سلامت نیوز : با لباس سفید و مقنعه سرمه‌ای جلوی رویم نشسته است. نمی‌تواند زیاد بماند، زمان کوتاهی است برای استراحت که بخشی از آن را هم من گرفته‌ام. بیمارستان کودکان درحوالی جنوب شهر است و شلوغ و پر از بیمار. می‌گوید تخت‌هایشان زیاد خالی نمی‌ماند. از خاطره یک روز برفی می‌گوید که برای شرکت در کلاسی به اجبار بیمارستان به همراه پزشکان در آن حضور داشته‌اند. «مجبور شدم دست دو تا بچه‌ام را بگیرم و بیاورم سر کلاس ICDLٰ، روز برفی بود و راه من دور و ماشین هم سخت گیر می‌آمد. سر کلاس به همکار پزشکم گفتم کاش بیمارستان برای ما هم سرویس رفت و برگشت می‌گذاشت در این روزها که رفت‌وآمد سخت است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ همکار پزشکم پوزخندی زد و گفت که مسخره است خودم را بخواهم با آنها مقایسه کنم. من یک پرستارم و باید قد و اندازه خودم را بفهمم و بعد حرف بزنم.» این روزها اگر پای صحبت پرستارها بنشینی از رفتار برخی همکاران پزشکشان چندان راضی به نظر نمی‌رسند. البته پرستارهایی هم پیدا می‌شوند که ناراضی نباشند اما رفتار پزشک با پرستار از گلایه‌های رایج پرستاران است که در کنار نارضایتی‌های دیگرشان، به قول خودشان، رمقشان را می‌گیرد. چندی پیش محمدحسین طریقت‌منفرد، وزیر بهداشت در رسانه ملی برخوردی با یکی از پرستاران داشت که حساسیت جامعه پرستاری را برانگیخت. ماجرا از این قرار بود که در بازدیدی سرزده از بیمارستان امام حسین(ع) یکی از همراهان بیمار از اصلاح نشدن پای بیمارش برای آماده شدن برای جراحی ناراضی بود و طریقت‌منفرد برخوردی با پرستار آن بیمار کرد که البته به گفته پرستاران این کار بر عهده بهیار است و جزو وظایف پرستاران نیست.

آنها می‌گویند رفتار برخی پزشکان با پرستاران مناسب نیست و بعضا دیدشان نسبت به آنان مانند نگاه به خدمتگزارانشان است. پرستاری می‌گوید دلیل اینکه باید تمام شرایط سخت را تحمل کند، نمی‌داند و اینکه چرا همیشه باید پرستاران از این‌گونه موارد چشم‌پوشی کنند. پزشکی که در یکی از بیمارستان‌های دولتی در حوالی مرکز شهر تهران، مشغول به کار است، می‌گوید: نارضایتی پرستاران بستگی به بیمارستان و بخشی دارد که در آن کار می‌کنند و معتقد است پرستاران همکار او از شرایط راضی هستند و شکایتی از آنها نشنیده‌است و چنین چیزی موضوعیت ندارد. اما ظاهرا برخی از پرستاران از موضعشان کوتاه نمی‌آیند و معتقدند برخوردی که با آنها می‌شود دون شأن‌ آنهاست. اما این شکل برخورد را کجا می‌شود پی گرفت و اگر ردش را بگیریم به کجاها خواهیم رسید؟ مروری بر اوضاع کاری پرستاران شاید بتواند بخشی از این ماجرا را پاسخگو باشد.

تقسیم کارانه بیمارستان به نفع پزشکان

پزشکان 300 برابر پرستاران دریافتی دارند. این گفته غضنفر میرزابیگی رئیس سازمان نظام پرستاری است زمانی که از نارضایتی‌های پرستاران می‌گوید. میرزابیگی همین‌طور مهم‌ترین نارضایتی پرستاران را تفاوت دریافتی‌شان با پزشکان عنوان می‌کند و به ایلنا می‌گوید: مشاهده شده که میانگین کارانه یک پرستار در بیمارستان ۵۰ هزار تومان است درحالی که کارانه یک پزشک در‌‌ همان بیمارستان ۱۵ میلیون است. با اینکه پزشک به اندازه یک پنجم پرستار در بیمارستان حضور ندارد اما بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ برابر نسبت به پرستار دریافتی دارد و اینجاست که پرستار‌ان  گلایه‌مند می‌شوند درحالی که در کمتر جایی چنین وضعیتی حاکم است.

