سلامت نیوز : خبرگزاری ایسنا همزمان با فرارسیدن روز جهانی اهداکنندگان خون اقدام به جمع‌آوری و انتشار آخرین آمار و رکوردهای اهدای خون کرده است که از میان آنها می‌توان به جوان‌ترین و پیرترین اهدا کننده، رکورددار اهدای خون زنان، استان رکورددار اهدا، پرمصرف‌ترین و کمیاب‌ترین گروه خونی اشاره کرد که در ادامه خواهد آمد.

پرمصرف‌ترین مراکز درمانی کشور

گسترش بیمارستان‌ها و مراکز درمانی تهران نیاز به خون را افزایش داده است. از سوی دیگر تهران‌ پذیرای تعداد زیادی از هموطنان شهرستانی هم هست. بیش از 60 درصد بیماران بیمارستان امام خمینی(ره) و بیمارستان قلب شهید رجایی، شهرستانی هستند و انتقال خون تهران نیاز این بیماران را هم علیرغم مشکلات عدیده‌ای که دارد تامین می‌کند.

بر اساس آمارهای موجود بیمارستان‌های تهران از جمله امام خمینی (ره)، میلاد، شریعتی و قلب شهید رجایی پرمصرف‌ترین مراکز درمانی کشورند.

پرمصرف‌ترین فرآورده خونی

حدود 60 فرآورده دارویی از خون اهدا شده قابل استحصال است که کرایو، پکسل یا گلبول قرمز فشرده شده، پلاسما و پلاکت از این جمله‌اند. از این میان گلبول قرمز متراکم (RBC) پرمصرف‌ترین فرآورده خونی است.

کمیاب‌ترین و پرمصرف‌ترین گروه خونی

حدود 33 درصد افراد هر جامعه دارای گروه خونی O مثبت هستند. در استان تهران حدود 25 درصد دارای گروه خونی A مثبت، 22 تا 32 درصد دارای گروه خونی B مثبت، هفت تا هشت درصد دارای گروه خونی AB مثبت، زیر یک درصد دارای گروه خونی AB منفی، دو تا سه درصد دارای گروه خونی B منفی، سه تا چهار درصد دارای گروه خونی A منفی و پنج تا شش درصد دارای گروه خونی O منفی هستند.

بنابراین از نظر فراوانی گروه‌های خونی AB منفی کمترین فراوانی را دارد و گروه خونی O مثبت نیز پرمصرف‌ترین گروه خونی است.

کمیاب‌ترین گروه خونی نادر

بر اساس تعاریف، اگر گروه خونی یک فرد در بین ۱۰ هزار نفر متفاوت باشد و نفر دوم هم در آن ۱۰ هزار نفر همان گروه یا شبیه آن گروه خونی را داشته باشد این گروه خونی به عنوان گروه خونی نادر معرفی می‌شود. در حال حاضر کمیاب ترین گروه خونی نادر شناخته شده گروه خونی آر- زی آر- زی (RZ RZ) است.

خانواده‌ دارنده بیشترین خون نادر

تغییرات ژنتیکی ناشی از ازدواج‌های فامیلی و یا تغییرات محیطی که به دنبال یک شرایط جغرافیایی ویژه حاصل می‌شوند، موجب پیدایش گروه خونی نادر در یک منطقه می‌شوند. دلیل به وجود آمدن گروه خونی بمبئی نیز همین شرایط و تغییرات ژنتیکی است . این گروه خونی همان O منفی است که فاقد آنتی‌ژن H است. دلیل این نام گذاری هم آن است که اولین شخصی که با این گروه خونی مشاهده شد، ساکن بمبئی بوده است.

خانواده اسماعیل‌زاده اهل آمل، با گروه خونی "بمبئی" دارنده بیشترین عضو دارای خون نادر هستند، 3 خواهر و یک برادر این خانواده صاحب گروه خونی نادر هستند.

پرمصرف‌ترین استان کشور

استان تهران (از لحاظ پخش فرآورده‌ها به مراکز درمانی) روزانه حدود 3000 واحد خون و فرآورده‌های خونی مثل پلاسما، پلاکت، کرایو را در میان 160 بیمارستان و مرکز درمانی توزیع می‌کند و پرمصرف ترین استان کشور است.

با سابقه‌ترین کارمند سازمان انتقال خون

پروفسور فریدون علاء، بنیان گذار سازمان انتقال خون ایران است. پیش از سال ۱۳۲۴ دریافت و انتقال خون‌ به طور پراکنده در بیمارستان‌های مختلف کشور انجام می‌شده‌ است، ولی در این مورد شواهد قابل اعتمادی وجود ندارد.

