سلامت نیوز : به‌رغم آنكه در دو دهه اخیر آلودگی هوای كشور یكی از موضوعات مهم در بسیاری
از قوانین مجلس به شمار می‌رود، اما عدم برنامه‌ریزی دقیق و كارشناسی
متولیان محیط‌زیست در این زمینه نه تنها در سال‌های اخیر باعث مرگ‌و‌میر
بسیاری از ایرانیان شده بلكه رتبه كشور را در آمارهای جهانی تغییر داده
است. جدیدترین آمارهای سازمان بهداشت جهانی واقعیت دیگری را برای مردم
ایران نشان میدهد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ واقعیتی كه خبر از كسب رتبه سوم آلوده‌ترین كشورهای
جهان دارد. این در حالی است كه در گذشته كشورمان هشتمین كشور آلوده جهان
بود. اما سوال اینجاست كه چرا ایران به این جایگاه جهانی دست پیدا كرده
است. افزایش آلودگی هوا در كلانشهرهای كشور كه روزبه‌روز بر تعداد آنها
افزوده می‌شود، هر چند برای مسئولان خبری تكراری است اما برای ساكنان این
شهرها معنای دیگری دارد.دو دهه از اولین هشدارهای كارشناسان محیط‌زیست
درباره افزایش آلودگی هوا در كشور می‌گذرد.
دو دهه‌ای كه به اعتقاد
كارشناسان اگر تمامی قوانین مجلس درخصوص راهكارهای كاهش آلودگی هوا موبه‌مو
در كلانشهرهای كشور اجرایی می‌شد و از همه مهم‌تر اگر طرح جامع كاهش
آلودگی هوا از سوی دولت به مجلس ارائه و مصوب می‌شد، نه رتبه جهانی تهران
در آلودگی هوا افزایش پیدا می‌كرد و نه مردم جان خود را از دست می‌دادند.
اكنون ارائه راهكارهای علمی و كاربردی درخصوص كاهش آلودگی هوا یكی از
مهم‌ترین مطالبات شهروندان از دولت تدبیر و امید شده است؛ مطالباتی كه در
دو دولت گذشته عملی نشد. البته باید به این موارد، قانون 5 ساله شدن معافیت
خودروها از معاینه فنی را نیز اضافه كرد، قانونی كه هم باعث افزایش آلودگی
هوا شد و هم سایه مرگ را در جاده‌های كشور پهن كرد.
اهواز؛ آلوده‌ترین شهر جهان
مرور خبرها با موضوع آلودگی هوا نشان میدهد كه حال تمامی كلانشهرهای
كشور خوب نیست. نكته قابل تامل در این خبرها این است كه وضعیت هوا در
بسیاری از كلانشهرهای كشور مانند كرمانشاه، اراك و اهواز از مرز بحران نیز
رد شده است. به عنوان مثال درگزارش سال گذشته سازمان بهداشت جهانی ازوضعیت
آلودگی شهرهای جهان، اهوازآلوده‌ترین شهر جهان معرفی شد. در واقع در این
گزارش كلانشهرهای ایران جزو آلوده‌ترین شهرهای جهان و شهر اهواز از نظر
وجود ذرات معلق در هوا كه كوچك‌تر از10 میكرومتر هستند،آلوده‌ترین شهر جهان
شناخته شده‌اند. آمارهای داخلی نیز دست كمی از آمارهای سازمان بهداشت
جهانی ندارد چرا كه آمارهای داخلی نیز حكایت از آن دارد که اهواز پس از
اصفهان و تهران، بیشترین میزان آلودگی هوا را دارد. مهم‌ترین علت آلودگی
هوای اهواز، گرد و غبار و حمل‌ونقل درون‌شهری است و عامل دیگر، گسترش افسار
گسیخته بافت شهری و رسیدن آن به كارخانه‌هایی مانند ایران‌كربن و فولاد
خوزستان است.
