست گفته، ایران با 1136 گونه جانوری به عنوان یكی از كشورهای با تنوع زیستی بالا محسوب می‌شود اما بررسی‌ها و مطالعات مختلف نشان می‌دهد تعداد زیادی از این گونه‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند. طبق مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان‌های غیردولتی تخصصی، در ایران حضور بیش از 200 گونه پستاندار، 525 گونه پرنده، 224 گونه خزنده، 20 گونه دوزیست و بیش از 120 گونه ماهی گزارش شده كه بخش عمده‌یی از آنها در معرض تهدید و خطر قرار دارند.

با این حال، معمولا در مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست مهره‌داران كشور مورد مطالعه قرار می‌گیرند و اشاره چندانی به بی‌مهره‌ها نمی‌شود. همچنین از میان بیش از هشت هزار گونه گیاهی ثبت شده در ایران نیز، تنها درباره چند گونه خاص مطالعاتی نسبتا مناسب صورت گرفته و از سرنوشت بسیاری از این‌گونه‌ها اطلاعاتی در دست نیست. محمدی گفته است كه تنوع گونه‌های پرندگان در ایران از مجموع گونه‌های شناسایی شده پرنده در اروپا بیشتر است اما به دلیل وابستگی عمده این پرندگان به پهنه‌های آبی و تالاب‌ها و وضعیت نامطلوب این زیستگاه‌های آبی، وضعیت بسیاری از پرندگان ایران در معرض خطر قرار دارد.

«درنای سیبری»، «بالابان»، «اردك سرسفید»، «میش مرغ»، «عقاب طلایی» و «اردك مرمری» برخی از این گونه‌ها هستند كه در معرض خطر انقراض قرار دارند. در این میان، درنای سیبری را می‌توان از نظر زیست‌شناختی، عملا گونه‌یی منقرض شده در طبیعت خواند چرا كه از جمعیت شرقی این پرنده (كه در زمستان به ایران مهاجرت می‌كند) تنها یكی باقی مانده است. از سوی دیگر تعدادی از پرندگان نام‌برده شده در كتاب‌های پرنده‌شناسی ایران، برای مدت چندین سال، در ایران مشاهده نشده‌اند و همین مساله، بازنگری در این فهرست‌ها را ضروری می‌كند. درباره پستانداران نیز وضعیت به همین منوال است.

«شیر ایرانی» و «ببر هیركانی» دو نماینده از میان 10 گربه‌سان ایران تا پیش از دهه 1340 هجری شمسی در ایران منقرض شده‌اند و پس از آنها «یوزپلنگ آسیایی» و «پلنگ ایرانی» نیز در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برند. طبق آخرین اظهارنظرها، از یوزپلنگ آسیایی (كه بیابان‌های مركز، شرق و شمال شرق ایران تنها زیستگاه آن در جهان است) تنها بیش از 50 فرد باقی مانده است آماری از جمعیت پلنگ در دسترس نیست. خرس قهوه‌یی و خرس سیاه، تنها نماینده از خانواده خرس‌ها در ایران وضعیتی رو به تهدید دارند. گوزن زرد ایرانی از دهه 1340 به این سو گونه‌یی «منقرض شده در طبیعت» است و تمامی افراد این گونه در ایران، در اسارت زندگی می‌كنند. گورخر ایرانی هم كه یكی از مشهورترین گونه‌های گیاهخوار است نیز تنها با جمعیتی كمتر از 300 فرد در دو زیستگاه محدود در دو استان فارس و سمنان آخرین بازمانده‌های خود را حفظ كرده است. «آهو»، «جبیر»، «قوچ و میش» ، «كل و بز» گیاهخوارانی با وضعیتی روبه تهدید جدی هستند. «فك خزر» نیز از گوشتخوارانی است كه در سال 2008 از وضعیت «در معرض تهدید» به وضعیت «در معرض خطر» سقوط كرد.

از میان خزندگان، هر پنج لاكپشت دریایی موجود در ایران، «لاكپشت لاك نرم فراتی»، گونه‌های متعدد مارها (مانند «افعی دماوندی» و «افعی شاخدار») و حتی تنها عضو خانواده كروكودیل‌ها در ایران با نام «گاندو» (در رودخانه سرباز استان سیستان و بلوچستان) در معرض تهدید قرار دارند. «ماهی كور غار»، «قزل‌آلای خال قرمز» و «آفانیوس» نیز سه عضو از ماهیان آب‌های داخلی ایران هستند كه در بهترین حالت اطلاعات چندانی از آنها در دست نیست! «سمندر لرستانی» مشهورترین گونه دوزیست ایرانی كه به دلیل تجارت غیرقانونی گسترده این گونه و باز شدن پایش به سفره هفت سین ایرانیان، نامش بر سر زبان‌ها افتاد نیز در كنار «سمندر كردستان»، «سمندر غارزی ایران» و «سمندر آذربایجان» و همچنین «وزغ تالشی» و «وزغ كویری» گونه‌های دو زیست در معرض تهدید ایران را تشكیل می‌دهند كه از این راسته از جانداران ایران نیز اطلاعات بسیار كمی در دست است.

ضعف اطلاعات؛ بزرگ‌ترین معضل برای حفاظت

به گفته مدیركل دفتر حیات‌وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست كمبود مطالعات جامع و عمیق درباره بیولوژی در حفاظت این جانوران و كاهش جمعیت آنها به دلیل به تخریب زیستگاه‌ها در طول سال‌های اخیر، موجب نگرانی‌های نسبتا زیادی درباره تعدادی از گونه‌های ارزشمند كشورمان شده است. تخریب زیستگاه، توسعه فعالیت‌های انسانی در زیستگاه‌های طبیعی نظیر جاده‌سازی و سدسازی بدون ضابطه، آلودگی‌های محیط زیستی، تجارت غیرقانونی حیوانات زنده یا اعضای بدن آنها در كنار شكار غیرمجاز بزرگ‌ترین دلایل برای از دست رفتن گونه‌ها زنده ایران محسوب می‌شوند.

در حال حاضر به گفته مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست حدود 10 درصد از وسعت خاك ایران را مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست تشكیل می‌دهند كه این وسعت تنها توسط دو هزار و 400 محیط‌بان مورد حفاظت قرار می‌گیرد كه برای نزدیك شدن به استانداردهای حفاظت، دست‌كم به دو برابر این تعداد محیط‌بان احتیاج است.