در این مطلب پارهای از رفتارهای تغذیهای را كه بر سلامت شخص اثرات منفی دارند و موجب اختلالات گوارشی میشوند به شرح زیر مورد بررسی قرار دادیم:
سریع غذا خوردن و زمان كوتاه به صرف غذا اختصاص دادن – خوب نجویدن غذا – مصرف غذاهای خیلی گرم (داغ) - مصرف غذاهای خیلی سرد – مصرف توأم غذاهای خیلی گرم و خیلی سرد – مشغول بودن ذهن موقع غذا خوردن – داشتن استرس به هنگام صرف غذا – انباشتن شدید معده در یك وعده غذایی – اختصاص برنامه غذایی به مواد فاقد فیبر غذایی (بدون باقیمانده) – خالی نگاهداشتن طولانی معده و ناگهان انباشتن آن از غذا – كم نوشیدن آب در طول شبانه روز – نوشیدن آب همراه غذا یا بلافاصله قبل یا بعد از غذا – عادت به مصرف غذاهای سرخ كرده و چرب
و در این ارتباط، مضرات و اشكالاتی را كه این رفتارها و عادات تغذیهای بر سلامت شخص بجا میگذارند به تفكیك مورد بحث قرار دادیم.
رفتارها و عادات نادرست تغذیهای به چند مورد فوق خلاصه نمیشود و موارد دیگری هم وجود دارد كه خالی از اشكال نیست و در این شماره مجله به سایر عادات غذایی نامناسب میپردازیم و سپس تأثیر اختلالات گوارشی را بر تغذیه و سلامت فرد مورد بررسی قرار میدهیم.
ریزهخواری
ریزهخواری كه یكی از عادات زیانآور و مشكلساز است میتواند به سلامت شخص لطمه وارد سازد و ضمناً اختلالات گوارشی ناگواری برای انسان ببار آورد. از آنجائیكه موادی كه در ریزهخواری مورد علاقه و تمایل فرد است معمولا از بین تنقلات چرب یا شیرین انتخاب میشوند (از قبیل چیپس، پفك، آجیل شور، انواع كیكهای چرب و شیرین، نوشابههای گازدار و . . .)، لذا زیانهای فراوانی برای شخص در بردارند از جمله آنكه موجب افزایش وزن و چاقی میشوند. این قبیل تنقلات باعث بالا رفتن چربیهای نامطلوب خون شده و به سلامت قلب و عروق لطمه میزنند. چون افرادی كه مبتلا به ریزهخواری هستند عادت دارند بطور دائم چیزی در دهان بگذارند و مرتباً غذا یا ماده غذایی بخورند، دستگاه گوارش خود را خسته میكنند، زیرا تقریبا تمام دستگاههای بدن نیاز به استراحت دارند از جمله دستگاه گوارش كه بجز در 3وعده صبحانه، ناهار و شام و 2 میان وعده صبح و عصر، لازم است در فاصله این وعدهها و میان وعدههای غذایی، استراحت كند.
حتی برخی از ریزهخواران، نیمه شب از خواب برمیخیزند و غذا یا مواد غذایی میل میكنند، كه البته این عادت معمولاً در افرادی كه مبتلا به استرس و آشفتگیهای روحی هستند دیده میشود. در هر حال ریزهخواری از عاداتی است كه به سلامت دستگاه گوارش لطمه میزند و حالاتی مانند نفخ، ترش كردن، احساس سنگینی و پری در دستگاه گوارش، گاه دلپیچه و دلدرد و حتی اسهال گریبانگیر شخص میشود. از آنجایی كه معده حالت اتساع دارد و با خوردن غذای زیاد یا مداوم بزرگ میشود، ریزهخواری در ابتدا و در حالات اولیه ممكن است لطمه چندانی به دستگاه گوارش وارد نكند، ولی چنانچه این عادت نامناسب ادامه یابد، سلامت سیستم گوارشی بشدت دچار اختلال میشود، زیرا پر كردن زیاد و مداوم معده با غذا یا مواد خوراكی، حالت طبیعی و صحیح تغذیهای نیست و به مرور دستگاه گوارش را دچار اختلال مینماید كه حتی بعد از ترك این عادات نیز عوارض آن در شخص باقی خواهد ماند بنابراین بهتر است افرادی كه مبتلا به این رفتار نامناسب تغذیهای هستند، هرچه سریعتر به رفع آن بپردازند.