كرمانشاه؛ فراتر از بحران
اما اگر از استان‌‌های جنوبی كشور بگذریم، هجوم ریزگردها به استان‌‌های
غربی نیز نفس كشیدن را برای مردم كرمانشاه سخت كرده است. از شیوع بیمارهای
مختلف اعم از مشكلات تنفسی و حساسیت‌ها گرفته تا كاهش دید راننده‌ها در
جاده‌ها و بروز تصادفات، از جمله مشكلات ناشی از شیوع ریزگردها در هوای این
استان است. البته طی سالیان سپری شده درگیر با این معضل، نشست‌هایی
پیرامون مقابله با این پدیده برگزار شده اما عملا اتفاقی صورت نگرفته است.
برای مثال در نشست 5+6 كه مربوط به مذاكرات استان‌‌های غربی ایران و كشور
عراق بود به این مهم اشاره شد اما نتیجه‌ای را در بر نداشت.حضور قائم‌مقام
محیط‌زیست در استان كرمانشاه در این نشست برای مقابله با پدیده ریزگردها آن
هم به دلیل ورود این مهمانان ناخوانده به پایتخت و استان‌‌های شمالی شكل
گرفته بود؛ اما نتیجه قابل‌توجهی نیز از این نشست‌ها عاید استان‌‌های غربی و
جنوبی نشد و تنها این سوال را در ذهن ساكنان استان‌‌های غربی و جنوبی
تداعی كرد كه خرمن پایتخت نشینان كی می‌سوزد كه به داد استان‌‌های درگیر با
این پدیده برسند؟
وعده ماسك‌های فیلتردار، وعده‌ای از جانب سازمان محیط‌زیست كشور بود كه
دسترسی به آن، تنها برای افراد دارای تمكن مالی ممكن است و حتی اگر قریب به
اتفاق مردم در این مناطق دچار مشكلات ناشی از این ریزگردها باشند و
توانایی خرید ماسك‌ها وجود نداشته باشد باید رنج همزیستی با این مهمانان
ناخوانده را تحمل كنند.امروز استان كرمانشاه، به عنوان یكی از استان‌‌های
درگیر با پدیده ریزگردها در شرایطی به سر می‌برد كه از نقطه بحران نیز رد
شده است و با روند صعودی‌ای كه در افزایش غلظت آن وجود دارد ممكن است در
زمانی كوتاه به سایر استان‌‌ها و حتی پایتخت نیز برسد.
شهروندان اراكی در آرزوی زنده ماندن
آلودگی هوا در اراك همچنان بی‌ترمز پیش می‌رود تا دیگر مجالی برای
ماندن در این شهر صنعتی نباشد. در این كلانشهر غبار ریزگردهای غرب كشور
هدیه نامباركی برای دامن زدن به این آلودگی شده است.آمارها نشان میدهد كه
ساكنان اراك از ابتدای سال تاكنون تنها 60 روز هوای سالم داشته‌اند و
مابقی روزهای سال وضعیت هوا در این كلانشهر در مرز هشدار قرار گرفته بود.
آلودگی هوای اراك همچنان در سرخط زندگی مردم قرار دارد تا آنجا كه
كارشناسان و پزشكان می‌گویند هوای آلوده به‌خودی خود حاوی تركیباتی
اكسیدكننده و سمی است و از طرفی بدن همواره به ذراتی كه در هوای آلوده وجود
دارد واكنش التهابی نشان میدهد اما تركیبات آنتی اكسیدانی از این
فعالیت‌ها ممانعت به عمل می‌آورند.
اصفهان، چشم به راه هوای تازه
این روزها دوباره زنگ هشدارآلودگی هوا در كلانشهرها بخصوص اصفهان به
دلیل بروز پدیده گرد و غبار و ذرات معلق به صدا در آمده اما این در حالی
است كه هنوز به گفته رئیس كمیسیون محیط‌زیست شورای اسلامی شهر اصفهان هیچ
آماری كه بر اثر آلودگی هوا در اصفهان چند نفر می‌میرند وجود ندارد.
ابوالفضل قربانی در این باره به روزنامه تهران‌امروز می‌گوید: «هرساله
پدیده گرد و غبار موجود در نواحی مرزی كشور موجب آلودگی هوا می‌شود، بعد از
مدتی آسمان كلانشهرها را آلوده و معضلاتی را در این شهرها ایجاد می‌كند،
بنابراین اگر مسئولان امر دقت و توجه لازم را در رابطه با محیط‌زیست نداشته
باشند زندگی در شهرها تهدیدی جدی به شمار می‌آید به‌طوری كه سلامت مردم به
خطر می‌افتد.
