سلامت نیوز : این روزها گرمای هوای پایتخت موجب شده تا مردم گمانه‌های زیادی بزنند. از بی‌سابقه خواندن هوای پایتخت تا غیرطبیعی بودن گرمای هوا که هیچ‌کدام پایه علمی معتبری ندارند. ناصر کرمی، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با آرمان درباره علت گرمای هوای تهران می‌گوید: در رابطه با گرمای هوا هیچ وضعیت غیرعادی وجود ندارد، 42 درجه در تیرماه تهران، البته دمای خیلی دور از انتظاری نیست، اما قطعا از متوسط معمول دما در این ماه قدری بیشتر است و البته نمی‌توان بلافاصله گفت تکرار این تیرماه‌های گرم در سالیان اخیر، نشانه‌ای است از تغییر اقلیم در محدوده جغرافیایی تهران، اما دست‌کم این است که به جد می‌توان پذیرفت آنچه از نظر اقلیمی تاکنون مردم تهران به آن خو کرده بودند درحال تغییر است: تهران گرم‌تر شده است. این اتفاق را در اقلیم‌شناسی با عنوان پدیده جزیره حرارتی شهرها یاد می‌کنند.

آمارهایی که یکدیگر را نقض می‌کنند

مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی با بیان اینکه دمای هوای تهران برابر ۳۰ درجه سانتی‌گراد است، گفت: دمای هوای این کلانشهر در پایان هفته جاری به ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. این درحالی است که در روزهای منتهی به انتهای هفته گذشته همین مسئول هواشناسی اعلام کرد: در روز پنجشنبه دمای هوای تهران به 40 درجه رسیده است و از بعدازظهر دوشنبه هفته آتی دمای هوا در کل کشور از جمله تهران با روند افزایشی همراه خواهد بود. اما روز گذشته عبدالرضا امیدوار شهری با اشاره به کاهش نسبی دمای هوا در کل کشور اعلام کرد: دمای هوا در تهران نسبت به روز گذشته 4درجه سانتی‌گراد کاهش یافته است. هم‌اکنون دمای هوای تهران 30 درجه سانتی‌گراد است! این روند کاهشی دمای هوا در کل کشور با شیبی ملایم ادامه خواهد داشت. وی یادآور شد: از دوشنبه هفته جاری دمای هوا در کل کشور با روند افزایشی همراه خواهد بود و این روند تا پایان هفته ادامه خواهد یافت. گرم‌ترین روز پایتخت طی هفته جاری، پنجشنبه خواهد بود به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود دمای‌هوای این کلانشهر در این روز به 40 درجه سانتی‌گراد برسد.

عوامل گرمای هوای تهران

هرچه ساختمان‌ها بلندمرتبه‌تر باشند، میزان گرمای داخل شهر بیشتر می‌شود. ناصر کرمی، اقلیم‌شناس معتقد است: علت گرمای هوای تهران به عوامل انسانی مرتبط است و به تغییرات اقلیمی مربوط نمی‌شود. درحالی که در تهران ارتفاع ساختمان‌ها بلند شده است در ساختمان‌ها منابع انرژی در حال کار هستند و داخل هر خانه یک کولر است که گرما را بیرون می‌دهد. در این ساختمان‌ها و برج‌ها افراد زیادی هستند که برای خنک نگه داشتن فضای داخل سعی در استفاده از سیستم‌های سرمایشی دارند. سیستم‌هایی که گرمای درون را با قدرت بیشتری به بیرون انتقال می‌دهند.

از سویی دیگر این کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: میلیون‌ها ماشین در سطح شهر تهران درحال حرکت هستند که درافزایش گرمای پایتخت تاثیرگذار هستند. درواقع اقلیم شهر تهران تغییر نکرده بلکه این عوامل انسانی هستند که بر گرمای شهر اثر گذاشته‌اند. اگر به لبه‌های بیرونی شهر و محدوده خارج از شهر برویم یا ورودی منطقه 22 تهران، متوجه می‌شویم که هوا 5 تا 7 درجه نسبت به داخل شهر خنک‌تر است. بنابراین این موضوع که به‌دلیل نداشتن زمستان سرد یا تغییرات جوی تهران دچار گرمای بی‌سابقه شده است، از لحاظ علمی پایه درستی ندارد. بر فرض مثال اگر در یکی از روستاهای خوش‌آب و هوای شمال ایران هم این حجم ماشین و برج‌ها وجود داشته باشند، دچار تغییر وضع هوا می‌شویم.

تاثیر خشکسالی بر ایران

به‌‌تازگی گزارشی از طرف ناسا درباره شرایط جوی زمین در 30سال آینده منتشر شده که باعث نگرانی بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای خاورمیانه شده است. در اصل مقاله، نام ایران به عنوان یکی از کشورهایی که تاثیرات زیادی از خشکسالی خواهد دید، آورده شده است. در این گزارش آمده است که به‌دلیل شرایط لایه ازن و همچنین انحراف زمین به میزان یک‌میلیونم ‌درصد از مسیر چرخشی خود به دور خورشید 45 کشور جهان دچار خشکسالی شدید شده و درصورت عدم ذخیره منابع آبی دچار بحران در تولید کشاورزی و همچنین دامداری خود می‌شوند؛ اما نکته قابل‌توجه در این گزارش رتبه چهارم ایران در فهرست 45 کشور در معرض خطر است.

