رسوب كلسیم در دیواره داخلی سرخرگهایی كه خون را به مغز میرسانند، ممكن است نشانه سكتهای قریبالوقوع باشد. این كاربردی جدید از رادیوگرافی دندان است. دستگاه رادیوگرافی دندانی به منظور تصویربرداری از ساختمان دندانها، آناتومی دندانها و مشكلات دندانی بزرگسالان و كودكان در برنامههای ارتودنسی و تشخیصی استفاده میشود.
ساختار فیزیكی- مكانیكی دستگاه:
با این دستگاه سه نوع تصویربرداری قابل انجام است: رادیوگرافی داخل دهانی، پانورامیك و سفالومتریك.
1- در رادیوگرافی داخل دهانی جهت تصویربرداری بایت وینگ، پری اپیكال و اكلوزال، فیلم داخل دهان بیمار قرار میگیرد و تصاویر رادیوگرافی بایت وینگ، تاج و یك سوم فوقانی ریشه دندانهای فوقانی و تحتانی را نشان میدهد.
در رادیوگرافی پری اپیكال، كل ساختار دندان، شامل ریشه روی یك فیلم و آروارههای ماندیبولار و ماگزیلاری روی فیلمهای جداگانهای تصویر میشود. تصاویر رادیوگرافی اكلوزال، سطح دندانهای آلیمای كوچك و بزرگ را نشان میدهد.
2- در رادیوگرافی پانورامیك؛ تصاویر ناحیه ماگزیلوفاسیال با استفاده از پرتوگردان و كاست فیلم خارجی به دست میآید؛ سپس قوس دندانی در یك تصویر منفرد، به صورت شكل بیضوی نشان داده میشود. یونیتهای پانورامیك، علاوه بر تهیه تصاویر رادیوگرافی لوكالیزه از ساختار دندانی، جهت تصویربرداری از مفصل، سینوسهای ماگزیلاری و استخوانبندی صورت برای كمك به تشخیص بیماری Tmj، ترومای صورت و پاتولوژی سینوسی به كار میرود.
3- رادیوگرافی سفالومتریك یا نمای جمجمه، جهت به دست آوردن تصاویری از كل جمجمه یا ناحیه مورد نظر به كار میرود. مطالعات سفالومتریك جهت ارزیابی رشد و تعیین پلانهای درمانی ارتودنتیك یا پروتزها به كار میرود. بعضی از یونیتهای پانورامیك و سفالومتریك میتوانند توموگرافی متقاطع، جهت تهیه تصاویر عرضی چند لایه از آروارههای ماگزیلاری و ماندیبولار را انجام دهند. این تكنیك كه سابق، تنها كاربرد توموگرافی رایانهای یا توموگرافی خطی امكانپذیر بود (مقایسه محصولات با عنوان اسكنرها، توموگرافی رایانهای، سیستمهای مجهز به تخت رادیوگرافی (رتوگرافی) جهت برنامهریزی پیوند و نیز ارزیابی بیماران قبل و بعد از عمل جراحی مفید است.
تختهای رادیوگرافی:
تختهای رادیوگرافی در طرحهای مختلف ساخته میشوند كه میتوانند بوكی داشته یا نداشته باشند. تمام تختهای با بوكی رادیولوژی، زیر سطح رویی یك قسمت برای تعبیه شدن بوكی دارند. هر بوكی شامل محلی برای قرار گرفتن كاست و محلی در روی كاست برای قرار گرفتن گرید هستند. این وسیله، موثرترین راه جهت حذف پرتوهای ثانویه ناشی از میدانهای بزرگ رادیوگرافی محسوب میشود. هر بوكی شامل گرید و كاست است. این بوكی میتواند به بالا و پایین تخت حركت كند. طرح دیگری كه در تختهای رادیوگرافی وجود دارد، تختهایی با رویه شناور است. بعضی از تختها میتوانند از وضعیت افقی تغییر حالت بدهند كه بیمار به وضعیت ایستاده قرار میگیرد و یا سر بیمار پایینتر خواهد بود. بعضی از تختها، با نام تختهای بالا و پایین در بازار وجود دارند كه به بیمار كمك میكنند كه به بالا و پایین حركت داده شود. تختهای شناور میتوانند چهارپایه باشند یا اینكه ستون یك پایه داشته باشند. سطح روی تخت، مهمترین قسمت تخت است، به این علت كه كاست در زیر آن قرار میگیرد. تخت باید از جنس رادیولوسنت و نازك بوده تا اشعه به راحتی از آن عبور كند، همچنین باید سخت و مقاوم باشد و بعد از گذشت زمان بر اثر فشار وزن بیمار، فرورفتگی در سطح آن پیش نیاید؛ در ضمن، سطح تخت باید صاف بوده تا مایعات بدن و یا مایع كنتراست در قسمتی از آن تجمع نكند. حاشیه رویه تخت از جنس آلومینیم است تا اشعه را جذب نكند. این حاشیه باید ریلی باشد تا برای نصب پایه سوم و كمپرس مشكلی پیش نیاید. تختهای بوكی شناور به علت توانایی حركت باید ترمز داشته باشند.
ویژگیهای عمومی تخت عبارتند از:
1- قابلیت حركت چرخش تخت.
2- قابلیت حركت رویه تخت.
3- مجهز بودن به سریوگراف.
4- مجهز بودن به بوكی.
5- مجهز بودن تیوب زیر تخت به كلیماتور نوع اتوماتیك.
6- رویه تخت دارای ضریب جذب اشعه خیلی كم باشد.
