سلامت نیوز: تبعات منفی ناشی از گسترش ریزگردها در زندگی شهروندان، ایجاب می‌کند که یک سازمان مسئولیت مقابله با این پدیده را بر عهده بگیرد اما حالا سازمان هواشناسی و محیط زیست هر یک مدعیان پرداختن به این مسئله هستند.

به گزارش سلامنت نیوز به نقل از  فارس، تراکم و غلظت ریزگردها علاوه بر اینکه موجب کاهش دید افقی می‌شود به شیوع بیماری‌های متعدد تنفسی و گاهی سرطان در افراد نیز منجر می‌شود.

این در حالی است که طی 15 سال اخیر با هجوم ریزگردها از کشورهای منطقه به کشور به خصوص در مناطق مرزی کشور از جمله استان‌‌های اهواز، آبادان، سقز،بانه، قصر شیرین و بسیاری استان‌های دیگر هستیم و فقط شاهد ابراز نگرانی سازمان‌های متولی مثل محیط زیست در خصوص پدیده گرد و غبار هستیم.

اینکه سازمان محیط زیست به عنوان متولی حفاظت و صیانت از محیط زیست چه اقدامی را در راستای مهار این پدیده صورت داده است، جای سؤال دارد.

به منظور با خبر شدن از اقداماتی که این سازمان در این ‌باره صورت داده، به سراغ علی محمد شاعری، قائم مقام سازمان محیط زیست می‌رویم.

علی محمد شاعری با بیان اینکه اجرای برنامه‌ای جامع برای به حداقل رساندن ریزگردها در کشور نیازمند طی زمانی 10 ساله است، اظهار می‌دارد: طی اقدامات صورت گرفته در سال‌های اخیر شاهد کاهش 30درصدی ریزگردها در کشور شده‌ایم.

قائم مقام سازمان محیط زیست می‌افزاید: مسئولیت پیگیری و مقابله با ریزگردها بر عهده سازمان محیط زیست است چرا که به منظور مقابله با ریزگردها یک کارگروه ملی تشکیل شده که رئیس این کارگروه، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان زیست است.

وی ادامه می‌دهد: نمایندگانی از سازمان هواشناسی و دیگر سازمان‌های متولی عضو این کارگروه هستند، بر اساس مصوبه دولت، رئیس کارگروه ملی مقابله با ریزگردها، رئیس سازمان محیط زیست شده است و همچنین سازمان‌هایی مانند هواشناسی، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و ... عضو این کارگروه هستند.

وی ابراز‌ می‌دارد: بر اساس آیین‌نامه‌ای که دولت تصویب کرده است. این کارگروه درباره مقابله با موضوع گرد و غبار در کشور برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری می‌کند و در نهایت اقدامات لازم را در دستور کار خود قرار می‌دهد.

وی اضافه می‌کند: از جمله اقداماتی که سازمان محیط زیست طی سال‌های اخیر در زمینه مقابله با ریزگردها در سطح منطقه در دستور کار خود قرار داده است عبارت است از تهیه برنامه جامع مقابله با ریزگردها در کشور عراق با همکاری وزارت محیط‌ زیست این کشور، همکاری با سازمان بیمه، پیشنهاد تشکیل صندوق مشترک مالی با همکاری کشورهای منطقه و سازمان ملل و همچنین آموزش بیش از یکصد نفر از کارشناسان عراقی، انتقال تجارب و خدمات فنی و مهندسی برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی بوده است.

شاعری یادآور می شود: تشکیل گردهمایی‌ها و سمینارهای مشترک در دانشگاه‌های معتبر ایران و کشور عراق، انعقاد تفاهمنامه‌های مشترک با کشورهای منطقه برای دستیابی به فن‌آوری‌های مورد نیاز به منظور مقابله با این پدیده، شروع عملیات اجرایی مقابله با ریزگردها در کشور عراق که شامل جنگل‌کاری، احیای تالابها، بررسی و اقدامات لازم به منظور حل مشکل مربوط به آبهای مرزی، همکاری در جهت مبادله اطلاعات و خدمات فنی و مهندسی در خصوص هواشناسی محیط‌ زیست و همچنین مدیریت منابع آب از دیگر اقدامات صورت گرفته طی سال‌های اخیر به منظور مقاله با پدیده ریزگردها بوده است.