شیراز، محصور در میان كارخانه‌های آلاینده
مطالعات كارشناسان محیط‌زیست استان فارس نیز نشان میدهد كه این شهر
هشتمین كلانشهر آلوده كشور است. حسینعلی ابراهیمی كارنامی، مدیركل حفاظت
محیط‌زیست استان فارس در این باره عنوان كرده بود: «همجواری استان فارس
به‌ویژه شهر شیراز با استان‌‌های غربی كشور كه در آنها ریزگردها پراكندگی
بسیار دارند، كمبود سرانه فضای سبز و وجود صنایع بزرگ آلاینده هوا از جمله
كارخانه پشم شیشه، سیمان و روغن نباتی سبب ایجاد آلودگی بسیار هوا در شهر
شیراز شده است.هم‌‌اكنون سرانه فضای سبز در این كلانشهر پایین بوده كه باید
از 12 متر به 25 متر كه یك سرانه استاندارد است افزایش یابد.» به گفته این
مقام مسئول، روزانه 340 تا 360 هزار خودرو در شیراز در حال تردد هستند كه
25 درصد آلودگی هوا در شیراز، متاثر از فعالیت خودروهاست.
تهران، محلی برای طرح‌های خلق‌الساعه
به جرات می‌توان گفت كه حل معضل آلودگی هوا در تهران در طول سال‌های
اخیر به‌رغم هشدارهای كارشناسان محیط‌زیست به یك چالش سیاسی در بین دولت و
مدیریت شهری تبدیل شده است. هرچند كارشناسان محیط‌زیست شهری اعتقاد داشتند
كه با برنامه‌ریزی دقیق و مدون می‌توان معضل آلودگی هوا را در پایتخت حل
كرد، اما در مقابل مسئولان دولتی اعتقاد داشتند كه برای رفع این مشكل
تهرانی‌ها هیچ راه‌حلی وجود ندارد و برای بهبود شرایط باید دست به دعا
برداشت. البته در این میان نیز مسئولانی بودند كه با ارائه طرح‌های
خلق‌الساعه‌ای مانند آب‌پاشی و مه پاشی آسمان پایتخت،استفاده از چسب در
هنگام آب‌پاشی خیابان‌ها و... بر این باور بودند كه می‌توان با این
راهكارها معضل آلودگی‌هوا را حل كرد. آنطور كه سیدعلی رضویان، مدیرعامل
ستاد مركز معاینه فنی خودروهای شهر تهران می‌گوید: «براساس آمار سازمان
بهداشت جهانی، ایران در میان آلوده‌ترین كشورهای جهان از لحاظ آلودگی هوا
رتبه سوم را دارد وهمچنین در میان كشورهای با جاده‌های خطرناك مقام پنجم را
كسب كرده است كه این موارد لزوم توجه بیشتر به معاینه فنی را تاكید
می‌كند.»
قانونی كه بلای جان مردم شد
تصویب قانون معافیت 5 ساله خودروها از سوی مجلس كه در ابتدای سال 90
اجرایی شد در كنار تمامی كارهای نكرده دولت، نه تنها ذره‌ای از این مشكل كم
نكرد بلكه این قانون نیز بلای جان مردم شد. مدیرعامل ستاد مركزی معاینه
فنی خودروهای شهر تهران در این باره به روزنامه تهران‌امروز می‌گوید: «پیش
از تصویب این قانون ایران هشتمین كشور جهان از لحاظ آلودگی هوا بود كه در
سال 2013 به رتبه سوم رسیده است.»
