سلامت نیوز : وزارت بهداشت از بازگشت موج دوم ایدز ابراز نگرانی می‌کند. اپیدمی ابتلا به ‌ایدز از طریق استفاده از سرنگ آلوده و مشترک که اغلب بین معتادان تزریقی رواج دارد همان موج دوم است که از زبان این و آن می‌شنویم. از اواخر دهه 70 تمهیداتی برای کنترل این ماجرا اندیشیده شده بود؛ پخش سرنگ در زندان‌ها و نصب دستگاه‌هایی که معتادین به مواد مخدر تزریقی از آنها سرنگ دریافت می‌کردند، در مناطقی که شمار این افراد زیاد بود از جمله این اقدامات بود. انجام این دست از اقدامات باعث شد تا آمار‌ها در اواخر دهه 80 نشان دهد که موج دوم در حال کنترل شدن و حتی توقف است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ اما آن طور که رئیس اداره‌ایدز وزارت بهداشت می‌گوید انگار دیگر از این برنامه‌ها خبری نیست و روش‌های کاهش آسیب به جدیت قبل دنبال نمی‌شود. این می‌شود که وزارت بهداشت به حرف می‌آید و به مسئولان امر می‌گوید آن‌طور که باید و شاید جدی نیستند و پخش سرنگ‌های یک بار مصرف باید احیا شود و رسیدگی‌ها بیشتر. اینک عباس صداقت رئیس اداره ‌ایدز وزارت بهداشت می‌گوید خطر جدی است و باید برنامه‌های کاهش آسیب به طور گسترده و جامع همچنان ادامه یابد. از طرف دیگر وزیر بهداشت قبلی، مرضیه وحیددستجردی سال گذشته از خطر موج سوم خبر داده بود.

موج سوم یعنی اپیدمی ابتلا از طریق روابط پرخطر کنترل نشده و آنطور که دستجردی گفته بود کوه آتشفشانی است که باید منتظر فورانش باشیم. «شایع ترین راه سرایت در دنیا تماس جنسی ناامن و در ایران هنوز تزریق مواد مخدر از طریق سرنگ آلوده مشترک است.» زهرا بیات جوزانی مدیر مرکز تحقیقات ایدز درباره شیوع دوباره موج دوم به آرمان می‌گوید: بازگشت موج دوم به معنای بالا رفتن دوباره آمار ابتلا از طریق سرنگ آلوده و تزریق مشترک است که نشان‌دهنده نیاز به اجرای گسترده و جامع برنامه‌های کاهش آسیب است. ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان زندان‌ها، بهزیستی و همچنین وزارت بهداشت لازم است برنامه‌های کاهش آسیب را با جدیت بیشتری دنبال کنند تا با بازگشت این موج مواجه نشویم.

موج دوم بازمی گردد؟

روزی که تابوها شکسته شد و بالاخره در رسانه‌ها، نام بیماری ایدز هم شنیده شد، با خودش کلی نگرانی و ناخشنودی به همراه آورد. تا مدت‌ها کسی به درستی نمی‌دانست، راه‌های انتقالش به چه صورت است و داستان‌های تخیلی تا مدت‌ها نقل محافل بود که فلانی، فلان اتفاق برایش افتاده و کنارش هم یک نامه که به گروه مبتلایان ایدز خوش آمدید. چند وقتی طول کشید که این داستان‌ها رنگ باخت و فهمیدیم این بیماری حسابی چراغ خاموش حرکت می‌کند و کسی برایمان پیغام خوشامد نمی‌فرستد. آن روزها اصلی‌ترین علت شیوعش، استفاده از سرنگ مشترک بود.

همین هم مسئولان را به تکاپو واداشت و توزیع سرنگ‌های یک بار مصرف و رایگان بین کارتن خواب‌ها یکی از اقدامات اساسی بود و کمی خیالمان را راحت کرد. معتادان تزریقی اولین گروهی بودند که‌ایدز به سرعت بینشان دست به دست شد. کافی بود یک نفر مبتلا از سرنگی استفاده کند، ناآگاهی و بی‌تفاوتی بقیه باعث می‌شد سرنگ آلوده میان سایر مصرف‌کنندگان بچرخد و ویروس ایدز را به جان بقیه هم بیندازد. این بود که وزارت بهداشت به فکر چاره ای افتاد که بین خودشان برنامه‌هایی از این دست را کاهش آسیب می‌نامند. کاهش آسیب یعنی آن که می‌دانیم مصرف‌کنندگانی هستند و نمی‌شود وجودشان را نادیده گرفت و ندیدنشان بر هزینه‌های حضورشان می‌افزاید. یعنی کسانی که مصرف کننده مواد مخدر تزریقی هستند مصرفشان کنترل شود تا دست کم علاوه بر آمار معتادین در کشور، آمار مبتلایان به‌ایدزمان همین طور زیاد و زیادتر نشود و طبعا جامعه مجبور به پرداخت هزینه‌های درمان و ناقل احتمالی بودن این افراد نشود. تدبیر پخش سرنگ بین معتادان چیزی بود که به ذهن مسئولان رسید.

