سلامت نیوز : معلولیت از هر نوعی که باشد؛ چه نابینا باشی و دنیا برایت بی‌رنگ و تصویر بچرخد، چه ناشنوا باشی و زندگی پر ازدحام شهر و آدم‌ها برایت در سکوت بگذرد، روی صندلی چرخدار باشی یا دست‌هایت را از دست داده باشی، زندگی در شهر برایت دشوارتر خواهد بود. تصور کنید، یک معلول حرکتی که ناچار است با صندلی چرخدار این طرف و آن طرف برود، صبح که از خانه بیرون می‌آید تا به محل کار، تحصیل، مرکز خرید یا مرکز تفریحی برود، چگونه باید پیاده‌رو را طی کند و زمانی که بخواهد از خیابان عبور کند، چطور باید این کار را بکند. گیریم که توانست شیب‌ها و پله‌های نامتناظر پیاده‌رو را رد کند و از خیابان هم عبور کرد، ایستگاه اتوبوس یا مترو، آیا برای استفاده معلولان مناسب است؟ تاکسی‌ها؟ آرم و علامت به جایش است، اما آیا همان آرم و علامت کافی است؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ مطابق سرشماری نفوس و مسکن سال 85، در کل استان تهران، 13422366 نفر و در شهر تهران 7975679 نفر (با احتساب جمعیت غیرساکن) با یکی از انواع معلولیت حضور دارند؛ معلولیت‌هایی که در این سرشماری ذکر شده عبارتند از: نابینایی، ناشنوایی، اختلال در گفتاروصدا، قطع دست، نقص دست، قطع پا، نقص پا، قطع تنه و اختلال ذهنی. البته بخشی از آمار نیز متعلق به معلولانی است که مبتلا به هیچ‌کدام از انواع معلولیت‌های گفته شده نیستند یا به هر دلیلی در سرشماری، نوع معلولیت ذکر نشده‌است. گله‌های معلولان که به‌دلیل فشارهای روحی و جسمی تردد در کلانشهر تهران، خانه‌نشینی را ترجیح می‌دهند، یک طرف و طرف دیگر دفاعیه‌هایی است که شهرداری تهران به عنوان متولی امر در برابر انتقادها ارائه می‌دهد. باید دید زور کدام‌یک می‌چربد و گیر اصلی کجاست؟ شهرداری؟ معلولانی که در مطالبات خود را آن‌طور که باید و شاید پیگیری نمی‌کنند؟ رسانه‌ها و متولیان فرهنگسازی؟ یا مردمی که کم‌توجه به علامت‌ها، اتومبیل‌هایشان را در جای پارک مخصوص معلولین پارک می‌کنند؟

زیرساخت نداریم

تهران شهری قدیمی است و آن قدیم‌ها هم کسی به فکر این نبوده که شهر برای همه افراد از جمله معلولان، مناسب باشد. این است که با هر کسی حرف می‌زنی از «زیرساخت‌»‌هایی می‌گوید که نیست. محبوبه خلوق، مدیر انجمن حمایت از معلولان و سالمندان برنا در گفت‌وگو با آرمان، از نبودن زیرساخت‌ها در تهران چنین می‌گوید: «اینجا مشکلات به دو بخش نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تبدیل می‌شود. نرم‌افزاری همان آموزش‌هایی است که شهروندان ندیده‌اند و حقوق معلولان برایشان روشن نیست و راننده اتوبوسی است که نمی‌داند با یک معلول حرکتی چطور برخورد کند. سخت افزار هم کمبود امکانات شهری از قبیل مناسب نبودن پیاده‌روها، نامناسب بودن ایستگاه‌های اتوبوس و مترو برای استفاده معلولان و مسائلی از این دست است.» از سوی دیگر مهدی امیری، معاون اداره کل سلامت شهرداری تهران نیز درباره آماده‌سازی زیرساخت‌ها به آرمان می‌گوید: «ما کاستی‌ها را کتمان نمی‌کنیم اما مشکل اصلی ریشه‌ای بودن کم‌توجهی به معلولان در ساختار شهر تهران است. چیزی که با یک سال نمی‌شود سرو سامانش داد. هرچند شهرداری برای بهبود شرایط، فعالیت‌هایی کرده است.» فعالیت‌های شهرداری در راستای مناسب‌سازی فضای شهری برای معلولان سوال دیگری است که از مهدی امیری می‌پرسیم.