افرادی كه عادت به ریزهخواری دارند دائماً دچار دل ضعفه میشوند كه این عارضه علاوه بر تشدید ریزهخواری، موجب بروز استرس در آنان شده و استرس، ریزهخواری و پرخوری را تشدید مینماید، ضمناً وجود استرس، آرامش شخص را سلب كرده و مانع لذت بردن از زندگی میشود.
مصرف میان وعدههای مضر و فاقد ارزش تغذیهای
میان وعدهها از موادی هستند كه به تامین نیازهای تغذیهای و حفظ سلامت و ایمنی انسان در برابر بیماریها كمك میكنند و ضمناً از پرخوری در وعدههای اصلی غذایی (بخصوص ناهار و شام) پیشگیری مینمایند. ولی این امر در صورتی میسر است كه میان وعدهها از بین مواد غذایی با ارزش تغذیهای بالا انتخاب شوند و ضمناً به مقدار مناسب و متعادل مصرف گردند. بسیاری از افراد از میان وعدههایی استفاده میكنند كه نه تنها ارزش تغذیهای بالایی ندارند بلكه زیانآور نیز هستند. میان وعدههای چرب، شیرین و شور كه این روزها طرفداران زیادی در بین افراد به خصوص كودكان و نوجوانان دارند جزء این دسته محسوب میشوند. اشكالات مصرف چنین میان وعدههایی را میتوان به شرح زیر خلاصه كرد:
چاقی از عوارض بارز این قبیل میان وعدهها است كه مصرف كنندگان را تهدید میكند. افزایش چربیهای نامطلوب خون، افزایش فشارخون و بروز اختلالات قلبی – عروقی از دیگر پیآمدهای مصرف چنین میانوعدههایی است. كور شدن اشتها برای صرف وعده غذایی اصلی نیز از مشكلات دیگر این فرم تغذیه میباشد، در نتیجه شخص نمیتواند دو وعده غذای اصلی خود یعنی ناهار و شام را به میزان كافی میل كند كه نتیجه آن، تأمین نشدن نیازهای تغذیهای و بروز سوءتغذیه و اختلالات جدی ناشی از آن میباشد. ضمنا خسته كردن دستگاه گوارش و بروز اختلالات گوارشی نیز از دیگر عوارض استفاده از میان وعدههای پركالری و فاقد ارزش تغذیهای است.
تأثیر دستگاه گوارش بر تغذیه و سلامت
اختلالات گوارشی میتوانند اثرات مهمی بر تغذیه و سلامت انسان بجا گذارند كه در این مجموعه به پارهای از آنها اشاره میشود:
زخم و التهاب روده
از آنجایی كه مواد مغذی در قسمتهای خاصی از روده باریك جذب میشوند لذا وجود زخم و التهاب در هر قسمت از روده میتواند به هضم و جذب مواد غذایی لطمه بزند و مانع استفاده كامل بدن از غذای مصرفی بشود كه نتیجه آن سوءتغذیه و عوارض ناشی از آن است.
اختلال در ترشح آنزیمهای روده یا لوزالمعده
آنزیمها و شیرههای روده و لوزالمعده از عوامل مؤثر در جذب رودهای مواد مغذی هستند بنابراین اختلال در این ترشحات به هر علتی كه باشد میتواند در جذب مواد مغذی اشكال ایجاد نموده و منجر به سوءتغذیه شود.
كمبود ترشح اسید كلریدریك و شیرههای معده
نظر به اینكه معده اثر مهمی در هضم و آمادهسازی مواد مغذی جهت جذب دارد لذا هر نوع اختلالی در ترشح شیرههای معده میتواند به هضم و جذب مواد غذایی لطمه وارد سازد.
