سلامت نیوز :جرایم خانوادگی دسته‌ای از جرایم با شرایط خاص هستند. این جرایم معمولا گزارش نمی‌شوند و در کانون خانواده ها دفن می‌شوند. اما گزارش‌نشدن جرایم خانوادگی به این معنی نیست که مشکلی وجود ندارد بلکه آتش زیر خاکستر باقی می‌ماند تا به شکل‌های بدتری شعله بکشد و در صورتی که در زمان مناسب برای این مشکلات چاره‌ای اندیشیده نشود ممکن است منتهی به طلاق یا وقوع جرایم سنگین‌تر شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از حمایت ؛ از این رو، جرایم علیه زنان و خشونت علیه زنان موضوعی است که مورد توجه و بررسی حقوقدانان و جرم‌شناسان قرار دارد. در گفت‌وگو با دکتر بهشید ارفع‌نیا عضو هیات مدیره کانون وکلای مرکز و مدرس دانشگاه به بررسی این موضوع پرداخته‌ایم.

برخی از کشورها از یک سری تسهیلات قانونی برای جلوگیری از خشونت علیه زنان استفاده کردند: مثلا در بحث دفاع مشروع، مقررات موسعی را برای زنان در نظر گرفته‌اند. آیا در ایران نیز چنین شرایطی وجود دارد؟
در پاسخ به سوال شما باید بگویم جنبه حمایتی نسبت به زنان از این نظر وجود ندارد. در خصوص قواعد دفاع مشروع بین زنان و مردان در قوانین ما اختلافی وجود ندارد؛ اما تا آنجا که من قوانین کشورهای دیگر را مطالعه کرده‌ام معمولا زن و مرد در قوانین برابر هستند ولی در جاهایی از زنان حمایت بیشتری صورت گرفته است. زنان باید بیشتر تحت حمایت قرار بگیرند و به دلیل موقعیت‌هایی که دارند مثلا به عنوان کسی که فرزندی را در دامان خود پرورش می‌دهد باید مورد حمایت ویژه قانونگذار باشند. در بسیاری از نظام‌های حقوقی همیشه زنان به عناوین مختلف مورد حمایت قرار می‌گیرند.

اغلب در محیط خانواده خشونت علیه زنان گزارش نمی‌شود. برای حمایت از این بزه‌دیدگان خاموش چه باید کرد؟
دلیل گزارش‌نشدن این جرایم ترس خانم‌هاست؛ زیرا اگر زنان بخواهند شكایت كنند و در مورد مشكلاتشان صحبت كنند در آینده با مشكلات بسیار بیشتری روبه‌رو خواهند شد. علاوه بر این ممکن است مقرراتی وجود داشته باشند که بعضی مردان با سوء استفاده از آنها علیه همسران خود مرتکب خشونت شوند. شما كتک‌ زدن را در نظر بگیرید، یك حركت كاملا ناشایست است؛ اما وقتی فردی که شایستگی اخلاقی کافی ندارد به عناوین مختلف احساس می‌كند كه اجازه و قدرت این كار را دارد مسلم است كه اگر از موضوعی ناراحت و عصبی شود از نظر وی مشكلی وجود ندارد كه از این حقی كه فكر می‌كند دارد سوء استفاده كند. به نظر می‌رسد كه باید این فرهنگ در جامعه نهادینه شود كه اصلا كسی حق ندارد كه همسر یا كودك خود را و حتی برعكس (در بعضی از موارد متاسفانه فرزند مادر خود را) كتك بزند.

در خانواده‌هایی كه تربیت خوبی صورت نگرفته است ما به كرات موضوع اهانت به زن را می‌بینیم. وقتی پسر خانواده به خود اجازه می‌دهد كه به مادر خود توهین كند و یا دست‌درازی كند مطمئنا این موضوع نشات‌گرفته از اخلاق و رفتار پدر در خانواده است كه باعث تكرار آن از سوی پسر شده است. این موضوع نیز مورد توجه است كه برای مرد حداقل می‌توان نقش ریاستی در نظر گرفت، در صورتی كه پسر حتی آن را هم ندارد فقط به دلیل فرهنگی كه جا افتاده است خود را برتر می‌داند و اجازه بروز هر حركتی را به خود می‌دهد.

