چالش‌های امروز صنعت لبنیات
به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ طبق بررسی‌ها صنعت لبنیات کشور بین سال‌های 1380 تا 1387
روبه شکوفایی بوده و مهمترین دلیل آن به نظر می‌رسد توزیع شیر یارانه‌ای
توسط دولت بوده است. طی این دوران کارخانه‌های لبنی بسیاری در سراسر کشور،
از جمله در استان مازندران، تاسیس شدند. تولید محصولات لبنی در فاصله
سال‌های 1380 تا 1389 رشد قابل توجهی داشت اما از سال 1389 تاکنون این صنعت
با رکود مواجه شده است. با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش نرخ
تورم از یک سو و قطع یارانه شیر از سوی دیگر به نظر می‌رسد همان‌طور که
آمارها نیز نشان می‌دهند توان خرید مردم کاهش یافته است. صنایع لبنی از
صنایع مهم استان مازندران هستند و سهم بزرگی در تولید و اشتغال این استان
دارند. در کل 40 کارخانه لبنی در استان وجود دارد که 35کارخانه در فاصله
سال‌های 1380 تا 1385 ایجاد شده‌اند. طی سال‌های اخیر به دلیل افزایش
محدودیت‌های بین‌المللی برای اقتصاد ما و بالا رفتن نرخ تورم و همینطور
نوسان نرخ ارز در کشور، هزینه‌های تولیدی واحدهای لبنی افزایش یافته است.
مشخصا بالا رفتن هزینه حمل‌ونقل از یک سو و گران شدن مواد پتروشیمی که سهم
قابل توجهی در هزینه بسته‌بندی محصولات لبنی دارد از سوی دیگر، در نوسان
هزینه‌های تولیدی این صنعت تاثیرگذار بوده است. برای مثال، قیمت ظرف ماست
36 تومانی در سال‌های گذشته، اکنون به 250 تومان افزایش یافته است.
با نوسان قیمت ارز، اکثر ظرف‌های بسته‌بندی لبنیات، قیمت شیر خشک، پِت‌های دوغ و لیوان‌های ماست که مواد اولیه آنها وارداتی است دچار نوسان قیمت شده‌اند. از طرف دیگر، طی سال‌های اخیر به دلیل سیاست‌های کنترل قیمت توسط دولت، واحدها اجازه افزایش قیمت محصولات خود را در تناسب با افزایش هزینه‌های تولید نداشته‌اند. به همین دلیل عرضه بسیاری از محصولات کاهش یافته است. علاوه بر این، طی سال‌های اخیر سیستم بانکی نیز با مشکلاتی مواجه شده که به دلایل مختلفی تاثیر منفی بر عملکرد صنعت لبنیات داشته است. از نگاه برخی اقتصاددانان، سود بانکی پایین‌تر از نرخ تورم از یک سو انگیزه سپرده‌گذاری را تضعیف کرده و در نتیجه منابع مالی بانک‌ها را محدود کرده و از سوی دیگر بر تقاضا برای دریافت وام افزوده است. طبق بررسی‌ها با تشدید رکود اقتصادی از سال 1390 به بعد، بدهی‌های معوق بانک‌ها افزایش یافته و توان بانک‌ها برای پرداخت وام به واحدهای مشکل‌دار را ضعیف کرده است. به همین دلیل اغلب صنایع لبنی استان مازندران نمی‌توانند برای مقابله با مشکل افزایش هزینه‌های تولید و کمبود نقدینگی از تسهیلات بانکی استفاده کنند.
کاهش مصرف مواد لبنی
اما در این شرایط نامناسب واحدهای تولیدی لبنی، طبق آمارهای منتشر شده اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و به تبع آن رشد سریع قیمت کالاها و خدمات مختلف، باعث کاهش قدرت خرید مردم هم شده است. در چنین شرایطی قطع سوبسید شیر از سوی دولت و گران شدن محصولات لبنی به تنزل مصرف این محصولات منجر شده است. تحقیقات انجمن صنایع غذایی کشور نشان می‌دهد که بیش از 30درصد از مصرف لبنیات کاسته شده است. بنابراین افزایش هزینه‌های تولیدی و کاهش تقاضا برای محصولات لبنی باعث تعطیلی واحدهای کوچک و کاهش چشمگیر ظرفیت تولید در کارخانه‌های متوسط صنعت لبنیات در استان مازندران شده است. اما از سوی دیگر بررسی‌ها حاکی از افزایش سهم کارخانه‌های بزرگ در تولید لبنیات است. در ادبیات اقتصادی تصریح می‌شود که تداوم فعالیت برخی بنگاه‌های بزرگ برای دولت‌ها بسیار مهم هستند؛ زیرا اگر این گروه از بنگاه‌ها تعطیل شوند، مشکلاتی برای سیستم اقتصادی پیش می‌آید.