آن‌طور که رئیس نظام پرستاری عنوان می‌کند گلایه پرستاران بیشتر از این است که وقتی با پزشک بر سر عمل جراحی حاضرند و در پروتکل درمانی بیمار، بیش از پزشک حضور دارند چرا باید پزشکان 300 برابر بیشتر از آنها دریافت کنند. یکی از پرستاران شاغل در بیمارستان دولتی به آرمان می‌گوید: «حقوق ثابت یک پزشک و یک پرستار شاغل در یک بیمارستان دولتی چندان تفاوتی با هم ندارد ولی آنچه تبعیض‌آمیز است نحوه تقسیم کارانه بین پزشکان و پرستاران است که بر عهده رئیس بیمارستان گذاشته شده و دانشگاه علوم پزشکی این اجازه را به او داده که هر قدر خواست پرداخت کند و اگر نخواست هم چیزی نپردازد. ما نمی‌توانیم به دانشگاه شکایت کنیم که چرا ما این مبلغ را گرفتیم و پزشک فلان مبلغ را و انتقاد کنیم که چرا این همه تفاوت بین پرداختی به پزشکان و پرستاران وجود دارد.»

پرستاری که در بیمارستان کودکان کار می‌کند، می‌گوید: «ما معمولا تخت خالی نداریم ولی بیمارستان اغلب مریض‌های خیلی بدحال یا شرایط ویژه را به بیمارستان‌های دیگر ارجاع می‌دهد. درآمد این بیمارستان خیلی زیاد نیست برای همین هم کارانه‌ای که پرداخت می‌کند، زیاد نیست با این وجود تفاوت بین دریافتی پزشکان با ما پرستارها وجود دارد. مثلا اگر به پرستار یکصد هزار تومان بدهند، پزشک 3 میلیون تومان دریافت می‌کند یا اگر پرستار 20 هزار تومان بگیرد، به پزشک 700 هزار تومان پرداخت می‌شود.» این درحالی است که یکی از پزشکانی که در بیمارستان‌ دولتی مشغول به‌کار است، می‌گوید: تقسیم کارانه و تصمیم برای تعیین مقدار پرداختی به عهده ریاست بیمارستان است و پزشکان دخالتی در این ماجرا نمی‌کنند و تمایلی هم به دخالت ندارند چراکه چنین مسائلی از دایره وظایفشان بیرون است.

اعتمادیان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران که سابق بر این ریاست بیمارستان امام خمینی را برعهده داشت به آرمان می‌گوید: زمانی که رئیس بیمارستان بودم زیاد درگیر مسائل مالی نمی‌شدم و از این‌رو نمی‌توانم درمورد تقسیم کارانه بین پزشکان و پرستاران اظهارنظری بکنم. او اما معتقد است آنچه پرستارها می‌گویند در بعضی مواقع درست است و بعضی جاها تبعیض اتفاق می‌افتد و باید راهکاری برای رسیدگی به شکایتشان پیدا کنند.

تعرفه خدمات پرستاری، 6 سال پس از تصویب

هر سال تعرفه‌های تازه پزشکان از سوی سازمان نظام پزشکی ابلاغ می‌شود اما تعرفه خدمات پرستاران چه؟ حدود 6 سال قبل پس از رفع موانع طرحی تصویب شد که به موجب آن خدمات پرستاری نیز مانند ویزیت و خدمات پزشکی تعرفه مشخصی داشته باشد. اما طرح تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری 6 تیر سال 86 در صحن علنی مجلس با 194 رای موافق از مجموع 202 رای به تصویب رسید که تا به امروز اجرا نشده است تا اینکه خرداد امسال دولت لزوم پرداختن به مسائل پرستاران را حس کرد. در جلسه‌ای که اوایل خردادماه در هیات دولت برگزار شد 5 مورد از خواسته‌های پرستاران به تصویب دولت رسید که از جمله این موارد، طرح تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری بود.