پس از آن در سال ۱۳۳۱ به طور هم‌زمان «بانک خون ارتش» توسط دکتر محمد علی شمس و مرکز انتقال خون شیر و خورشید سرخ سابق توسط دکتر احمد آژیر، تاسیس و شروع به کار نمود.

در زمینه تهیه فرآورده‌های خون، مرکز خون ارتش از ۱۳۴۰ به بعد اقدام به تهیه فرآورده‌های سلولی (گلبول قرمز متراکم و پلاکت متراکم) و پلاسمایی (رسوب کرایو و پلاسمای منجمد تازه) در حد محدود کرد و در همین سالها بود که با همکاری انستیتو پاستور ایران اقدام برای پالایش پلاسما و تهیه فرآورده‌های آن صورت گرفت. با تأسیس سازمان انتقال خون ایران در سال ۱۳۵۳ کوشش‌های چند ساله به ثمر رسید و انتقال خون در ایران قانون‌مند شد.

در واقع قبل از سال ۱۳۵۳ مراکز متعددی در ایران با امکانات محدود در بیمارستان‌ها، ارتش و شیر و خورشید سرخ جهت تامین خون بیماران نیازمند فعالیت می‌کردند ولی با تأسیس سازمان انتقال خون در ایران به همت دکتر فریدون علا در سال ۱۳۵۴ این سیستم وارد مرحله جدیدی شد. می‌توان گفت وی با سابقه ترین کارمند سازمان انتقال خون است.

استان رکوردار اهداکننده و اهدا کننده مستمر خون

استان تهران با بیش از 2000 هزار اهداکننده در روز، دارای بیشترین تعداد اهداکننده است.

خون سالم و پاک که توسط اهداکنندگان مستمر اهدا می‌شود، از درجه اطمینان بالایی برخوردار است. در حال حاضر آمار اهداکنندگان خون مستمر در استان سمنان 50 در هر 1000 نفر بوده و دارای بیشترین تعداد اهداکننده مستمر خون است.

مهم‌ترین داروی مشتق از پلاسما

داروهای مشتق از پلاسما برای درمان طیفی از بیماری‌های نادر و بالقوه کشنده نقش حیاتی را ایفا می‌کنند. فاکتور 8، فاکتور 9، آلبومین و IVIG از جمله مهم‌ترین داروهای مشتق از پلاسما هستند.

عمده‌ترین علت دریافت خون

علاوه بر اعمال جراحی که به خون زیادی نیاز دارند، مبتلایان تالاسمی نیز به علت نیاز به تزریق مداوم خون از جمله مخاطبان اصلی خون‌ هستند.

رکورددار اهدای خون زنان

بیش از 150 مرتبه اهدای خون، رکوردی است که خانم بهیار بازنشسته تامین اجتماعی به ثبت رسانده است. ام کلثوم سهرابی بانوی 50 ساله زنجانی، از 16 سالگی که بهیار شده، اهدای خون را هم آغاز کرده و با وجود گذشت 33 سال از اولین باری که خون داده است، همچنان سرحال است و اهدای خون را امری واجب و خداپسندانه تلقی می‌کند.

این قهرمان اهدای خون، که دیگر مدت‌هاست نامش در ردیف صدتایی‌های اهدای خون قرار گرفته، درباره علت روی آوردنش به اهدای خون توضیح می‌دهد: اوایل انقلاب، از کادر درمان بودم. آن زمان بیماران بسیاری را به بیمارستان می‌آوردند که تیرخورده بودند و احتیاج به خون داشتند.

او اضافه می‌کند: اولین بار برای نجات یک مجروح خون دادم و همین ماجرا جرقه‌ای شد برای این که با خدا معامله کنم.

رکورددار اهدای خون مردان

دکتر محمد حسن شیخ‌الاسلامی پزشک 78 ساله شیرازی متخصص پاتولوژی بالینی و تشریحی، فوق تخصص طب انتقال خون از دانشگاه لندن و استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی شیراز، رکورددار اهدای خون در ایران و جهان شناخته شده و از این رو به "سلطان خون جهان" شهرت یافته است.

پدر اهدای خون ایران سه رکورد جهانی در امر انتقال خون دارد که مهمترین آن رکورد بالاترین آمار اهدای خون است که چند سالی‌ است از آن اوست و در کتاب رکوردهای گینس هم ثبت شده است و به 200 مرتبه اهدا نزدیک شده است.