شاعری در ادامه به اقدامات صورت گرفته در داخل مرزهای کشور برای مهار پدیده ریزگردها اشاره می‌کند و می‌افزاید: طی سال‌های اخیر در داخل کشور طرح ملی مقابله با ریزگردها با همکاری وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، سازمان هواشناسی، وزارت بهداشت، وزارت نفت و سایر دستگاه‌های ذیربط و ارسال آن برای تصویب در مجلس شورای اسلامی ارائه شد.

وی در خصوص به تصویب رسیدن طرح جامع مقابله با ریزگردها در مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری می‌کند که این طرح در مرکز پژوهش‌های مجلس مورد تائید قرار گیرد و برای تصویب وارد صحن علنی خانه ملت شود.

قائم مقام سازمان محیط زیست یادآور می‌شود که همکاری با وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگلها، افزایش سهم اعتبارات مقابله با پدیده بیابان‌زایی، پایش تالاب‌های در معرض خطر، مهار کانون‌های ریزگردهای داخلی نیز از جمله اقدامات صورت گرفته طی سال‌های اخیر به منظور مقابله با ریزگردها بوده است.

شاعری با بیان اینکه ریزگردها بخش عمده‌ای از کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است، اظهار می‌دارد: اجرای برنامه جامع منطقه‌ای و ملی برای مقابله با ریزگردها حداقل نیازمند طی مدت‌زمانی ده ساله است که این امر نیز مستلزم همکاری و تعامل تمام کشورهای منطقه و همچنین دولت و مجلس ایران است.

این مقام مسئول ادامه می‌دهد: بر اساس پایش‌های صورت گرفته، رخداد ریزگردها در کشور در سال جاری در مقایسه با سال گذشته حدود 30 درصد کاهش یافته است.

وی بیان می‌دارد: هم‌اکنون دوره خشکسالی در منطقه طولانی شده است و میزان بارندگی طی یک دهه در منطقه حداقل 10 درصد کاهش یافته است.

شاعری تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی‌ها، خشک‌شدن تالابها، از بین رفتن منابع طبیعی و پوشش گیاهی، تخریب زمین و فقدان مدیریت جامع منابع آب را از جمله علل افزایش ریزگردها عنوان می‌کند و می‌افزاید: ریزگردها به عنوان یک عارضه و بلای طبیعی، سلامت و بهداشت مردم منطقه را در خطر تهدید قرار می‌دهد.

وی خاطرنشان می‌کند: 90 درصد ریزگردها منشاء خارجی دارند و سازمان محیط زیست از هر اقدامی که احتمال دهد برای مقابله و مهار ریزگردها موثر واقع می‌شود، حمایت می‌کند.

در ادامه لازم است که کمی راجع به ریزگردها و تبعات منفی ناشی از انتشار گسترده آن در سطح شهر اشاره کرد.

ریزگرد پدیده‌ای است که از ترکیب ذرات ریز گرد و غبار با آلاینده‌های شهری به وجود می‌آید و این ترکیب برای بیماران تنفسی بسیار مضر است. اما این پدیده که به تازگی در کشورمان شایع شده است داستان دیگری دارد.

در ایران منشاء اصلی این پدیده کویرها و باتلاق‌های در حال خشک‌شدن عراق است. درگذشته ۳ کشور ایران، عراق و عربستان به‌صورت مشترک هزینه‌های مالچ‌پاشی این اراضی را تأمین و تمام اراضی در فصل خاصی از سال مالچ‌پاشی می‌شد.

مالچ ماده چسبنده گرفته شده از مواد نفتی است که برای تثبت شن‌های روان در اراضی بیابانی استفاده می‌شود.