یکی از نمایندگان عضو کمیسیون بهداشت مجلس می‌گوید هر وقت می‌خواهیم مصوبه‌ای ضمانت اجرایی داشته باشد، ترجیح می‌دهیم در هیات دولت تصویب شود، این‌طور احتمال بیشتری دارد که اجرا شود ولی مصوبه‌های مجلس مدت‌ها در انتظار اجرا می‌مانند. در رابطه با این مصوبه دولت، از پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دولتی که جویا شدیم از آن اطلاعی نداشتند و می‌گفتند تا امروز بخشنامه‌ای بر این اساس فرستاده نشده یا آنها بی‌خبرند. درصورتی که قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری اجرا شود، آن‌طور که نعمت‌ا... منوچهری ناظر شورای‌عالی نظام پرستاری به آرمان می‌گوید، هزینه کاری که پرستار انجام می‌دهد به خودش پرداخت می‌شود. به گفته وی برای این کار همان چیزی که در بودجه آمده کافی است و بار مالی اضافی ایجاد نمی‌شود. منوچهری می‌گوید: الان وضعیت به شکلی است که پزشک دستور را می‌نویسد، پرستار اجرا می‌کند ولی دستمزدش را پزشک می‌گیرد.

درست این است که پرستار هزینه کاری را که انجام می‌دهد، بگیرد. شرح وظایف پرستاران مشخص است و نباید این‌طور باشد که پرستار پیوسته به دنبال حقش باشد. یکی از پرستاران شاغل در بیمارستان دولتی از شرایط تقسیم کارانه در نبود تعرفه‌ای مشخص برای خدمات پرستاری به آرمان می‌گوید: «وقتی بیمار برای بستری شدن می‌آید، پزشکان مبلغ قابل‌توجهی برای ویزیت اولیه دریافت می‌کنند که این با ویزیت‌های روزانه تفاوت دارد. اما رگ‌گیری، سرم زدن، دادن دارو، مرتب کردن تخت بیمار و رسیدگی به بیمار به عهده پرستار است اما این‌طور نیست که پرستار با هر بار دستور گرفتن و اجرا کردن دستمزدی بگیرد. درواقع روزی که هیچ دستوری نیست با روزی که 10 تا دستور باید اجرا کنیم تفاوتی ندارد اما اینها برای پزشکان تعریف شده است.»

کمبود پرستار در بیمارستان‌ها

درحالی که گفته می‌شود فارغ‌التحصیل از دانشکده‌های پرستاری به‌قدر کافی داریم اما دولت برای اجرای قانون ارتقای بهره‌وری دچار مشکل می‌شود. این مشکل، عدم تمایل پرستاران به استخدام و اشتغال در بیمارستان‌های دولتی است که درخواست دولت برای جذب نیرو را بی‌پاسخ می‌گذارد و اجرای طرح کاهش ساعت کار پرستاران را با مشکل مواجه می‌کند. با اجرای قانون ارتقای بهره‌وری، باید ساعت کار پرستاران کمتر شود و پرستارانی که شیفت عصر و شب هستند به اندازه سختی کارشان دستمزد دریافت کنند. علت نبود تمایل از جانب پرستاران برای استخدام چیست؟

آیا کار در حوزه‌ای غیرمرتبط یا درخانه ماندن بر کار در بیمارستان ارجح است؟ و چرا باید کسانی که چند سال از عمرشان را برای تحصیل و کسب تجربه می‌گذارند و تبدیل به نیروی متخصص می‌شوند، چندان رضایتی از کارشان نداشته باشند و پرستار شدن را به کسی توصیه نکنند؟ یکی از پرستاران می‌گوید در بیمارستانی که او در آن مشغول به کار است، بخشی از قانون ارتقای بهره‌وری که مربوط به کار در شیفت شب است، اجرا می‌شود اما برای کسانی که عصر و شب کار می‌کنند و برای نیروی ثابت صبح مزیتی ندارد. کسانی که عصر و شب کار می‌کنند به جای دو شیفت، 3 شیفت حساب می‌شود و ساعت شیفتشان 5/1 برابر محاسبه می‌شود. اما در عوض سه ساعت حق خوابی که پرستار شیفت شب داشت برداشته شده و تخت‌های استراحت پرستاران جمع شده است اما این‌طور است که اگر پرستاری از فرط خستگی از حال رفت، می‌تواند روی تخت مخصوص بیماران بخوابد. البته اگر شب برای بیمار اتفاقی بیفتد و پرستار بیدار نباشد، مسئولیتش به گردن اوست چراکه حق نداشته در آن زمان خواب باشد. وقتی پای درددل پرستارها می‌نشینی بدون اینکه متوجه خبرنگار بودنت بشوند، کمتر پرستاری را پیدا می‌کنی که با دل خوش و روی گشاده از کارش بگوید.

