سلامت نیوز : سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران مناطق با ارزش زیست‌محیطی ایران را در قالب مناطق چهارگانه، به 16 پارک ملی، 13 اثر طبیعی ملی، 33 پناهگاه حیات‌وحش و 94 منطقه حفاظت شده تقسیم کرده است. ایران دارای شرایط اقلیمی متنوعی است به‌طوری که از 13 اقلیم شناخته‌شده در جهان 11 نوع آن در ایران وجود دارد. درعین حال شاخص‌های پایداری محیط‌زیست ایران در وضعیت نامناسبی قرار دارد و با کسب رتبه 132 بین 146 کشور در انتهای جدول قرار گرفته است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ از خطر انقراض گوزن زرد ایرانی تا آلودگی خلیج‌فارس که اخیرا 46 درصد حد مجاز اعلام شده است، از دریاچه ارومیه که درحال خشک‌شدن است تا مرگ ببر سیبری در ایران، از سوختن جنگل‌ها این سرمایه ملی تا صادرات خاک و کاج به کشورهای دیگر، همه اتفاقاتی است که در این سال‌ها به وقوع پیوست و اکنون چشم‌امید فعالان و کارشناسان این حوزه به دولت تدبیر و امیدی است که در شعارهای انتخاباتی‌اش بارها از بدحال بودن اوضاع محیط زیستی ایران و توجه به این حوزه سخن گفت.

اعتقاد برخی از کارشناسان بر این است که هرچه دولت دکتر روحاتی در معرفی رئیس سازمان محیط‌زیست تعلل کند، باز تا آخرین لحظات که روسای قبلی برسر کارند بر تصویب مصوبه‌های غیر زیست‌محیطی اهتمام می‌ورزند که نمونه عینی این موضوع مجوز معدن‌کاوی در مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست است که در روزهای انتقال دولت دهم به یازدهم تصویب شده است. در این پرونده به اختصار به اتفاقات محیط زیستی ایران در هشت سال اخیر می‌پردازیم:

باغ‌وحش پارک ارم یا شکنجه‌گاه حیوانات

کشور روسیه در اردیبهشت‌ماه سال 89، طی یک تفاهمنامه همکاری با ایران، یک جفت ببر سیبری را در مقابل دریافت دو پلنگ ایرانی ماده تحویل سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران داد و درحالی که قرار بود این ببرها برای اجرای «طرح احیای ببر منقرض شده مازندران» در پناهگاه حیات‌وحش میانکاله در شرایط نیمه اسارت نگهداری شوند، پناهگاه حیات‌وحش میانکاله، آماده پذیرش ببرها نشد و این ببر‌ها در پارک ارم نگهداری شدند تا اینکه ببر نر بر اثر بیماری «مشمشه»جان باخت و دیگری نیز که احتمال ابتلا به این بیماری را داشت در قرنطیه نگهداری می‌شد ولی اخبار حکایت دارد که از ببر ماده هم خبری در دست نیست.

انوشیروان محسنی نماینده مجلس در سال 89 و عضو کمیسیون محیط‌زیست در آن زمان «مسئول اول این حادثه را سازمان محیط‌زیست به‌دلیل سهل‌انگاری و کم‌توجهی به نبود آمادگی برای پذیرش ببرها و سهل‌انگاری دوم را متوجه مسئولان باغ‌وحش ارم دانست که با وجود بیمار و تلف شدن تعدادی از شیرها از یک طرف و نزدیکی محل نگهداری آنها و ببرهای مهمان و شباهت غذای مصرفی آنها از طرف دیگر اقدامات لازم را جهت پیشگیری از ابتلای ببرها انجام ندادند.» متهم دیگر این پرونده بنا بر گفته‌های انوشیروان محسنی، سازمان دامپزشکی کشوربود چراکه به گفته وی قصور سازمان محیط‌زیست و مسئولان باغ‌وحش تهران رافع مسئولیت دامپزشکی نیست با این توضیح که سازمان دامپزشکی کشور می‌توانست در کنترل احشام و حیواناتی که وارد کشور می‌شوند از لحاظ قرنطینه و نظارت عملکرد بهتری داشته باشد.»