ماده 1005 قانون مدنی ریاست خانواده را از خصایص مرد می‌داند و این ماده از فقه وارد قانون مدنی ما شده است و به دلیل اینکه تعریف درست و مفهوم صحیح ریاست مرد بر خانواده بیان نشده است برخی را به اشتباه انداخته و اجازه سوء استفاده از این وضع را داده است. در نتیجه بعضی مردان که آگاهی درستی از تکالیف و حقوق قانونی و اخلاقی خود ندارند خود را به عنوان یك انسان برتر كه تسلط دارد فرض می‌كنند و اجازه بروز خشونت‌ نسبت به همسر و سایر اعضای خانواده را را هم به خود می‌دهند. به نظر من اولا مهمترین موضوع در این خصوص فرهنگ‌سازی است.

به نظر من والدین باید نسبت به فرزندان خود ریاست داشته باشند اما در محیط خانواده به مهر و محبت و ایجاد محیط گرم و امن نیاز است. همچنین در قانون قبلی فرانسه مشابه ماده 963 قانون مدنی ایران بیان شده بود كه اگر زن و شوهر تابعیت‌های مختلف دارند روابط شخصی و مالی آنها تابع قانون كشور متبوع شوهر است. یعنی اگر مثلا یك زن ایرانی با یك مرد خارجی ازدواج كرده باشد اما در ایران زندگی ‌كند، روابط شخصی و مالی این زن و شوهر تابع قانون مرد است كه یك فرد خارجی محسوب می‌شود. در حالی‌كه زن ایرانی است و در ایران هم زندگی می‌كند. در سال 1975 از قانون فرانسه مشابه این ماده حذف و قرار بر این شد كه روابط بین زوجین با تابعیت‌های مختلف تابع قوانین محل اقامتگاه مشترك آنها باشد. اینجا حتی ضابطه‌ای را كه وجود داشت و تابعیت بود به اقامتگاه تغییر داد‌ه‌اند. به عنوان مثال یك خانم فرانسوی با یك آقای انگلیسی ازدواج می‌كند اگر در انگلیس زندگی می‌كنند روابطشان تابع قوانین انگلیس است و اگر در ایتالیا زندگی می‌كنند تابع قوانین ایتالیا است.

آیا در قانون مجازات اسلامی مقرره ای هست که بتوان با استفاده از آن خشونت علیه زنان را در دادگاه پیگیری کرد؟
ضرب و جرح جرم است و از این طریق می‌توان موضوع را پیگیری کرد. البته ضرب و جرح به طور کلی جزو جرایمی نیست که بسته به جنسیت قربانی مجازات متفاوتی برایش در نظر گرفته باشند. بنابراین مجازات زن مثل مرد است تنها اگر مجازات از حد مقرر در قانون که یک سوم دیه است بالاتر رود دیه برای زن نصف می‌شود. بنابراین مجازات تا یک سوم دیه یکی است و برای ضرب و جرح نیز همین طور است.همچنین در این صورت زن می‌تواند با اثبات عسروحرج از این طریق درخواست طلاق كند.

اثبات خشونت علیه زنان و اقدامات مشابه با چه ادله‌ اثباتی در مراجع قضایی امکان‌پذیر است؟
زمانی وضع به این شکل بود که اگر زن به پزشكی قانونی مراجعه می‌كرد و ثابت می‌كرد كه مورد ضرب و شتم همسر خود قرار گرفته و كبودی و تورمی در بدن خود داشت، همان نامه پزشكی قانونی كافی بود اما در حال حاضر حتما باید حكم صادر شده باشد و برای زندان حكم باید اجرا شده باشد.

توهین و افترا جرم است. آیا در روابط زن و شوهر این جرم قابلیت اثبات دارد؟
قبلا اگر استشهادنامه مهیا می‌شد مبنی براینكه مردی با همسر خود بدرفتاری کرده است، قاضی این استشهادنامه را به عنوان دلیلی برای عسروحرج تلقی می‌کرد و بر اساس آن حکم صادر می‌کرد. ولی در حال حاضر به این شكل نیست.

پروانه استفاده از یکسری وسایل دفاع شخصی برای خانم‌ها راحت‌تر داده می‌شود و استفاده آن آسان‌تر است. نظر شما در این باره چیست؟
در این خصوص اطلاعات دقیقی ندارم اما این را می‌دانم كه در مورد وكلا به دلیل اینكه وضعیت شغلی خاصی دارند، مجوز استفاده از یكسری وسایل دفاعی داده شده است. اما در مورد عموم جامعه حق استفاده بدون مجوز از این وسایل وجود ندارد.