اغلب غمی در چهره‌شان می‌نشیند و سفره دلشان را که باز می‌کنند از سختی شرایط کار و نامناسب بودن دستمزد و رفتار نامناسب پزشکان بالادستی می‌گویند. یکی از همین پرستاران می‌گوید باور ندارد که قانونی به نفع پرستارها نوشته شود. می‌گوید در این 17 سالی که کار می‌کند و 30 سالی که مادرش در این حرفه کار کرده و بازنشسته شده قانونی ندیده که به نفع پرستارها باشد «مثلا قانون بازنشستگی پیش از موعد پرستاران که طبق آن پرستار می‌تواند بعد از 20 سال بازنشسته شود. اما کمتر با این موضوع موافقت می‌شود چرا که با کمبود نیروی پرستار مواجهیم. آن‌طور که خود پرستارها می‌گویند آنها بیشتر تمایل دارند در بیمارستان‌های خصوصی کار کنند چراکه با همان دستمزد کار کمتری انجام می‌دهند و از فشارهایی که در بیمارستان دولتی بر پرستارها وارد می‌شود خبری نیست.

«مرخصی به سختی داده می‌شود و وقتی پرستاری بیمار می‌شود نمی‌تواند به پزشک عمومی مراجعه کند و مواخذه می‌شود که چرا پیش پزشک معتمد بیمارستان نرفته است. اما مگر درحال بد بیماری می‌شود تا بیمارستان و پیش پزشک معتمد آمد؟ طبق قانون کسانی که بچه زیر سن مدرسه دارند، پنجشنبه‌ها تعطیلند اما می‌گویند این شامل حال بیمارستان‌ها نمی‌شود. البته قانون را به ما نشان نمی‌دهند اما این‌طور می‌گویند. زمانی که همه جا تعطیل است، ما باید سر کار برویم، درحالی که اضافه‌کار محسوب نمی‌شود. حتی فردای شب‌های قدر در ماه رمضان که همه ادارات و سازمان‌های دولتی کارشان را سه ساعت دیرتر شروع می‌کنند. ما باید سر ساعت همیشگی کار کنیم و بابت این ماجرا هم اضافه دستمزدی نداریم. با وجود همه این شرایط، تیر خلاص، رفتار نامناسب پزشکان است که انگیزه پرستارها را کم می‌کند.»

بعضی از بیماران از رفتار نامناسب و بعضا کم‌مهری برخی پرستاران با بیمارشان دلخورند اما از طرف دیگر پرستاران معتقدند با شرایط سخت کاری و در کنار همه اینها رفتار ناخوشایند پزشکان طبیعی است که از کار زیاد و نامناسب بودن شرایط خسته شوند. منوچهری، ناظر شورای‌عالی نظام پرستاری معتقد است وجود پزشکان در مراکز تصمیم‌گیری برای پرستاران و نبودن جایگاهی مستقل برای آنان در بخش اجرایی سبب کند شدن رسیدگی به مطالبات پرستاران است. یکی از مصوبه‌های دولت برای پرستاران، ایجاد معاونت پرستاری در وزارت بهداشت است تا پرستاران نیز جایگاه اجرایی در وزارتخانه داشته باشند. با تمام آنچه گفته شد شاید عجیب نباشد که بشنویم پرستاران به مهاجرت به کشورهای دیگر تمایل دارند و آن‌طور که منوچهری ناظر شورای‌عالی نظام پرستاری می‌گوید برخی نیروهای متخصص که زمان بهره‌گیری از آنها رسیده با مهاجرت به کشورهای حوزه خلیج‌فارس به دنبال شرایط مطلوب کاری، ما را در تامین نیرو تنها گذاشته و این آسیبی به نظام سلامت خواهد بود.