اکنون سه سال از تلف شدن ببر نر سیبری و مفقود شدن ببر ماده آن می‌گذرد که خبر می‌رسد، تنها ببر بنگال باغ وحش ارم در استخر محوطه نگهداری غرق شده است. «ببری» که حدود 4 سال سن داشت از کودکی در باغ وحش ارم بود و تا پیش از ورود ببرهای سیبری، تنها ببر باغ وحش نیز محسوب می‌شد. خبرگزاری میراث فرهنگی، به نقل از دیده‌بان حقوق حیوانات می‌گوید: «ببری مبتلا به صرع بود و به‌دلیل تشنج ناشی از این بیماری، به استخر سقوط کرده و از بین رفته است. این ببر چهار ساله ماجراهای زیادی در باغ‌وحش ارم داشته است، چنان‌که با ورود ببرهای سیبریایی، ببری به قفس دیگری منتقل شد و پس از مرگ ببر نر سیبری و خروج باغ‌وحش از قرنطینه، ببری به محوطه قبلی گربه‌سانان بازگشت. ببری پس از دو ببر سیبری باغ‌وحش وکیل‌آباد مشهد و ببر نر جنجالی باغ‌وحش ارم، چهارمین ببری است که مرگ آن در باغ‌وحش‌های ایران تائید می‌شود.» این موضوعاتی است که در حوزه حفاظت از حیوانات در محیط‌زیست ایران مورد سهل‌انگاری قرار گرفت.

دریاچه ارومیه می‌میرد از بس که جان ندارد

دستور احیای دریاچه ارومیه در روزهای آخر دولت دهم داده شد؛ دریاچه‌ای که خشکسالی اش فقط به وزارت نیرو مربوط نمی‌شد و نمی‌شود. دریاچه ارومیه طی هشت سال ریاست دولت‌های نهم و دهم با خطر خشک شدن دست و پنجه نرم کرد تا بالاخره در روزهای پایانی دولت درحالی که دیگر رمقی برایش باقی نمانده بود دستور به احیایش داده شد. محمدجواد محمدی‌زاده، رئیس سازمان محیط زیست، درباره برنامه‌های در دست اقدام برای رفع مشکلات دریاچه ارومیه گفت: «یک اقدام مهم برای رفع مشکل، انتقال آب از ارس و حوضه‌های دیگر است و باید انجام شود که منابع آن تخصیص داده شده و رئیس‌جمهور هم دستور دادند تا منابع تقویت شود.» اما این نوشداروی پس از مرگ سهراب هم تا حدودی بی‌فایده است زیرا نمایندگان مجلس ارومیه و کارشناسان محیط‌زیست انتقال آب از ارس را با موانعی همراه می‌دانند.

نادر قاضی‌پور، نماینده آذربایجان‌غربی با بیان اینکه طرح انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه هنوز شروع نشده است، گفت: «قضیه انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه عوام‌فریبی است و برخی‌ها به دنبال این هستند که به بهانه خشک شدن دریاچه ارومیه، آب انتقالی را برای مصارف کشاورزی به سایر استان‌ها ازجمله آذربایجان‌شرقی منتقل کنند.» از سویی دیگر بسیاری از کارشناسان این حوزه انتقال آب از ارس را موجب خشک شدن این دریاچه می‌دانند. از دریاچه ارومیه گذشته می‌رسیم به خشک شدن دریاچه‌هامون در جنوب‌شرقی ایران که مشکلات اقتصادی و زیست‌محیطی متفاوتی را سبب شده است.

بروز توفان‌های شن، ظهور بیماری‌های تنفسی و بینایی و همچنین از بین رفتن اقتصاد بومی وابسته به این دریاچه ازجمله عوارض خشکی این دریاچه بودند. خشک شدن تالاب‌ها از دیگر مشکلات زیست‌محیطی در سال‌های اخیر بوده است. تالاب انزلی به‌شدت کم‌آب شده و بخش‌های بزرگی از تالاب گاوخونی، ارژن، پریشان، آجی‌گل و تالاب سه‌گانه‌ هامون نیز خشک شده‌اند. وضعیت تالاب شادگان هویزه نیز نامناسب گزارش شده است.

