سلامت نیوز : روند خشک شدن «دریاچه ارومیه»، در دولت دهم بود که سیر تندتری به خود گرفت و محل مناقشه بسیار بر سر آن شد. حتی کار به جایی رسید که فعالان محیط‌زیست در برابر هم صف‌آرایی کردند. اما در روزهای آخر ریاست محمود احمدی‌نژاد، محمدرضا رحیمی در جایگاه معاون اول رییس‌جمهور، اوایل این هفته، با حضور در منطقه آزاد ارس واقع در شهرستان جلفا، کلنگ عملیات اجرایی طرح انتقال آب ارس به شمال‌شرق دریاچه ارومیه را به زمین زد که بحث تازه‌ای درباره دریاچه ارومیه و این‌بار با محوریت انتقال آب از رودخانه ارس به دریاچه ارومیه گشود.
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌وگو با «بهار»، انتقال آب از ارس به ارومیه را آخرین راه دانست و گفت: «اگر بخواهیم ساده بگوییم، مشکل دریاچه ارومیه کم‌آبی است. حقابه طبیعی و سالانه دریاچه ارومیه، 1/3میلیارد مترمکعب است. ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، 5/2میلیون تن محصول کشاورزی داشتیم که با 5/1میلیارد مترمکعب به دست آمد اما بعد از سه دهه، حجم محصولات به 10 تن رسیده است که پنج‌میلیارد مترمکعب آب مصرف کرده است. پس افزایش تقاضا در کشاورزی را که بیش از حقابه طبیعی ارومیه بوده است، می‌توان عامل اصلی خشکی دانست. از سوی دیگر، احداث بی‌رویه سدها و چاه‌های غیرمجاز هم مزید بر علت شده، تا مسیر آب منحرف شود. اما به صراحت باید گفت انتقال بین‌حوضه‌ای، باید آخرین آلترناتیو باشد. باید راهکارهایی به کار گرفت که زمان و هزینه کمتری در پی داشته باشد.»
«احمدعلی کیخا» در ادامه به هزینه اکولوژیکی این انتقال هم پرداخت و گفت: «نباید چنین برنامه‌هایی، ضرر اکولوژیکی در مبدأ داشته شد. اما برای ارومیه باید راه‌حل‌های مهم‌تر را به کار گرفت. بخش پشت سدها باید لایروبی شود، باید مسیر تلف شدن آب تا رسیدن به پشت سد از بین رود، ساماندهی بستر دریاچه، خرید حقابه کشاورزی، کاهش سطح زیر کشت و افزایش راندمان تولید هم از دیگر کارهایی است که می‌شود انجام داد اما انتقال آب حتی به ضرر بستر آب‌شناختی ارس نیز هست.»
یکی از کارشناسان عرصه محیط‌زیست «ناصر کرمی» است که درباره پروژه‌ای که دولت آغاز آن را اعلام کرد، به «بهار» گفت: «اساسا آن‌قدر دستکاری خام‌دستانه و پیش‌بینی‌نشده درباره دریاچه ارومیه انجام دادند و چاه‌های غیرمجاز و سد احداث کردند که به خشکی آن منجر شد. در واقع هیچ فکری به عاقبت آن نشد. اما حالا خبر رسیده است که می‌خواهند از ارس به دریاچه ارومیه آب انتقال دهند. اما متاسفانه هیچ‌یک از آقایان نمی‌دانند که آب ارس به دریای خزر می‌ریزد.