عموما دولت‌ها تمایل ندارند شرکت‌های بزرگ و مهم و مطرح تعطیل شوند و با اعمال تسهیلات ویژه و سیاست‌های خاص، از ورشکستگی آنها جلوگیری می‌کنند. در مواقعی که این گونه بنگاه‌های بزرگ با مشکلاتی مواجه می‌شوند، کمک مالی یا مداخله دولت به ادامه حیات بنگاه‌های بزرگ منجر می‌شود. در وضعیت اخیر صنایع لبنی در استان مازندران نیز بنگاه‌های بزرگ از حمایت‌های دولتی بهره‌مند شده و در نهایت سهم آنها در تولید لبنیات استان افزایش یافته است. به‌طور مثال بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر یک شرکت بزرگ لبنی مازندران همچنان از تسهیلات بانکی برخوردار بوده و توانسته سهم خود را در فرآورده‌های لبنی استان و کشور افزایش دهد. بدیهی است این شرکت مهم که به عراق، عربستان و افغانستان صادرات دارد و در سطح بین‌المللی مطرح است، باید پابر جا بماند و به تولید خود ادامه دهد. صنعت لبنیات صنعتی است که از لحظه ورود مواد اولیه لبنی تا تولید محصول، چند ساعت بیشتر طول نمی‌کشد و به علت هزینه بالای حمل‌ونقل و فاسد شدنی بودن محصولات لبنی، لبنیات وارداتی در ایران وجود ندارد ولی صادرات این محصولات به برخی از کشورهای منطقه در سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. کارخانه‌های لبنیات ایران هم‌اکنون به کشورهای منطقه از جمله عراق، تاجیکستان، عربستان و افغانستان فرآورده‌های لبنی صادر می‌کنند.
روند نزولی تولید محصولات لبنی
پس از اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها، آن طور که
آمارهای رسمی نشان می‌دهد روند رشد تولید محصولات لبنی در استان مازندران
معکوس شده و به تدریج بر شمار واحدهای غیرفعال افزوده شد. در فاصله سال‌های
1390 تا 1391 معادل 16 کارخانه لبنی به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و عدم
امکان حل مشکلات مالی تعطیل شده‌اند و بدین ترتیب بیش از 700 تن ظرفیت
تولید محصولات لبنی از میان رفته است. بخش بزرگی از کارخانه‌های فعال لبنی
نیز با ظرفیت‌های پایین به تولید مشغول هستند. این در حالی است که
کارخانه‌هایی که با حداکثر یک سوم ظرفیت خود مشغول به فعالیت هستند، نیمه
فعال محسوب می‌شوند. به عنوان مثال آمارهای شرکت تعاونی تولیدکنندگان
محصولات لبنی استان مازندران نشان می‌دهد شرکت کاله با ظرفیت تولیدی روزانه
2000 تن محصولات لبنی بیش از 50درصد ظرفیت تولید صنعت لبنیات استان
مازندران را به خود اختصاص داده است. پس از کـاله، شرکت‌های هراز و گلا
دیگر کارخانه‌های بزرگ لبنی استان هستند که بیش از 50درصد ظرفیت اسمی خود
تولید می‌کنند.
در بقیه واحدهای لبنی استان مازندران متوسط ظرفیت تولید به 18درصد تنزل کرده است. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که مهمترین مشکلات صنایع لبنی کمبود مواد اولیه ( شیر خام )، گرانی نهاده‌های دامی، گرانی حامل‌های انرژی، محدودیت‌های بین‌المللی اقتصاد و افزایش نرخ ارز، عدم اجرای سیاست‌های حمایتی وعده داده شده از سوی دولت، کاهش قدرت خرید مردم و تنزل مصرف محصولات لبنی، کمبود نقدینگی، افزایش دستمزد و بیمه کارکنان است. در سال‌های اخیر هزینه نیروی کار شامل مزد و بیمه کارکنان نیز بالا رفته و هزینه بیمه کارگر ساده از 70هزار تومان به 130هزار تومان افزایش یافته که پرداخت 95600 تومان آن به عهده کارفرما ست. طبق بررسی‌های به‌عمل آمده مجموعه این عوامل سبب شده طی سال 1391 تولید و فروش این محصولات 30درصد کاهش یابد. به نظر می‌رسد در صورت تداوم روند گذشته و فقدان برنامه حمایتی از صنایع لبنی آینده خوبی در انتظار این صنعت نخواهد بود؛ واحدهای نیمه فعال استان با مشکلات متعددی دست به گریبان خواهند بود و گروهی از این واحدها به جرگه کارخانه‌های تعطیل شده خواهند پیوست.
نظر شما