عملكرد دستگاه:
یونیتهای رادیوگرافی داخل دهانی، پانورامیك و سفالومتریك از یك ژنراتور اشعه x، تیوب مولد اشعه x، لوكالیزاتور، تایمرویك پانل كنترل تشكیل میشود. تركیب این اجزاء بستگی به نوع رادیوگرافی و نوع ژنراتور اشعه x متفاوت است. بر حسب مدل، گستره كیلووات در یونیتهای اشعه x دندانپزشكی بین 50 تا 100 كیلووات و شدت جریان بین 5 تا 20 میلیآمپر میتواند تغییر كند. بعضی یونیتها حالتی را ارایه میكنند (به عنوان مثال 10MA و 70KV) و برخی دیگر گسترهای از حالات قبل انتخاب KV و MA را تامین میكند. ژنراتورهای اشعه x بر حسب شكل موج kv طبقهبندی میشوند. ژنراتورهای اشعه x دندانپزشكی، اغلب ژنراتورهایی نیم موج با برق AC و خود یكسوشونده هستند؛ اما امروزه بعضی تولیدكنندگان ژنراتورهای فركانس بالا یامولتیپلاس و ژنراتورهایی با ولتاژ ثابت ارایه میكنند. در یونیتهایی كه ژنراتورهای ولتاژ ثابت و فركانس بالا دارند، اغلب ژنراتور اشعه x به اندازهای كوچك است كه بتواند با تیوپ مولد اشعه انجام شود. بسیاری از یونیتهای رادیوگرافی دندان دارای ژنراتورهای اشعه x كنترلشونده توسط ریزپردازنده هستند كه عملكردهای ویژهای را به صورت خودكار كنترل میكند.
به عنوان مثال، نوسانهای ولتاژ خط قابل جبران بوده و به طور خودكار توسط كامپیوتر جبران میشوند؛ به علاوه، ژنراتورهای قسمت كنترل ریزپردازندهها، اغلب دارای خطایابهای داخلی هستند كه سبب میشوند در صورت بد عمل كردن هر قسمت به نشانه خطا روی كنسول ظاهر شود. اكثر تیوبهای اشعه x به كار رفته در یونیتهای رادیوگرافی دارای آندهای با ظرفیت گرمایی از 7000 تا 50000 واحد گرمایی هستند. یونیتی كه برای توموگرافی فكی- صورتی (دنتوماگزیلوفاسیال) طراحی شده است از یك تیوب آند دوار با ظرفیت گرمایی Hu 300000 استفاده میكند. اندازه نقطه كانونی از mm 3/0 از یونیتهایی با آند دوار تا mm 1در یونیتهای دارای آند ایستا گسترده است. در یونیتهای داخل دهانی، SID به طور تقریبی 200 تا 40 میلیمتر، قابل تنظیم است. در یونیتهای پانورامیك اغلب یك SID ارایه میشود.
در انواع با قابلیتهای دوگانه پانورامیك و سفالومتریك SID حدود mm1600 قابل تنظیم است. در یونیتهای داخل دهانی تیوب مواد اشعه x دارای لوكالیزاتور استوانهای و یا مخروطی جهت محدود كردن و شكل دادن به پرتو x و كاهش تشعشع پراكنده هستند. در بعضی نمونهها، مخروط بلند دیگری جهت محدودسازی پرتو، برای افزایش SID و كاهش بیشتر دوز اشعه دریافتی بیمار وجود دارد. تیوب اغلب، روی بازوی تاشوندهای كه با زوایای مختلف حالت میگیرد سوار میشود. این بازو میتواند روی دیوار یا سقف نصب شود یا به یك ستون محكم شده به زمین اتصال یابد و یا روی پایه چرخدار حركت كند. در یونیتهای پانورامیك و سفالومتریك، كاست مسطح بیرونی فیلم و تیوب اشعه x همراه با یك دیافراگم شكافدار، به صورت بازویی C شكل طراحی میشوند و سر بیمار در فاصله كاست و تیوب اشعه x قرار میگیرد. در رادیوگرافی پانورامیك، كاست بیرونی تیوب مولد اشعه x، دور سر بیمار كه توسط یك نگهدارنده متصل به یونیت، ثابت نگهداشته شده، حركت میكنند. در رادیوگرافی سفالومتریك، SID افزایش یافته و سر بیمار و بازوی C شكل به هنگام تابش اشعه x در وضعیت ویژهای حفظ میشوند. در رادیوگرافی بایت وینگ داخل دهانی، ضمائم پلاستیكی تعیینكننده موقعیت كه از یك نگهدارنده فیلم، biteplate و نشانگرهای میلهای یا حلقهای تشكیل شدهاند، میتواند جهت كمك به اپراتور برای همراستا ساختن پرتو اشعه x و فیلم به كار روند. در رادیوگرافی پانورامیك، كیفیت تصویر به استقرار دقیق بیمار بستگی دارد.
لذا بسیاری از یونیتهای پانورامیك، دارای سیستمهای تمام موتوری یا تمام خودكار، با همراستایی دو یا سهگانه پرتو است.
نگهدارنده سر، تكیهگاه چانه، بلوكهای گاززدنی و یا پشتیبانیهای بینی، جهت ثابت ساختن سر بیمار به كار میروند. بهعلاوه، بعضی سیستمهای وضعیتدهنده به سیستم نمایش دیجیتالی نقطه كانونی و نیز حركتهای خودكار از پیش برنامهریزی شده جهت بهینهسازی وضعیت مناسب تصویربرداری، مجهز هستند. جهت رادیوگرافی داخل دهانی، از فیلم دو لایه با پشتوانهای از فویل مسی (جهت كاهش دوز جذبی بیمار) استفاده میشود.
منبع: پزشک امروز
نظر شما