از پنج‌هزار کیلومتر ساحل خزر، 600 کیلومتر متعلق به ایران است که اتفاقا مهم‌ترین بخش آن است که هم قابل سکونت است که پنج‌میلیون نفر در آن ساکن هستند و هم انواع ماهی و خاویار دارد. حالا تصور کنید که از آستارا یا بندر حسینقلی خان تا کیلومترها، شما هیچ روستایی را نمی‌بینید. اما از آنجا که پنج کشور با خزر ساحل دارند، امکان استفاده از ارس نیست زیرا ممکن است بحران زیست‌محیطی‌ای شود. چون خزر، تنها برای ایران است که اهمیت حیاتی دارد. پس اگر قزاقستان فاضلاب نیروگاه هسته‌ای فرسوده خود را که پایه‌های آن در ساحل خزر واقع شده رها کند یا آذربایجان فاضلاب نفتی خود را رها کند، قطعا ضرر جبران‌ناپذیری به‌ویژه برای ایران پدید می‌آورد. حالا آمده‌اند پروژه‌ای با هزینه بسیار سنگین شروع کرده‌اند که مطالعات آن اصلا معلوم نیست که با چه مبنا و اساسی انجام گرفته است. این حرکات، کاملا پوپولیستی است که جز با هدف تحسین مردم منطقه که اطلاع دقیقی از پیامدها ندارند، صورت نمی‌گیرد. به‌هرحال آب ارس شیرین است و ارومیه شور.»
کرمی در ادامه تخصیص اعتبار از سوی بانک جهانی به ایران را شایعه دانست و گفت: «از آنجا که منابع غیردولتی در این‌باره به شدت اغراق می‌کنند و دولتی‌ها هم به شدت به دنبال پوشاندن واقعیت هستند، سازمان‌های زیست‌محیطی جهانی به‌ویژه صندوق کمک‌های زیست‌محیطی سازمان ملل، اعتمادی ندارند زیرا اعتبار تنها در شرایطی داده می‌شود که رویداد مورد نظر، تاثیر جهانی داشته باشد. مانند آلودگی هوای تهران که بر لایه ازن موثر است یا طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی که گونه‌ای نادر است و تنها در ایران موجود. پس این گفته تنها شایعه بود زیرا هیچ گاه جزییات آن به واقع روشن نشد.»
اما یکی از اعضای فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی «مهرداد لاهوتی‌بائوج» گفت که این طرح از ابتدا در مجلس رد شد و به نظر می‌رسد اجرای آن غیرقانونی باشد: «طرحی که از سوی دولت مطرح شد، هم دوفوریت و هم یک فوریت آن رد شد و مجلس با آن مخالفت کرد. به‌هرحال فوریت هر طرح معنایی دارد. اما دولت نه تنها ابعاد تخصصی آن را ندید، بلکه از کمک و مطالعه مشاوران زبده هم بهره نبرد. حتی دیده‌ام که درباره طرح گفته‌اند که می‌خواهند اطراف آن، فضای سبز ایجاد کنند. به نظر می‌رسد شأن و جایگاه مجلس، دور از آن است که فوریت انتقال آب را بررسی کند، آن هم طرحی که با مطالعات تخصصی همخوانی ندارد. البته بهتر است دولت در قالب لایحه این مسئله را مطرح می‌کرد که لزوما ابعاد کارشناسی آن هم بررسی شده بود.»
البته «جواد جهانگیرزاده» که از نمایندگان ارومیه است هم به «بهار» گفت: «انتقال آب برای اراضی کشاورزی شمال شرق دریاچه ارومیه است که البته براساس ماده 217 قانون برنامه پنج‌ساله توسعه، باید در مدت معین طرحی را به انجام رساند اما این‌ها آمده‌اند در 48 ساعت، وزارت نیرو را مکلف کردند تا آب را اختصاص دهند که این خیانت بزرگ آقای رییس‌جمهور، معاون اول و وزارت نیرو است. هرچند من شخصا با آقای روحانی صحبت کردم که مقابل این کار در دولت جدید بایستد.» «نادر قاضی‌پور» رییس مجمع نمایندگان استان آذربایجان‌غربی در مجلس نهم، از طرح انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه ارومیه انتقاد کرد و گفت: «درحالی این طرح با حضور معاون اول رییس‌جمهوری به بهره‌برداری رسید که چیزی جز عوام‌فریبی نیست. به اسم احیای دریاچه ارومیه اعتبارات احیای این دریاچه را برای احیای زمین‌های بعضی اشخاص صرف کرده‌اند. با افتتاح طرح انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه یک قطره آب به این دریاچه وارد نخواهد شد زیرا آب مورد نیاز به زمین‌های کشاورزی تعلق خواهد گرفت.»