ناصر کرمی فعال محیط زیست در رابطه با تاثیرات خشکسالی می‌گوید: ایران در وسط کمربند بیابان‌زایی کره زمین قرار گرفته است.20 درصد مساحت ایران را بیابان‌ها تشکیل داده‌اند. اگر این خشکسالی پیش بیاید امکان دارد تا نصف مساحت ایران را بیابان فرابگیرد. بخش تحقیقات اقلیمی ناسا بر اساس نتایج یک تحقیق چند ساله برای مدلسازی دوره‌های اقلیمی پیش‌بینی کرده است که در سه تا چهار دهه پیش رو کره زمین با یک نوع تغییر نظام بارش مواجه شده و طبق آن از بارش در مناطق خشک کاسته شده و به بارش در مناطق مرطوب افزوده می‌شود.

بر این مبنا مناطق خشک کنونی خشکتر می‌شوند، بیابان‌ها پیشروی بیشتری می‌کنند و مناطق استوایی پربارش‌تر خواهند شد. این تغییر در برخی مناطق شدیدتر و اثرگذارتر خواهد شد. ایران کشوری است که در این گزارش دو بار به نام آن اشاره شده. به عنوان یکی از کشورهایی که در پیشانی این قهقرای اقلیمی قرار دارد. پس این دیگر فقط یک نگرانی نیست، یک اطلاع مسلم علمی است: در سال‌های پیش رو میزان بارش ایران کمتر از نصف میانگین خواهد شد، بیابان‌ها در ایران بسیار گسترش خواهند یافت. غالب زیستگاه‌های ایران وارد یک دگردیسی پس‌رونده خواهند شد. یعنی جنگل‌ها درختزار می‌شوند، درختزاران بوته‌زار می‌شوند، بوته‌زارها بیابان می‌شوند و بیابان‌ها به عدم زادآوری مطلق نزدیک خواهند شد. هم‌اکنون حدود 20 درصد مساحت ایران بیابان مطلق است. یعنی زادآوری زیستی آن در حداقل ممکن است. نیمی از مساحت ایران بیابان است و دوسوم مساحت ایران در شمار مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار می‌گیرد.

این گزارش تاکید می‌کند که بعید نیست بین 30 تا 40 سال آینده بخش‌های وسیعی از ایران به بیابان مطلق تبدیل شده و یا غالب مناطق نیمه‌خشک کنونی نیز بیابان خواهند شد. این خبر مهم را بعید است کارشناسان یا دست‌اندرکاران ذیربط نشنیده باشند. کرمی برای حل مشکل خشکسالی، به مسئولان دولتی هشدار می‌دهد که به این امر توجه کنند.او معتقد است: سرمایه نفت در کشور همیشگی نیست و امکان تمام شدن آن وجود دارد. ما باید به فکر بقای جنگل‌ها و منابع طبیعی باشیم. مسئولان از مشاوران خارجی و داخلی که در این زمینه تخصص دارند، بیشتر استفاده کنند تا بدانند کدام قسمت ایران در ایام خشکسالی با آسیب روبه‌رو خواهد شد. اما همچنان درمورد اقلیم ایران آمار درستی وجود ندارد. سازمان محیط زیست هم در این زمینه نتوانسته کار مثمرثمری انجام دهد، این وظیفه بر عهده دولت است تا افراد را برای مشارکت علمی جذب کند تا بتوانند برنامه مدونی برای جلوگیری از خشکسالی در آینده ارائه دهند.

گرمای کره زمین و تاثیر بر پایتخت

به گفته محققان، دمای کره زمین تا سال دو هزار و پنجاه ممکن است پنج درجه افزایش یابد.اکثر دانشمندان می‌گویند، میزان فزاینده دی‌اکسید کربن در جو که ناشی از مصرف سوخت‌های فسیلی از قبیل نفت، گاز و زغال‌سنگ است، موجب می‌شود سیاره ما تا سطحی گرم شود که با تغییرپذیری طبیعی قابل توضیح نیست. اما آیا روند گرم شدن کره زمین تاثیری بر گرمای هوا گذاشته است؟ دکتر ناصر کرمی، این اقلیم‌شناس ایرانی تاکید می‌کند: اساسا اتفاقی که در تغییر اقلیم زمین رخ داده، تنها در عرض‌های بالایی زمین اتفاق افتاده است و در واقع روی عرض‌های پایین زمین هنوز اتفاق معناداری رخ نداده است. گرم شدن در عرض‌های بالای زمین موجب شده که یخ‌های قطبی آب بشوند اما تا آن حد نبوده است که بر گرمای هوا تاثیر بگذارد. در ضمن گرم شدن کره زمین بر اثر نوسانات اقلیمی است که قابل برگشت هستند. یعنی حتی این خطر گرم شدن کره زمین هم قابل برگشت است. اما درباره گرم شدن هوای تهران همان عوامل انسانی که اشاره شد، تاثیرگذار هستند.