سلامت نیوز : طبق آمار رسمی سازمان ثبت احوال، نرخ باروری در ایران، کمتر از نرخ جایگزینی است و به تفسیر اهل فن، این کمتر بودن یعنی در سال‌های آینده، آینده‌ای که شاید چندان دور هم نباشد، ایران به جرگه کشورهای با جمعیت پیر خواهد پیوست. در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست‌های جمعیتی کشور بر افزایش باروری و نرخ موالید چیده شد اما در اوایل دهه هفتاد، مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، سیاست‌های کاهش جمعیت را تصویب کرد. همان سال‌هایی که بر در و دیوار درمانگاه‌ها یا شعارهای تبلیغاتی روی دیوارهای شهر، جمله «فرزند کمتر، زندگی بهتر» تکرار می‌شد و وسایل پیشگیری از بارداری دم دست بود و عمل وازکتومی رایگان انجام می‌شد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ اما در سال‌های اخیر مسئولان گفتند که اگر روند باروری همین‌طور پیش برود، در سال‌های آینده زحمت نگهداری و تامین رفاه جمعیتی سالمند بر کشور تحمیل خواهد شد آن هم بدون نیروی جوانی که بتواند چرخ صنعت و تولید را بچرخاند. هر چند عده‌ای هم گفتند نگاه به افزایش جمعیت تنها از بعد سیاسی است و برای آن برنامه‌ریزی درستی نشده است؛ آن هم درحالی که جمعیت جوان موجود بعضا دچار مشکلاتی نظیر بیکاری و مسکن هستند. سیاست‌های افزایش جمعیت مدت‌هاست که به شیوه‌های مختلف در کشور اجرا می‌شود؛ از وام‌های ازدواج وزارت ورزش تا افزایش مرخصی زایمان. اما باید دید که تا چه حد در عمل و در نحوه اجرا کارا خواهند بود. در این میان، وزارت بهداشت نیز در راستای سیاست‌های کلی، روش‌های خود را ارائه می‌دهد.

خلیل علی محمدزاده، معاون دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت، در رابطه با سیاست‌های جمعیتی وزارت بهداشت می‌گوید: «با بازگشت به سطح زندگی اسلامی باید بسترها، شرایط و لوازم ازدواج بموقع، باروری بدون تاخیر و فرزندآوری مناسب فراهم شود. جامعه برای حفظ جوانی، پویایی و توانایی خود به ازدیاد جمعیت محتاج است. جمعیت ایران طی 55 سال اخیر چهار برابر شده است اما با ادامه وضعیت فعلی، یعنی نرخ رشد سالانه جمعیت 3/1 درصد در یکصد سال آینده حتی جمعیت کشور دوبرابر هم نخواهد شد.‌» اما با توجه به تغییرات فرهنگی در جمعیت جوان کشور و دشواری‌های اداره خانواده‌، فرزندآوری و نگهداری فرزندان، باید دید تمایل دولت به افزایش جمعیت تا چه حد به مردم انتقال می‌یابد و سیاست‌ محدود کردن عمل‌های پیشگیری دائمی از باروری تا چه حد می‌تواند زوج‌ها را به سمت باروری براند.

محمدزاده در ادامه صحبت از برنامه‌های وزارت بهداشت می‌گوید: «استفاده از روش‌های دائمی و جراحی پیشگیری از بارداری نیز فقط در حد مواردی که در کمیته‌های تخصصی مربوطه در دانشگاه‌ها مطرح شده و به دنبال آن تائید شود که خطر جانی برای مادر یا کودک وجود دارد، مجاز است.» و این ممنوعیت با گفته‌های مسئولان که زوج‌ها در فرزندآوری مخیرند، در تناقض است. پروفسور حسین باهر، جامعه‌شناس و عضو شاخه سلامت اجتماعی فرهنگستان علوم پزشکی در گفت‌وگو با آرمان در این رابطه چنین می‌گوید: «در شرایط کنونی جامعه، اگر امکانات جلوگیری ارزانقیمت در اختیار زوج‌ها قرار گیرد، عملی نیک است و خیر و ثواب هم دارد.