اما چه شده که صداقت می‌گوید موج دوم بازگشته؟ رئیس اداره‌ایدز وزارت بهداشت به شعله‌ور شدن اپیدمی ایدز در اواخر دهه 70 میان مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر و همچنین زندانیان اشاره کرد و گفت: در آن زمان خوشبختانه برنامه‌های کاهش آسیب به صورت جامع و گسترده در کشور آغاز شد و به دنبال آن عملکرد خوبی نیز از سوی تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران تمام سازمان‌ها در این زمینه به وجود آمد. صداقت در این باره می‌گوید: مجموعه این اقدامات سبب شد تا تمام سازمان‌ها به اجرای برنامه‌های کاهش آسیب اقدام کنند و به دنبال آن شاهد کاهش رشد شتابان شیوع ایدز میان مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر و زندانیان در اواخر دهه 80 باشیم. به گفته عباس صداقت در چنین شرایطی طبیعی بود که اپیدمی این بیماری این بار از جایی دیگر خود را نشان دهد و به این ترتیب بود که انتقال از طریق ارتباطات جنسی و همچنین افزایش ابتلای زنان به این بیماری پیش‌بینی می‌شد.

برنامه‌های کاهش آسیب چه در جامعه و چه در زندان‌ها که راه‌اندازی مراکز گذری و همچنین مراکز درمان اعتیاد (آنچه به عنوان درمان با متادون معروف است) را شامل می‌شود با موفقیت همراه بود. با توجه به موفقیت ایجاد شده در اواخر دهه 80 صداقت می‌گوید: نگرانیم که مسئولان امر تصور کنند این موج و بحران را پشت سر گذاشته‌ایم و به دنبال آن برنامه‌های کاهش آسیب را کمرنگ‌تر از گذشته دنبال کنند. مطالعات پیمایشی متعدد نشان می‌دهند که موتور اپیدمی ایدز همچنان در بین مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر روشن است. بر این اساس تاکید وزارت بهداشت به سازمان‌های ذیربط به‌ویژه ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان زندان‌ها، بهزیستی و همچنین وزارت بهداشت آن است که برنامه‌های کاهش آسیب نه تنها با کیفیت گذشته، بلکه بسیار گسترده‌تر و جامع‌تر دنبال شود تا جامعه با خطر بازگشت موج دوم ایدز مواجه نشود.

نسخه ای که صداقت برای جلوگیری از ابتلا به‌ایدز می‌پیچید آن طور که خودش می‌گوید خیلی ساده است: ابتلا به‌ایدز از طریق دو رفتار پرخطر شامل استفاده از وسایل مشترک در اعتیاد تزریقی مواد مخدر و همچنین ارتباطات محافظت نشده، ایجاد می‌شود. بر این اساس پرهیز از این دو رفتار می‌تواند این اطمینان را در فرد ایجاد کند که به این بیماری مبتلا نشده است. این می‌ماند برای خودمان، بعد از آن که این بیماری را شناختیم و دانستیم چطور در برابر آن از خودمان محافظت کنیم، اما چه کسی آن را در سطح جامعه کنترل می‌کند و این آگاهی‌ها از کجا کسب می‌شود؟

رفتارهای پرخطر در دنیا اولین سهم ابتلا را دارد

زهرا بیات جوزانی کارشناس HIV و مدیر مرکز تحقیقات ایدز به آرمان می‌گوید:«موج دوم به صورت انتقال از طریق تزریق مشترک تعریف شده است و موج سوم به انتقال ویروس از طریق روابط جنسی غیر محافظت شده اطلاق می‌گردد. همان‌طور که می‌دانید راه‌های انتقال ویروس ایدز از طریق سرایت از مادرآلوده به جنین در داخل رحم یا انتقال به کودک طی دوران شیردهی، استفاده مشترک از سرنگ و سوزن آلوده جهت تزریق، سرایت از طریق خون و فرآورده‌های خونی، پیوند اعضا یا بافت آلوده به عفونت است. البته شایع‌ترین راه سرایت در دنیا تماس جنسی ناامن و در ایران هنوز تزریق مواد مخدر از طریق سرنگ آلوده مشترک است.»

