سلامت نیوز : کارخانه سرب و روی در زنجان بلای جان شهروندان شده است، به‌طوری که در راستای ادامه فعالیت‌های این کارخانه‌ها در سطح شهر و نزدیکی به محل زندگی ساکنان زنجان، مردم این شهر دست به اعتراض زده‌اند. کارخانه‌ای که مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان درباره آن می‌گوید: «این کارخانه طبق استانداردهای هوای پاک درحال فعالیت است و دارای تجهیزات فاقد آلودگی است.» اما گفته‌های کسانی که از این کارخانه‌ها دچار بیماری شده‌اند با گفته‌های این مقام مسئول تفاوت دارد.

علی‌اصغر ‌هاشمی، مدیرعامل شرکت اتوبوسرانی نسیم زنجان از افرادی است که به‌دلیل مجاورت با این کارخانه، برخی از کارکنانش دچار آسیب شده‌اند. او به روزنامه آرمان می‌گوید: «زمانی که ما مراجعه کردیم به پزشکی‌قانونی زنجان، نتوانستند وجود سرب را به عنوان علت بیماری افراد تشخیص دهند تا آنکه پزشکی‌قانونی رشت وجود سرب را به‌عنوان عامل بیماری‌زا تشخیص داد. اما دادگستری، محیط‌زیست و پزشکی‌قانونی زنجان موضع‌شان در این زمینه ضعیف بود.» درجهت اطلاع‌رسانی این موضوع، خبرنگار آرمان سعی کرد با مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان و معاون این سازمان صحبت کند که متاسفانه اعلام کردند: دررابطه با این قضیه حاضر به گفت‌وگوی شفاهی نیستند و اکنون راجع به این موضوع نظری نخواهند داد.

تولید سرب با مجوز تراشکاری

استان زنجان به‌عنوان یکی مناطق غنی سرب و روی است اما وجود این کارخانه‌ها با اما و اگرهایی روبه‌روست. مدیرعامل شرکتی که کارکنانش دچار بیماری شده‌اند به آرمان می‌گوید: «شرکت ما در محدوده داخل شهری قرار دارد و دقیقا پشت شرکت، کارخانه سرب و روی وجود داشته ولی ما و کارکنان از این قضیه اطلاع نداشتیم. زیرا مجوز تراشکاری گرفته بودند و روی تابلو نام کارخانه سرب و روی درج نشده بود. بعد از مدتی عده‌ای از کارکنان دچار حالت تهوع و استفراغ شدند و هنگامی که به پزشک مراجعه کردیم متوجه شدیدم، غده‌ای درون بدنشان رشد کرده و دچار سرطان شده‌اند». این شهروند زنجانی تاکید کرد: «این کارخانه درون شهر و دیوار به دیوار شرکت اتوبوسرانی مشغول فعالیت بوده است. وقتی اعضای شرکت به پزشکی‌قانونی مراجعه می‌کنند، آنها نمی‌توانند تشخیص دهند که علت بیماری وجود سرب و روی بوده است و همین امر باعث شد تا بیماران نتوانند به علت بیماری خود پی ببرند».

برخورد محیط‌زیست خوب نبود

این فرد که کارکنانش از کارخانه سرب و روی دچار آسیب شده‌اند از برخورد سازمان محیط‌زیست زنجان، نسبت به این قضیه می‌گوید: «اعضای شرکت به علت بیماری از کارخانه مزبور شکایت کردند و برای ثابت شدن اینکه سرب علت بیماریشان بوده است به پزشکی‌قانونی رشت مراجعه کردند که آنجا این موضوع را تائید کرد. اما متاسفانه برخورد افراد در محیط‌زیست چندان خوب نبود. مهندسی که به‌عنوان بازرس به کارخانه فرستادند در گزارشش نوشته بود که در این کارخانه سرب و روی تولید می‌شود و یک کوره 8 تنی وجود دارد که آلاینده‌ها را تولید می‌کرده است. اما خود سازمان محیط‌زیست تصویری که برای پزشکی‌قانونی و دادسرا فرستاده بود با گزارش اصلی تفاوت داشت و درواقع انگار کوره ذوب فلزات را هزار بار کوچک کرده باشند. اما با این حال قاضی پرونده دستور نمونه‌برداری از خاک را داد و کارخانه بسته شد».