توصیه‌های مذهب و طبیعت

درحالی که گفته می‌شود، افزایش جمعیت به لحاظ مذهبی امری مثبت و مورد تحسین است، اما به گفته این جامعه‌شناس، این موضوع درمذهب چنین پشتوانه‌ای ندارد. حسین باهر در رابطه با ریشه‌های مذهبی سیاست‌های افزایش جمعیت چنین می‌گوید:«اگر به ریشه‌های دینی داستان نگاه کنیم، در دین اسلام، ازدواج مستحب و فرزندآوری مباح است. تامین معاش و پس از آن اقدام به تکثیر نسل، چیزی است که هم عقل بر آن تاکید دارد و هم به گفته این جامعه‌شناس، روشی است که طبیعت نیز به‌طور تکوینی از آن بهره می‌برد: «تمام موجودات زنده از همین روش استفاده می‌کنند. بقیه موجودات اگر آشیانه‌ای نداشته باشند و نتوانند طعمه و طعامی مهیا کنند، زاد و ولد نمی‌کنند. این درسی است از طبیعت برای انسان.»

جمعیت جوانی که به خارج ازمرزها نشت می‌کند

دستوراتی که گاه خانواده‌ها را به افزایش جمعیت می‌خواند و گاه آنها را از فرزندآوری منع می‌کند و تمامی تصمیمات دولتی، بدون پشتوانه اجتماعی امری نشدنی به نظر می‌رسد. امری که می‌تواند با گذشت زمان، اگر بی‌تاثیر و هدررفته نباشد، به موضوعی آسیب‌زا بدل شود. غیبت نگاه کارشناسی و تصمیم‌گیری بر اساس مصلحت سیاسی صرف، مسئله‌ای است که در حاصل شدن نتیجه از یک برنامه حکومتی تاثیرگذار است. مسئولان از وجود پنجره جمعیتی درکشور می‌گویند و نگاهی که باید به‌طور ویژه به این موضوع داشت. منظور از پنجره جمعیتی، فرصتی است که حضور جمعیت جوان در اختیار کشور می‌‌گذارد تا برای تکثیر نسل اقدام شود.

اما آیا در این میان تمایل نسل جوان به داشتن فرزند نیز مورد توجه قرار می‌گیرد؟ گذشته از آن، شرایط کنونی کشور به‌گونه‌ای هست که جوانان را برای تشکیل خانواده و به دنیا آوردن فرزندان، تشویق که نه، قلقلک دهد؟ حسین باهر می‌گوید: «زمانی از افزایش جمعیت در کشور سخن می‌گوییم که شرایط مطلوب زندگی برای جمعیت کنونی فراهم نیست. در جمعیت موجود کشور، ما 25 درصد آمار بیکاری داریم. حق این است که اول به فکر جوانان تحصیلکرده و بیکار باشیم. طبق آماری که ارائه می‌شود، مهاجرت از ایران به کشورهایی نظیر استرالیا رو به افزایش است. چند شب پیش بود که عده‌ای از این افراد در راه مهاجرت، غرق شدند. اگر تامینی در کشور بود، اینچنین با ریسک بالا اقدام به مهاجرت نمی‌کردند چراکه این افراد اغلب مشکل تامین معاش دارند نه مشکل سیاسی.»

شرایط مطلوب، موضوعی است که می‌تواند خود به خود افراد را به تشکیل خانواده و به دنیا آوردن فرزند سوق دهد و شاید دیگر نیاز نباشد که وزارت بهداشت، خدمات جلوگیری از باروری را محدود کند. اینکه بپذیریم، فرزندآوری پدیده‌ای اختیاری است و دولت‌ها نمی‌توانند زوج‌ها را با محدود کردن انواع پیشگیری از باروری، مجبور به این کار کنند. اینکه تولد یک انسان، امری مهم است و باید شرایط و فضای مناسبی برای بالیدن او فراهم باشد، موضوعی است منطقی که باید مدنظر مسئولان قرار گیرد.

اداره کردن درست جمعیت موجود، نظری است که این عضو فرهنگستان علوم پزشکی ارائه می‌دهد: «اگر شرایط رفاهی کشور مهیا شود، دیگر نه‌تنها افراد تمایل به ماندن در کشور و ادامه بقا خواهند داشت، بلکه ایران می‌تواند به کشوری مهاجرپذیر بدل شود. شما تا به حال شنیده‌اید که سوئیسی‌ها بخواهند در ایران زندگی کنند؟ اما ایران پر از مهاجر افغان و عرب است.» در شرایطی که به گفته این جامعه‌شناس، تمایل جوانان به مهاجرت رو به افزایش است و 93 درصد جوانان المپیادی که برای تحصیل مهاجرت می‌کنند، دیگر به کشور بازنمی‌گردند، نشان از نیازی است که سیاست‌های جمعیتی به بازنگری دارند.