به‌علت بروز برخی مشکلات و تغییر رویه دولت‌ها در این ارتباط، این اقدام در سال‌های اخیر صورت نگرفت و پدیده ریزگرد به‌صورت گسترده بخش‌هایی از کشور را مورد هجوم قرار داد.

تأثیر ورود ذرات گرد و غبار بر بدن انسان

در دراز مدت، ذرات ریز چند میکرونی گرد و غبار که وارد دستگاه تنفسی و خون شده، در جدار عروق رسوب کرده و با ایجاد التهاب، شرایط را برای بروز آترواسکلروز (تصلب شرایین) و تنگی عروق فراهم می‌کند.

 گرد و غبار موجود در هوا اگر توأم با آلودگی هوا باشد ضرر زیادی برای شهروندان دارد.اگر چه گرد و غبار مستقیماً وارد سیستم تنفسی نمی‌شود اما برخی افراد از جمله سالخوردگان، خردسالان و مبتلایان به بیماری‌های ریوی و قلبی که قدرت تحمل این وضعیت را ندارند، بیش از همه در معرض آسیب هستند.

در این میان  محمد طالب حیدری، مدیرکل هواشناسی استان کردستان اعلام می‌کند که «فرات» اقیانوسی از خاک در چشم ایرانی‌ها و عراقی‌هاست.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان می‌گوید: تناسب در اقلیم عراق به هم خورده و به مهار شدن آب رود فرات منجر شده است و در نهایت موجب شده است که دود آن هم به چشم مردم عراق و هم ایرانیان برود.

وی متذکر می‌شود که در خصوص پدیده گرد و غبار نباید از واژه ریزگرد استفاده شود چرا که این یک پدیده فاجعه‌آمیز در غرب و جنوب غرب کشور است و 10 میلیون نفر را درگیر خود کرده است و باید از آن به عنوان طوفان گرد و غبار یاد شود.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان ادامه می‌دهد: این پدیده از سال 2005 شروع شده است و به کاهش دید افقی در برخی نواحی تا شعاع ۱۰۰ متر منجر شده است.

وی با بیان اینکه تراکم ذرات معلق در گرد و غبار با افزایش خود مشکلات تنفسی را برای شهروندان برخی نواحی ایجاد کرده است می‌افزاید: در این باره تمام مسئولان و کارشناسان مربوطه اتفاق‌نظر دارند که معضل پدیده گرد و غبار به دلیل عدم مدیریت صحیح رود فرات در کشور عراق بوده است.

حیدری با بیان اینکه پیش از این به ترتیب 90 درصد و 10 درصد آب تأمینی رود فرات توسط کشور سوریه و عراق تأمین می‌شد اضافه کرد: هم اکنون آورده آبی از سوی این دو کشور به این رود وارد نمی‌شود به همین سبب آب فرات نیز خاک کشور عراق را سیراب نمی‌کند.

وی یادآور می‌شود: از حدود 15 سال قبل آب رود فرات مهار شده است و فقط 400 مترمکعب در ثانیه آب وارد این رودخانه می‌شود.

به گفته وی رود فرات اقیانوسی از خاک آماده دارد و پتانسیل زیادی برای ایجاد گرد و غبار  دارد. از سال 1960 تا سال 2004 فقط 15 روز در سنندج در طول سال شاهد گرد و غبار بودیم اما از سال 2005 هر ساله 130 روز گرد و غبار را در سنندج شاهد هستیم.

حال با وجود این همه معضلات در حوزه بروز پدیده گرد و خاک در کشور همکاری سازمان‌های متولی محیط زیست چگونه بوده است، آیا سعی شده است به منظور مقابله با این پدیده که به نفع همگان تمام می‌شود، تعامل مناسبی میان بخش‌های ذی‌ربط برقرار شود.

به منظور پی بردن بر این امر لازم است به گفته‌های حسین اردکانی، مشاور رئیس سازمان هواشناسی توجه کنیم که می‌گوید: ایستگاه «سپر‌ یونی» برای افزایش بارش‌ها بی‌نتیجه بوده است.