پرونده شکایت هنوز در مرحله دادیاری است

«بیماران حق داشتند از علت بیماری خود باخبر باشند اما محیط‌زیست این حق را از بیماران گرفت. اگر در اسرع وقت از علت بیماری خود مطلع می‌شدند، نسبت به درمان به‌موقع اقدام می‌کردند اما محیط‌زیست با اعلام این موضوع که این کارخانه‌ها موارد ایمنی را رعایت می‌کنند باعث شد تا ثابت نشود سرب و روی چه اثری در پیشرفت روند بیماری داشته است». این گفته‌های مدیرعامل همان شرکتی است که کارمندانش با بیماری دست و پنجه نرم می‌کنند. وی می‌گوید: «ما در سال 89 نسبت به اقدامات این کارخانه شکایت کردیم اما هنوز بعد از 3 سال پرونده در مرحله دادیاری قرار دارد و حتی جبران خسارات که نشده است هیچ در 10 کیلومتری زنجان کارخانه دیگری سرب و روی را به جان مردم می‌ریزد».

بزرگ‌ترین کارخانه سرب خاورمیانه نزدیک زیستگاه مردم است

نشریات محلی زنجان نسبت به خطرات این کارخانه‌ها بارها قلم زده‌اند. در یکی از این نشریات به نقل از دکتر زنگنه، استاد محیط‌زیست دانشگاه زنجان گفته شده است: «فلز سرب و روی بیش از آنچه فکر کنیم خطرناک است و وجود سرب و روی در نسل‌های آینده بسیار تاثیرگذار است». از سویی دیگر یکی از شهروندان زنجانی در رابطه با میزان آلودگی و آسیب‌های پسمانده‌های این کارخانه‌ها به آرمان می‌گوید: «مشکل بزرگ این کارخانه‌ها این است که فیلترینگ مناسب ندارند زیرا باید برای کارخانه‌های کوچک فیلتری که درحدود یک میلیارد تومان قیمت دارد، نصب کنند که عمر مفیدشان بین 4 تا 6 ماه است.

از سویی دیگر برای کارخانه‌ای به بزرگی «شرکت ملی سرب و روی» هزینه فیلترها 15 میلیارد تومان است ولی این موضوع برای کارخانه‌ای که روزانه 50 میلیون تومان درآمد دارد، هزینه‌ای گزاف به‌حساب نمی‌آید». کارخانه اصلی «شرکت ملی سرب و روی» در شرق زنجان و ده کیلومتری این شهر قرار دارد که به‌دلیل وزش باد و نزدیکی کارخانه به شهر هوای آلوده و پسمانده‌ها به شهر می‌رسند. شهروندی زنجانی که خانه‌اش نزدیک به لبه بیرونی شهر است به آرمان می‌گوید: «شب‌ها ساعت یک به بعد خط فیلترهای کارخانه را باز می‌کنند که موجب می‌شود گرد و غبار به داخل شهر هجوم بیاورد. گرد و غباری که بوی متعفن و بسیار بدی دارد و انگار روی شهر را مه غلیظی پوشانده است».

فرصت یکماهه برای انتقال کارخانه به خارج از شهر

مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان اعلام ضرب‌الاجل می‌کند. مدتی یکماهه برای انتقال کارخانجات سرب و روی زنجان به بیرون شهر. به گفته این مدیرکل این کارخانه به‌دلیل تخلفات زیست محیطی که داشته در لیست واحدهای صنعتی آلاینده گرفته است. امیر مهدویانی افزود: این کارخانه بدون کسب هیچ‌گونه مجوز استقرار و بهره‌برداری از محیط‌زیست در سال 71 احداث شده است. ایسنا نوشت؛ در سال 86 به‌دلیل حساسیت شهر زنجان، شورای برنامه‌ریزی استان مصوبه‌ای را برای انتقال کارخانه‌ها به خارج از شعاع 30 کیلومتری شهر در دستورکار خود قرار داد که بر اساس آن این کارخانه که در شعاع هفت کیلومتری شهر قرار دارد نیز باید به مسافت دورتری منتقل می‌شد.

مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان هم در اینباره می‌گوید: از سال 87 از طریق مراجع قضایی موضوع انتقال این کارخانه را پیگیری کردیم که در سال 88 استانداری با توجه به نظرات سازمان محیط زیست، تصمیم بر انتقال آن به فاصله 70 کیلومتری شهر زنجان گرفت که تاکنون عملی نشده است. مهدویانی تصریح کرد: این کارخانه دلایلی از جمله کمبود اعتبار را برای عدم انجام وظایف خود عنوان کرده است که هیچ‌کدام از آنها منطقی نیست چراکه اگر کارخانه‌ای پول ندارد باید تعطیل شود. وی تاکید کرد: البته سازمان محیط‌زیست نیز در این مدت بیکار ننشسته و این کارخانه را ملزم به انجام یکسری اقدامات زیست‌محیطی کرده است.

به عنوان مثال در سال 89 این کارخانه سیستم پایش لحظه‌ای را روی خروجی هوای خود نصب کرد. مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان گفت: علاوه بر آن برای جلوگیری از آلودگی بیشتر محیط اطراف کارخانه‌، آن را ملزم به رادارکشی در اطراف منطقه کرد تا بر اثر بارش برف و باران، جریان آب آلوده جمع‌آوری شود. همچنین انتهای کانالی که بارش‌ها به آن منتقل می‌شد و در گذشته باز بود، بسته شد و از سال 90 که این کار صورت گرفته، تا کنون تخلیه آب به رودخانه زنجان‌رود نداشته‌ایم و آب مکش‌شده مجددا در فرایند تولید استفاده می‌شود. به گفته وی این کارخانه به راه‌اندازی سیستم کنترل آب‌های زیرزمینی با حفر چاه‌های مانیتورینگ ملزم شده است که توسط بخش‌های مختلف کنترل و پایش می‌شود.

هوای زنجان آلوده به سرب نیست

هوای زنجان تنفس را برای اهالی سخت کرده است. به‌طوری که بوی نامطبوعی که ناشی از بازشدن فیلترها به سطح شهر است مردم را در مضیقه قرار داده است. اما از سویی دیگر مهدویانی، مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان می‌گوید: اداره کل محیط‌زیست استان زنجان در سال‌های 89 تا 92 با نمونه‌برداری‌های مختلف هوای منطقه را مورد پایش قرار داده که نتایج این مطالعات نشان می‌دهد هوای آزاد زنجان آلوده به سرب و روی نیست. وی ادامه داد: همچنین اساتید دانشگاه علوم پزشکی استان آمادگی خود را اعلام کرده‌اند تا سرطانزا بودن این مواد را نیز بررسی کنند. مدیرکل محیط‌زیست استان زنجان با اشاره به اعتراضات مردمی درخصوص آلودگی هوای زنجان بر اثر فعالیت کارخانه سرب و روی اظهار کرد: اگر کسی حرفی دارد می‌تواند در حضور مسئولان آن را مطرح کند.

استاندار زنجان به قول انتقال کارخانه عمل نکرده است

استاندار زنجان در اردیبهشت‌ماه گذشته نیز اعلام کرده بود: طی دو هفته آینده واحد بازیافت پسماندهای سرب و روی در زنجان کلنگ‏زنی می‏‌شود. محمد رئوفی‏‌نژاد با ابراز امیدواری برای مهیا شدن شرایط کلنگ‏زنی واحد پسماند سرب و روی زنجان افزود: می‌توان این طرح را شش ماه بعد از کلنگ‌زنی به بهره‌برداری رساند. وی با بیان اینکه احداث واحد پسماند کارخانه‌های سرب و روی برای نخستین‌بار در کشور انجام می‌شود، اضافه کرد: احداث و راه‌اندازی این واحد، بسیاری از دغدغه‌های زیست‌محیطی استان نسبت به پسماندهای سرب و روی را برطرف می‏‌کند.

از سویی دیگر شهروندان زنجانی معتقدند: «استاندار زنجان در سال 89 قسمت سرب کارخانه را به بیرون از شهر انتقال داد و درمورد انتقال قسمت روی گفته بود در سال 90 این اقدام صورت می‌گیرد، ولی اکنون در سال 92 هستیم و کارخانه روی بر سر جای خود باقیست و قسمت سرب هم به شکل 30 درصد هنوز به کار خود ادامه می‌دهد و این تعیین ضرب‌الاجل یکماهه تنها در حد حرف است زیرا چگونه می‌شود کارخانه‌ای به این بزرگی را به‌جایی انتقال داد که هنوز کلنگش هم نخورده است!»این روزها چاقوی زنجانی سرب و روی بر جان مردم میزان شده و سرطان و ناباروری لبه تیز این اتفاق است.