هرچند در طول یكی، دو سال اخیر یكی از
وعده‌های مجلسیان اصلاح این قانون و اجرایی شدن دوباره قانون معافیت 2 ساله
خودروها از معاینه فنی بود، اما این وعده نیز نتوانست عملی شود چرا كه
مجلسیان در نهایت پیشنهاد سه ساله شدن معافیت خودروها از معاینه فنی را
ارائه كردند كه اكنون نیز در حال بررسی است. طرحی كه به اعتقاد كارشناسان
نه تنها از آلودگی‌های هوا نمی‌كاهد بلكه آن را تشدید هم می‌كند. آنطور كه
نمایندگان مجلس می‌گویند؛ در تغییر این طرح قرار بر این است كه معاینه فنی
خودروهای صفر، سه ساله و معاینه فنی سایر خودروها دو ساله شود. موضوعی كه
در كمیسیون شوراهای مجلس به تصویب رسیده و به نظر می‌رسد همان پیشنهاد
قدیمی سازمان محیط‌زیست باشد. پیش از این قائم‌مقام سازمان محیط‌زیست در
این باره عنوان كرده بود: «طرحی از سوی سازمان برای سه‌ساله كردن معاینه
فنی خودروهای صفر به دولت ارائه شده است. یعنی معافیت را از 5 سال به سه
سال كاهش داده‌اند.»
به اعتقاد این مقام مسئول، در دنیا معاینه فنی
خودروهای صفر كیلومتر سالانه است ولی پیشنهاد سه ساله كردن اعتبار معاینه
فنی خودروهای صفر كیلومتر را به كمیسیون زیربنایی دولت و مجلس ارائه
می‌كنیم.هرچند متولیان محیط‌زیست اعتقاد دارند كه با ارائه این طرح به مجلس
توانسته‌اند مشكل آلودگی‌هوا و معاینه فنی خودروها را در كشور به‌طور كامل
حل كنند، اما باید قبول كرد كه این طرح همچنان نتوانسته است رضایت منتقدان
را به دست آورد چرا كه كارشناسان محیط‌زیست شهری بر این باورند كه طرح سه
ساله شدن معافیت خودروها نیز یكی از همان طرح‌های خلق‌الساعه است كه دردی
را دوا نمی‌كند.
یوسف رشیدی، مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران در این
باره بیان می‌كند: «خودروهایی كه بیش از 5 سال از عمرشان می‌گذرد، اكنون
موظفند سالانه یك‌بار به مراكز معاینه فنی مراجعه كنند، اما با مطرح شدن
طرح جدید مبنی بر معافیت 3 ساله خودروهای نو و 2 ساله شدن معاینه فنی برای
سایر خودروها وضعیت بدتر خواهد شد و این طرح نیز اصلا قابل قبول و كارشناسی
نیست.» او در این باره توضیح میدهد: «2 ساله شدن معاینه فنی برای
خودروها، آن هم در كشور ما كه اكثر خودروها از استاندارد مناسب و بالا
برخوردار نیستند، به هیچ‌وجه قابل قبول نیست و باعث تشدید آلودگی هوا
به‌ویژه در كلانشهرها خواهد شد چرا كه اكنون نیز با مشكلاتی مانند خراب شدن
قطعه كاتالیست در خودروها و تعویض‌نكردن این قطعه مواجهیم كه با 2 ساله
شدن معاینه فنی خودروها و معافیت 3ساله خودروهای نو از معاینه فنی عملا
خودروها به حال خود رها خواهند شد و این موضوع چیزی جز افزایش آلودگی هوا
را به‌دنبال نخواهد داشت. از همه مهم‌تر اینكه افزودن سه سال به سن معافیت
معاینه فنی خودروها به معنای كاهش سه سال از عمر شهروندان است.»
جولان دومیلیون خودرو فاقد معاینه فنی در پایتخت
به‌رغم آنكه تا قبل از اجرایی شدن قانون معافیت 5 ساله خودروها از
معاینه فنی مدیریت شهری تهران با افزایش مراكز معاینه فنی در تهران توانسته
بود با همكاری پلیس راهور تهران بزرگ تعداد خودروهای فاقد معاینه فنی شهر
تهران را به یك‌میلیون عدد برساند؛ اما با اجرایی شدن این قانون پایتخت در
این زمینه بازگشت جبران ناپذیری به عقب داشت. بازگشتی كه نتیجه آن وجود بیش
از دومیلیون خودرو فاقد معاینه فنی در كلانشهر تهران است. مدیرعامل ستاد
مركزی معاینه فنی خودروهای شهر تهران در این باره به روزنامه تهران امروز
می‌گوید: «طبق بررسی‌های انجام شده موفق به شناسایی بیش از 2 میلیون خودرو
فاقد معاینه فنی شده‌ایم كه از نظر قانون پنج ساله شدن خودروها باید به
مراكز معاینه فنی مراجعه كنند. اكنون پلیس برای این خودروها پیامك ارسال
خواهد كرد و آنها فرصت دارند طی 10 روز به مراكز معاینه فنی مراجعه كنند در
غیر این صورت با آنها برخورد‌های قانونی صورت می‌گیرد.»