مشاور رئیس سازمان هواشناسی ابراز می‌دارد: استفاده از دستگاه «سپر یونی» برای افزایش بارش‌ها و مهار گرد و غبار توسط سازمان محیط زیست، نتیجه‌بخش نبوده و فقط با هدر رفتن هزینه‌ها همراه بوده است.

وی متذکر می‌شود: متأسفانه در سال‌های اخیر سازمان محیط زیست پروژه‌هایی را در دستور کار خود برای مهار پدیده ریزگردها و همچنین افزایش بارش باران در آذربایجان در نظر گرفت اما از آنجایی که این پروژه‌ها در تعامل با سایر سازمان‌ها از جمله سازمان هواشناسی صورت نگرفت و به صورت کلی کارشناسی نشده بود در نهایت فقط به هدر رفتن سرمایه ملی منجر شد و نتیجه مثبتی نداشت.

اردکانی بیان می‌دارد: چندی پیش سازمان محیط زیست از ایستگاه سپریونی برای افزایش میزان بارش‌ها در آذربایجان استفاده کرد که با صرف هزینه‌های میلیاردی همراه بود اما در نهایت استفاده از این دستگاه نتیجه‌بخش نبود.

به گفته وی، صرف هزینه‌ها بدون مطالعه و هدر رفتن منابع خیانت است.

در ادامه علی عابدینی، مدیر مرکز بحران و مخاطرات جوی و اقلیمی سازمان هواشناسی می‌گوید: روشی برای از بین بردن گرد و غبار وجود ندارد.

مدیر مرکز بحران و مخاطرات جوی و اقلیمی سازمان هواشناسی با بیان اینکه تاکنون روشی برای از بین بردن گرد و غبار ابداع نشده است، می‌افزاید: دولت بودجه‌ای را در اختیار سازمان هواشناسی برای مقابله با پدیده ریزگردها قرار نداده است.

وی ادامه می دهد: تاکنون روشی برای از بین بردن گرد و غبار ابداع نشده است و تنها راه حل آن این است که تالاب‌ها و دریاچه‌ها حفظ شوند و همچنین از گسترش بیابان‌زایی جلوگیری شود.

عابدینی بیان می‌دارد: متأسفانه در رابطه با از بین بردن ریزگردها و مهار با پدیده گرد و غبار به سازمان هواشناسی بودجه‌ای تخصیص داده نشده است.

وی متذکر می‌شود: لازم است دولت در این مورد برنامه مفصلی را پیش‌بینی کند و برای پیشبرد آن از منابع مالی جهانی استفاده کند.

عابدینی اضافه می‌کند: سازمان هواشناسی وظیفه پیش‌بینی دارد و نسبت به پایش این پدیده اقدام می‌کند.

مدیر مرکز بحران و مخاطرات جوی و اقلیمی سازمان هواشناسی درباره استفاده از دستگاه سپر یونی برای افزایش بارش‌ها خاطرنشان می‌کند: در سال 87 بارش‌های متعددی در کشور اتفاق افتاد اما این بارش‌ها به دستگاه یونیزاسیون نسبت داده شد. در این‌باره باید گفت که سازمان محیط زیست حدود یک هفته پیش از وقوع بارش‌ها پیش‌بینی‌های لازم را برای بروز بارش کرده بود.

در این باره مسعود ده ملایی، مدیرکل هواشناسی خوزستان با بیان اینکه بارورسازی ابرها هیچ تأثیری در افزایش بارش ندارد، می‌گوید: هیچ مشورتی برای احداث سپر یونی با هواشناسی نشده است.

وی خاطرنشان می‌کند: با مطالعاتی که پس از احداث ایستگاه سپر یونی انجام شد، مشاهده کردیم که این ایستگاه نه تنها تأثیری بر روی کاهش ریزگردها نداشته، بلکه ممکن است این یون‌ها بر روی هسته‌های تراکم که موجب بارش باران می‌شود، تأثیر منفی داشته باشد.