دیگر این روزها انتظار می‌رود که لااقل بیشتر افراد جامعه بدانند که‌ایدز با عطسه و دست دادن و چنین تماس‌های پیش‌پا‌افتاده ای منتقل نمی‌شود و فرد مبتلا همین طور که کنارمان نشسته و با ما حرف می‌زند چیزی از بیماری اش را به ما منتقل نمی‌کند. می‌دانیم که حتی زندگی با یک فرد مبتلا زیر یک سقف هم با رعایت اصول می‌تواند به سلامتی بگذرد. به گفته مدیر مرکز تحقیقات ایدز، بازگشت موج دوم به معنای بالا رفتن دوباره آمار ابتلا از طریق سرنگ آلوده و تزریق مشترک است که نشان‌دهنده نیاز به اجرای گسترده و جامع برنامه‌های کاهش آسیب است. ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان زندان‌ها، بهزیستی و همچنین وزارت بهداشت لازم است برنامه‌های کاهش آسیب را با جدیت بیشتری دنبال کنند تا با بازگشت این موج مواجه نشویم. گویا راحتی خیال به ما نیامده. بعد از گذشت سال‌ها، امروز با حرکت موج ایدز به سمت رفتارهای پرخطر مواجهیم. آن هم در افراد زیر 25 سال.

دکتر مینو محرز، رئیس مرکز تحقیقات ایدز، می‌گوید: «مشکل بزرگی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، موج بیماری ایدز است که به طرف تماس جنسی رفته و سکوت رسانه‌ها در این زمینه به جوانان لطمه می‌زند.» علاوه بر اینکه مصرف داروهای محرک و روانگردان مصرف شده بین جوانان، تمایلات جنسی را افزایش می‌دهد، برخورد سلیقه‌ای و فردگرایانه در ارتباط با آموزش حول این بیماری، در مدارس و بین افراد جامعه، یعنی ناآگاهی در قبال موج ابتلا به‌ایدز از طریق تماس جنسی غلط و بدون رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی و این هم یعنی منتظر آسیب‌هایی جبران ناپذیر به این نسل و فرزندانشان باشیم. رئیس اداره‌ایدز وزارت بهداشت هم در رابطه با شیوع مصرف مواد روانگردان و صنعتی به عنوان تهدیدی برای وقوع خطر موج سوم ایدز می‌گوید: از طرف دیگر متاسفانه با افزایش شیوع مصرف مواد روانگردان و صنعتی مواجه شدیم و این موضوع سبب شد که خطر وقوع موج سوم ایدز را در کشور داشته باشیم؛ بحثی که مدت‌هاست آن را مطرح می‌کنیم.

موج سوم از رو به رو به سمتمان می‌آید، از طرف دیگر به گفته مسئولان موج دوم که به زعم خودمان با برنامه‌های کاهش آسیب دفع شر شده بود دوباره در حال بازگشت است. این بار دیگر حرف‌های درگوشی و یواشکی در کار نیست و خود اداره‌ایدز وزارت بهداشت است که این حرف را می‌زند. به گفته زهرا بیات جوزانی در این شرایط زنان آسیب‌پذیر باید در اولویت توجه دولت و برنامه‌های پیشگیری قرار بگیرند. بیات می‌گوید: باید به آگاه‌سازی جامعه در خصوص معضلات مصرف مواد روانگردان صنعتی آمفتامین تحت عنوان شیشه در راستای این برنامه پرداخته شود. در کل صحبت نکردن در مورد گروه‌های خاص پاک کردن صورت‌مسئله است و برخورد باید به صورت حل مسئله و اقدامات پیشگیری با تکیه بر آموزش همگانی صورت گیرد. باید اخذ تصمیمات در جامعه به صورت تصمیمات هماهنگ و کارشناسی شده و در راستای هدف کلی حذف بیماری باشد و از تصمیمات آنی برحذر باشیم.