جنگل‌ها در آتش بی‌هزینگی سوختند

آتش‌گرفتن جنگل‌ها و اراضی حفاظت شده که زیرنظر مستقیم سازمان محیط‌زیست قرار دارند، یکی دیگر از اتفاقات این سال‌هاست. یکی از بزرگ‌ترین این آتش‌سوزی‌ها مربوط به سال 86 و سوختن اراضی وسیعی از پارک جنگلی گلستان بود. آتشی که شعله‌هایش سه هفته جنگل را سوزاند اما سازمان محیط‌زیست به‌دلیل نداشتن بودجه لازم و نیروی متخصص نتوانست آتش را کنترل کند تا جایی که مردم با بیل و کلنگ به جنگ آتش بروند و جنگل را نجات دهند. از آخرین آتش‌سوزی‌های اخیر می‌توان به آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس، خوزستان و نورآباد ممسنی اشاره کرد که حتی در مناطق کسی وجود نداشت تا خبر آتش‌سوزی را به سرعت برساند تا گونه‌های نادر گیاهی و حیوانی از بین نروند.

گوزن زرد ایرانی در آستانه انقراض

گوزن زرد ایرانی از گونه‌های نایاب جانوری است که محل اسکانش در ایران تشخیص داده شده است. در ماه‌های گذشته این گونه جانوری درگیر هجوم «مگس میاز» درحاشیه رود کرخه شد که زیستگاه اصلی این حیوان به‌شمار آید اما با وجود اعلام سازمان محیط‌زیست در حفاظت از این گونه نایاب جانوری، بیش از 70 راس آن تلف شدند. دلیل اصلی این اتفاق را کارشناسان محیط‌زیست وجود سد سیمره و خشک شدن تالاب‌ها می‌دانند که دیگر گوزن‌ها نتوانستند با استفاده از گل و لای بدن خود را بپوشانند تا مورد آسیب مگس میاز قرار نگیرند.

هوای ناسالم که ریه‌ها را سوزاند

آلودگی هوا از مشکلاتی بود که زندگی اهالی شهرهای بزرگ را دچار مشکل تنفس کرد. شهرهای تهران، قم، اصفهان و اهواز مناطقی بودند که با آلودگی هوا و ریزگرد دست و پنجه نرم کردند. شدت آلودگی در اهواز به حدی بود که بارها مدارس تعطیل شدند و پرواز هواپیما‌ها لغو شد. موج زیادی از سرطان همراه با ریزگرد و آلودگی‌ها بر سر سفره مردم نشست تا جایی که فرهاد سرداری، معاون دفتر بیابان‌زدایی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری گفت: «رودخانه‌های خشک‌شده منشا ریزگردها نیستند.» اما از سویی دیگر، احمدعلی كیخا، معاون محیط زیست‌طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید: «عامل اصلی بروز پدیده ریزگردها در استان‌های ایران، خشك شدن تالاب‌های كشورهای همسایه است ولی مدیریت نادرست منابع آب نیز موجب شده است كه بروز این پدیده درسراسر كشور تشدید شود.»

تمام این مسائل با جان مردم سروکار داشت اما در میان پاسکاری سازمان محیط‌زیست، وزارت نیرو و نهادهای مسئول شرح وظایف گم شد و آنچه به جا ماند، سازمانی با عنوان محیط‌زیست است که در آن جنگل‌ها می‌سوزند، درختان خیابان ولیعصر و شریعتی قطع می‌شوند؛ درختانی با قدمت سنی زیاد که سال‌ها طول می‌کشد تا دوباره متولد شوند و قد بکشند یا دریاچه ارومیه جان می‌دهد و در آخرین مرحله کارهای این سازمان در حالی که حدود پنج ماه پیش، انتقادها به آزاد شدن معدن‌کاوی در مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط‌زیست منجر به ابطال مصوبه‌ای در این مورد شده بود، در آخرین روزهای دولت دهم بازهم تصمیم‌نامه‌ای تنظیم شده‌است که به معدن‌کاوی در مناطق حفاظت شده هشت استان مجوز می‌دهد. امید است دولت تدبیر و امید دکتر روحانی با چشمانی باز به این سازمان که اثر ملی و طبیعی کشور است زودتر گوشه‌چشمی بیندازد تا از خطر انقراض رهایی پیدا کند محیط‌زیست ایران...