علائم بدون کاربرد

فاصله با استانداردهای جهانی، چیزی است که شهرداری هم تائید می‌کند. اما اینکه این فاصله چقدر است، نکته‌ای است که باید از معلولان پرسید؛ کسانی که این «فاصله» را هر روز در کناره‌گیری از زندگی شهری حس می‌کنند. شیب‌هایی که کنار گذرگاه‌های پلکانی برای عبور و مرور معلولان در نظر گرفته شده، درمواقعی آنقدر زیاد است که معلولان به دشواری در آن مسیر حرکت می‌کنند. موانع بر سرراه حتی گاهی باعث می‌شود کسانی که با صندلی چرخدار تردد می‌کنند زمین بخورند و دست و پایشان دچار شکستگی و آسیب‌دیدگی شود. جدا از پیاده‌روها که یا تنگ و باریکند یا پستی و بلندیشان مانع راه است یا تبدیل به محل عبور و مرور موتور‌سیکلت‌ها شده‌اند، متروها و ایستگاه‌های اتوبوس، خود مقوله دیگری هستند. خرابی آسانسورها در تعدادی از ایستگاه‌های مترو و ازدحام شهروندان دیگر در مقابل در آسانسورهای سالم را هم که درنظر نگیریم، هرکس که یک بار از این وسیله حمل و نقل عمومی استفاده کرده باشد، به خوبی می‌داند، خیلی خیالی به نظر می‌رسد که یک معلول حرکتی در آن ازدحام بتواند سوار قطار و بعد هم در ایستگاه مورد نظرش پیاده شود.

سال گذشته بود که یک نابینا به‌دلیل نامشخص بودن علائم لبه سکو، روی ریل‌ها افتاد و به زیر قطار رفت. اتوبوس‌های معمولی که به‌دلیل ارتفاعی که از سطح زمین دارند، قادر نیستند معلولان حرکتی را جا‌به‌جا کنند، در فضای داخل اتوبوس‌ها نیز جایگاه به خصوصی برای معلولان وجود ندارد که برای مثال، یک نابینا، از ایمنی برخوردار باشد. اعلام ایستگاه‌ها با صدا برای نابینایان و علائمی تصویری برای ناشنوایان، تنها در قطارهای مترو و اتوبوس‌های BRT دیده می‌شود که آنها هم اغلب دچار مشکلند و ایستگاه‌ها را جا‌به‌جا اعلام می‌کنند. در این وضعیت یک فرد معلول در این شهر شلوغ و میان ازدحام جمعیت شتابزده، اگر جان سالم به در برد، گم خواهد شد. هرچند معاون اداره کل سلامت شهرداری تهران می‌گوید که اتوبوس‌های BRT را هم‌سطح با ایستگاه در نظر گرفته‌اند که عبور برای معلولان راحت باشد اما درعمل وجود موانعی همچون شهروندان شتابزده و البته زمان توقف اتوبوس‌ها در ایستگاه، استفاده از این وسیله را برای شهروندان معلول به ناممکن نزدیک می‌کند. مهدی امیری می‌گوید مسائل معلولان به نوع نگرش جامعه و البته تفکر مدیران شهری برمی‌گردد که متاسفانه به‌عنوان دغدغه مطرح نیست و به جد در دستور کار مدیران قرار نمی‌گیرد.

پای لنگ نظارت شهری

اما برویم سراغ فعالیت‌های شهرداری برای مناسب‌سازی فضای شهری برای معلولان. به‌گفته معاون کل اداره سلامت شهرداری، تاکنون یک سامانه حمل‌ونقل ویژه معلولان، در شهر تهران راه‌اندازی شده. سامانه‌ای که متشکل از اتوبوس، ون و خودروهای سواری است که برای استفاده معلولان تجهیز شده‌اند و آن‌طور که امیری می‌گوید، هرچند هزینه استفاده از آن بیشتر از هزینه استفاده از امکانات حمل و نقل شهری است اما از هزینه تاکسی سرویس‌ها ارزان‌تر است و این هزینه به‌گونه‌ای محاسبه شده تا با هزینه ایاب و ذهابی که معلولان از بهزیستی می‌گیرند، بخواند. این سامانه که به سبک تاکسی تلفنی اداره می‌شود، سال گذشته در تهران راه‌اندازی شده است.