خود او در این باره توضیح می دهد: «اگر بنا باشد هر بار که 500 سی‌سی خون اهدا می‌کنم، دست کم جان سه نفر نیازمند به خون و فرآورده‌های خونی را از مرگ نجات بدهد می‌توانم بگویم تاکنون 570 نفر را از مرگ حتمی نجات داده‌ام.»

وی می افزاید: «رکورد دومی که دارم پشت سر گذاشتن مرز سنی معمول برای اهدای خون است. این سن در تمام دنیا بین 16 تا 65 سال را در بر می‌گیرد. از 65 سالگی به این خاطر که انسان وارد سن کهنسالی شده و خسته و رنجور می‌شود، بهتر است اهدای خون صورت نگیرد. اما من در این سن، هنوز هم هر سه ماه یک بار خون اهدا می‌کنم. این کار البته به طور غیرقانونی انجام می‌شود و اقدامی نادر و یگانه در تمام دنیا است. »

شیخ‌الاسلامی یک رکورد عجیب دیگر هم دارد. او 16 ماه تمام، بدون وقفه ماهی یک بار خون داده است در حالی که طبق قوانین بین‌المللی از سن 16 تا 65 سالگی، مردان هر سه ماه یکبار و بانوان هر چهار ماه یکبار می‌توانند خون اهدا کنند.

جوان‌ترین و پیرترین اهدا کننده خون

زهره حمزه پور، جوان‌ترین اهداکننده خون است که از 18 سالگی به طور مرتب خون اهدا کرده است. او که متولد 1370و دانشجوی رشته الکترونیک است قصه اهدای خون خود را کمی متفاوت‌تر از سایرین می‌داند و می‌گوید برای اهدای خون روزشماری می‌کرده است.

خود او این حکایت را زیباتر روایت می‌کند:«مرداد سال 88 بود که به سن قانونی برای اهدای خون رسیدم. جالب این که روز اهدای خون من با نهم مرداد روز جهانی انتقال خون مقارن شد.»

حمزه پور ادامه می‌دهد: معتقد بودم اهدای خون یک امر خداپسندانه و انسان‌دوستانه است. به همین خاطر هم روزی که برای اهدای خون می‌رفتم، حدود20 نفر از دوستان و همکارانم در «خانه شهریاران جوان» شهرداری را همراه خودم بردم و همگی به اتفاق، خون اهدا کردیم. البته برخی شرایط اهدا را نداشتند، اما به هر روی همراهی‌شان با ما تا انتقال خون هم مفرح بود ، هم کلی خاطره شد.»

این قهرمان جوان، هنوز هم هر بار که برای اهدای خون می‌رود سعی می‌کند یک یا دو نفر از دوستانش را همراه خود ببرد و با اهدای خون آشنا کند. حالا دیگر زهره در میان دوستانش به یک سفیر اهدای خون تبدیل شده است.

پیرترین اهداکننده خون نیز دکتر محمدحسن شیخ الاسلامی است که عنوان رکوردداری اهدای خون جهان را هم یدک می‌کشد.

عمده‌ترین شکایات از سازمان انتقال خون

بعدم پذیرش اهداکنندگان به دلیل معافیت از اهدا به صورت موقت یا دائم عمده‌ترین علت شکایات از سازمان انتقال خون است.

یک علت این امر آن است که وقتی فرد برای اهدای خون مراجعه می‌کند، توسط پزشک مورد مشاوره قرار می‌گیرد و به تمامی سولات مرتبط با سلامتی اش پاسخ می‌دهد. دریافت مدارک شناسایی معتبر از مراجعه کننده نیز به این خاطر است که باید سلامت خون را برای شخصی که به ما اطمینان کرده و بناست خون به او تزریق شود، نیز تضمین کنیم، چرا که منبع تامین خون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بنابراین ممکن است بخشی از مراجعه کنندگان در این پروسه از چرخه اهدا حذف شوند.

قدیمی‌ترین و پرمراجعه ترین پایگاه انتقال خون در کشور

اداره کل انتقال خون استان تهران در عمارتی که روزگاری قوام در آن سکونت داشت، در خیابان وصال شیرازی قرار دارد، ساختمانی که با یکصد سال قدمت، همچنان در کنار چنارهایش استوار است.

اداره کل انتقال خون تهران که روزگاری با ظرفیت پذیرش و خدمت‌رسانی روزانه 200 الی 300 اهداکننده کار خود را آغاز کرد، امروز با توجه به 10 برابری شدن شمار اهداکنندگان، افزایش جمعیت تهران و گستردگی بیمارستان‌ها، روزانه پاسخگوی حدود 1500 تا 1600 نفر از مراجعه کنندگان است.