«حبیب برومند» هم در این‌باره گفته است: «اخیرا نمایندگان تبریز با کمک میر‌تاج‌الدینی درصدد انتقال آب رود ارس به دریاچه ارومیه و بهره‌برداری شرب و صنعتی از این انتقال هستند که واقعا چنین اقداماتی تاسف‌بار به شمار می‌رود. در حالی که از 50 سال پیش اراضی دشت مغان به صورت کارشناسی‌شده با آبیاری ثقلی از طریق رود ارس زیر کشت‌رفته با این انتقال به مرز نابودی خواهد رسید و به یقین مشکلات و معضلات بیکاری نیز دامن‌گیر خواهد بود. در حالی که پایاب سد خداآفرین قادر به آبیاری 40هزار هکتار از اراضی پارس‌آباد است و دستاورد آن تولید محصولات متنوع کشاورزی است انتقال آب رود ارس به دریاچه ارومیه با اعتبار و هزینه‌ای گزاف و در ارتفاع 800متری هیچ توجیه اقتصادی نداشته بلکه به نابودی کشاورزی در پارس‌آباد و مناطق شمالی استان منجر می‌شود.»
نماینده مردم پارس‌آباد و بیله‌سوار در مجلس شورای اسلامی افزود: «بنده در این زمینه چندین‌بار تذکر شفاهی و کتبی به وزیر نیرو و دست‌اندرکاران این امر داده‌ام زیرا معتقدم با این انتقال شبکه پایاب سد خداآفرین که قادر است 200هزار هکتار اراضی منطقه را بعد از سال‌ها چشم‌انتظاری آبیاری کند منتفی شده و امکان این امر فراهم نخواهد شد. انتقال آب به دریاچه ارومیه تمام تلاش‌ها و زحمات 50 سال اخیر در منطقه را در انتقال آب و انجام پروژه‌های آبیاری ثقلی و قطره‌ای از بین خواهد برد در حالی که هیچ توجیه فنی برای انتقال آب رود ارس به دریاچه خشک‌شده ارومیه وجود ندارد و دولت تنها سعی می‌کند با حرکت نمایشی در این زمینه اقدام یکجانبه را انجام دهد. بنده معتقدم این انتقال غیرکارشناسی انجام می‌شود و قطعا دولت آینده جلوی این کار شتاب‌زده و عجولانه را که دولت دهم در روزهای پایانی و با سردمداری عده‌ای از نمایندگان و همچنین افراد ذی‌نفوذ استان آذربایجان شرقی و غربی انجام می‌دهد جلوگیری کرده و اجازه نخواهد داد این انتقال با ثمره خشک شدن بسیاری از اراضی و نابودی بخش کشاورزی در پارس‌آباد انجام شود.»
انتقال آب از «رودخانه ارس» به «دریاچه ارومیه» محل اختلاف نمایندگان منطقه شمال غرب و آذربایجان هم هست. اما به نظر نمی‌رسد با وجود آن‌که دولت دهم، روز شنبه به کار خود پایان می‌دهد، اجرایی شدن این طرح‌های بحث‌برانگیز به ثمر مطلوب مسئولان دولت دهم برسد.
اساسا آن‌قدر دستکاری خام‌دستانه و پیش‌بینی‌نشده درباره دریاچه ارومیه انجام دادند و چاه‌های غیرمجاز و سد احداث کردند که به خشکی آن منجر شد. در واقع هیچ فکری به عاقبت آن نشد. اما حالا خبر رسیده است که می‌خواهند از ارس به دریاچه ارومیه آب انتقال دهند. اما متاسفانه هیچ‌یک از آقایان نمی‌دانند که آب ارس به دریای خزر می‌ریزد.
نظر شما