برخی از مواد مغذی صرفاً در محیط اسیدی معده آماده برای جذب میشوند، از جمله كلسیم و آهن لازم است تحت تأثیر مقدار كافی اسید كلریدریك معده قرار گیرند تا برای جذب آماده شوند. بنابراین كاهش اسید كلریدریك معده میتواند به جذب این دو ماده مغذی و نیز سایر مواد مغذی موجود در غذا لطمه وارد سازد.
ازدیاد ترشح اسید كلریدریك معده
همانطور كه كمبود ترشح اسیدكلریدریك معده به جذب مواد مغذی لطمه زده و منجر به سوءتغذیه میشود از سوی دیگر تولید فراوان این اسید نیز میتواند اشكالات و اختلالاتی برای فرد ایجاد كند از جمله آنكه موجب ترش كردن، سوزش و تیر كشیدن معده، احساس ترشی و حالت اسیدی در گلو شود كه این عوارض موجب كمبود رغبت به غذا خوردن در شخص میگردد، زیرا فردی كه مبتلا به عوارض فوق است ترجیح میدهد جهت پیشگیری از این اختلالات، كمتر غذا بخورد، در نتیجه نیازهای تغذیهای او تأمین نشده و ایجاد سوءتغذیه مینماید.
كمبود یا فقدان ترشح فاكتور داخلی در معده
فاكتور داخلی مادهای است كه توسط سلولهای معده ترشح میشود و در جذب ویتامین B12 نقش مهمی دارد، كمبود یا فقدان ترشح این فاكتور موجب عدم جذب ویتامین B12 شده و شخص را مبتلا به كمخونی وخیم مینماید. در اشخاص مسن معمولا ترشح این فاكتور كاهش مییابد بنابراین لازمست این قبیل افراد، از منابع دارویی ویتامین B12 استفاده كنند تا مبتلا به كمبود آن نشوند.
یبوست
این عارضه بسیار شایع و بسیار زیانآور، امروزه مبتلا به خیلی از افراد از زن و مرد، بزرگ و كوچك و پیر و جوان میباشد. حتی در بین كودكان نیز این عارضه را گاه بهوفور مشاهده میكنیم.
یبوست علاوه بر عوارض ناراحت كنندهای كه برای شخص در بردارد، چنانچه ادامه یابد میتواند اختلالات ناگواری به همراه داشته باشد. افراد مبتلا به یبوست بطور دائم دچار نفخ و سنگینی دستگاه گوارش هستند. دلپیچه، دل درد و احساس پری و ناآرامی معده و روده باعث آزار و عدم آرامش شخص مبتلا میشود. یبوست بعلت دفع نشدن كامل مواد زائد به سلامت و شادابی پوست نیز لطمه میزند.
مهمتر از همه عوارضی است كه در درازمدت شخص را تهدید میكند. در اثر یبوست، مواد سرطانزا به مدت طولانیتری در مجاورت مخاط روده قرار گرفته و خطر ابتلا به سرطانهای دستگاه گوارش بخصوص سرطان روده بزرگ را افزایش میدهد.
عواملی كه موجب ابتلا به یبوست میشوند عبارتند از:
كمبود مصرف فیبر غذایی بخصوص سبزیها و میوههای تازه، همچنین حبوبات و غلات باسبوس.
كمبود مصرف آب آشامیدنی كه یكی از مهمترین عوامل پیشگیری از یبوست است.
كمبود تحرك جسمی و ورزش و استفاده زیاد و بیرویه از اتومبیل.
استرس و آشفتگیهای روحی كه از عوارض مهم آن، ابتلا به یبوست است.
بهتر است با شیوه زندگی صحیح و برخورداری از تغذیه كافی، متعادل و مناسب به جنگ بیماریها برویم و خود را در برابر امراض مختلف مصون نگاهداریم.
منبع: دنیای تغذیه
نظر شما