با وجود اجرای
چنین طرح‌هایی توسط شهرداری تهران و پلیس راهور تهران بزرگ اما همچنان
سیدعلی رضویان طرح سه ساله شدن معاینه فنی خودروهای صفر و دو ساله شدن
معاینه فنی برای سایر خودروها را زیان‌بارتر از قانون 5 ساله معافیت
خودروها می‌داند. او در این باره تاكید می‌كند: «این طرح به نوعی حتی از
طرح معافیت پنج‌ساله خودروها بدتر است چراكه در حال حاضر غیر از خودروهای
صفر، سایر خودروها موظف هستند هرسال به مراكز معاینه فنی مراجعه كنند اما
در صورت تصویب این طرح عملا خودروها به حال خود رها خواهند شد.» به اعتقاد
او؛ وضعیت و كیفیت خودروهای كشورمان در حدی نیست كه بگوییم خودروهای صفر تا
سه سال بی‌نیاز از معاینه فنی هستند و سایر خودروها نیز دو سال یك‌بار به
مراكز معاینه فنی مراجعه كنند، كافی است. این در حالی است كه در كشورهای
پیشرفته نیز با وجود خودروهای بسیار باكیفیت، خودروها بعد از چند سال
به‌طور كامل از رده خارج می‌شوند و ما تازه می‌خواهیم بعد از سه سال اقدام
به معاینه فنی خودروهایی كنیم كه از استانداردهای جهانی فاصله بسیاری
دارند.
مرگ و میر بیش از 2 میلیون نفر در اثر آلودگی هوا
مطالعات جهانی نشان میدهد كه میزان مر گ و میر ناشی از آلودگی هوا در
سال‌های اخیر رشد فزاینده‌ای داشته است به‌طوری‌كه هر سال بیش از 2.5
میلیون نفر در سراسر جهان جان خود را از دست می‌دهند. بر اساس مطالعات اخیر
پژوهش نامه‌های محیط‌زیست احتمال كشته شدن انسان‌ها در اثر افزایش آلودگی
هوا در مقایسه با خطر غرق شدن در آب فاضلاب‌های فرسوده در جوامع آینده
نسبتا پایین خواهد بود، اما در حال حاضر با رشد فزاینده‌ای روبه‌رو است.
دانشمندان سازمان حفاظت محیط‌زیست، ناسا، دانشگاه كارولینای شمالی در چیپل
هیل با مطالعه در زمینه مرگ زودرس انسان‌ها به كمك شیمی و مدل‌های آب و هوا
دریافتند كه تنها عاملی كه در گذشته منجر به افزایش مرگ و میر در اثر
آلودگی‌هوا شده تغییرات آب‌و‌هوایی نبوده بلكه بخش اعظم آن درنتیجه ارتباط
انسان‌ها با محیط پیرامون شان(آنتروپوژنیك) به وقوع پیوسته است.
لازم به
ذكر است این مطالعات كه در اكثر وبلاگ‌های آب و هوا مورد استفاده قرار
گرفته از افزایش مقدار CO2 در اتمسفر و تاثیر خارق‌‌العاده آن روی گیاهان
خبر میدهد. با توجه به محاسبات محققان، سالانه حدود 470هزار نفر از شرایط
تنفسی كه در اثر ارتباط انسان‌ها با محیط پیرامون‌شان منجر به افزایش
میزان ازون كره زمین می‌شود جان خود را از دست می‌دهند.
جدیدترین آمارهای سازمان بهداشت جهانی واقعیت دیگری را برای مردم نشان میدهد؛ واقعیتی كه خبر از كسب رتبه سوم آلوده‌ترین كشورهای جهان دارد. این در حالی است كه در گذشته كشورمان هشتمین كشور آلوده جهان بود. اما سوال اینجاست كه چرا ایران به این جایگاه جهانی دست پیدا كرده است و پاسخگوی چنین وضعیتی کیست؟
نظر شما