فعالیت دیگر شهرداری، سر و شکل دادن به کانون اجتماعی معلولان در 374 محله تهران است که تعدادی از مدیران این کانون‌ها که خود نیز نوعی از انواع معلولیت را دارند، مشاوران شهرداری نواحی هستند که برای مناسب‌سازی شهر برای معلولان صاحب‌رای‌هستند. بعد هم بحث مناسب‌سازی فضاهای شخصی معلولان است که شهرداری یک سال و نیم است پیگیری می‌کند تا به‌طور رایگان مشکلات تردد را درون خانه‌های مستقل و شخصی معلولان برطرف کند که به گفته امیری تا کنون 200 مورد انجام شده است تفاهمنامه شورای راهبردی معلولان شهرداری با پارک‌ها از موضوعات دیگری است که بر اساس آن باید در هر منطقه یکی از پارک‌های اصلی، مناسب‌سازی شود. ساخت مجتمع فرهنگی - ورزشی قمربنی‌هاشم که دارای انواع امکانات ورزشی و رایگان برای معلولان است از دیگر اقدامات شهرداری تهران است.

اما با وجود این همه چرا هنوز معلولان با تردد در شهر تهران دچار مشکلند؟ معلولانی که به گفته محبوبه خلوق، به اضافه سالمندان، 20 درصد جامعه را تشکیل می‌دهند و مانند سایرین مالیات می‌‌پردازند اما از امکانات شهری محرومند؟ از مناسب‌سازی معابر و پارک ها سخن به میان می‌آید اما لوله‌های Uشکل که در مسیرها و معابر قرار می‌گیرند موانع بزرگی برای عبور و مرورند. امیری نبودن آمادگی فرهنگی را مشکل اصلی می‌داند. پارک کردن اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها در معابر شهری، سبب وجود این لوله‌ها و بند آمدن راه‌هاست. ناآگاهی خودمان را می‌پذیریم. همین طور کم‌توجهی‌مان نسبت به حقوق همشهری‌هایمان که به نحوی از انحا دچار معلولیتند. نبود زیرساخت‌های شهری را هم قبول می‌کنیم. اما ساخت و سازهای جدید چطور؟ آیا شهرداری در دادن مجوز به ساختمان‌هایی که مناسب‌سازی برای معلولان را رعایت نکرده‌اند، ممانعتی به‌عمل می‌آورد؟

موضوع اینجاست که معلولان از وضعیت ساختمان‌های تازه‌ساز نیز شکایت دارند. برای مثال مراکز خرید تازه‌ساز حداقل نیاز یک معلول که ورود به مجموعه است را هم در نظر نگرفته‌اند. مهدی امیری می‌گوید: «در قانون این مسائل پیش بینی شده است اما راه‌های دور زدن قانون همچنان باز است. طرح را که به شهرداری می‌آورند اصول را رعایت کرده‌اند اما هنگام اجرا، کم گذاشته می‌شود یا مثلا در جایی بالابر نصب می‌کنند اما زمانی که حکم پایان کار را از شهرداری گرفتند، جمع می‌کنند. نکته مهم ضعیف بودن اهرم‌های نظارتی است که مسائل معلولان را جدی نمی‌گیرد.» مدیر انجمن حمایت از معلولان و سالمندان برنا نیز می‌گوید: «ما قانون 16 ماده‌ای حمایت از معلولان را داریم که 24 ماده ارتقایش داده‌ایم و هم‌اکنون در کمیسیون اجتماعی مجلس در حال بررسی است که در آن بحث بودجه ویژه برای معلولان ذکر شده است.

اما در کشور ما فرار از قانون از اجرای آن آسان‌تر است و نظارت در هر زمینه‌ای به‌درستی صورت نمی‌گیرد. شورای شهر و شهرداری که از سیستم‌های نظارتی مهم شهری هستند بهتر است بیشتر به کار نظارت خود بپردازند.» به گفته خلوق، در یک برنامه 10 ساله شهرها و برطرف کردن 10 درصد از مشکلات در هر سال، می‌شود همه چیز را رو به راه کرد؛ کاری که کشورهای پیشرفته انجام داده‌اند و ما هم باید این برنامه جدی را هر چه زودتر از یکجا شروع کنیم.