سلامت نیوز : فکر کن؛ حادثه‌ای، جراحی‌ یا هر بیماری‌‌ای، خانه‌نشین و بیمارت کرده باشد و تا مدتی توانایی حرکت نداشته باشی.

درد جراحت ها و مشکلات جسمی و رنج ناتوانی کلافه ات کرده باشد و با این وضع، زخم های دردناک دیگری قوز بالای قوز شود و دردی به دردهایت بیفزاید؛ دردهایی که به دلیل استراحت مطلق و بی حرکت ماندن در رختخواب، گریبانگیر بیماران بستری می شود، اما همه کسانی که باید مدتی در بستر بمانند، مجبورند این درد مضاعف را هم تحمل کنند؟ مشکلی که به اسم زخم بستر معروف است، اما زخم بستر چیست؟

دکتر حسین طباطبایی، متخصص پوست، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به جام جم می گوید: زخم بستر، زخم پوستی ای است که در اثر بستری شدن طولانی ایجاد می شود و علاوه بر پوست، بافت های زیر پوست و حتی تا عضلات و استخوان ها گسترش می یابد، ولی اگر در مراقبت از بیمار بستری به نکته هایی توجه شود، در بیشتر موارد می توان از بروز آن پیشگیری کرد.

زخمی که سراغ بستری ها می رود

دکتر طباطبایی در مورد نشانه های زخم بستر می گوید: در بیمارانی که به علت ابتلا به بیماری های مزمن مجبورند زمان های طولانی در بستر بمانند، بخصوص آنها که نمی توانند مدام در رختخواب تغییر وضع بدهند و جابه جا شوند، به علت فشار مستمر به بخشی از پوست و تحت فشار قرار گرفتن عروق آن به مدت طولانی و محروم شدن پوست از جریان طبیعی گردش خون، در منطقه تحت فشار ابتدا پوست قرمز و بتدریج تیره و در نهایت زخم می شود.

این متخصص پوست تاکید می کند: اگر به این زخم سطحی پوست بخوبی رسیدگی نشود و بیمار مدام در رختخواب تغییر وضع داده نشود، بتدریج عمیق تر و میکروب ها به آن اضافه می شود و حتی می تواند تا طبقات عمیق تر پوست و استخوان ها گسترش یابد. اندام هایی که بیشتر احتمال دارد دچار زخم بستر شود، پوست باسن، کتف ها، پاشنه و ساق پاست.

پیشگیری امکان پذیر است

در بیمارستان ها کادر پرستاری برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر در بیمارانی که قرار است مدت های طولانی بستری باشند، آموزش کافی دیده اند که هدف آن پیشگیری از ابتلا به زخم بستر بیمارانی است که در منزل هستند و این که افراد خانواده چگونه باید مانع ایجاد این زخم شوند. دکتر طباطبایی مهم ترین و اصلی ترین روش پیشگیری از زخم بستر را جابه جا کردن بیماری که قادر به تغییر وضع خود در رختخواب نیست، می داند و می افزاید: نمی توان بهترین فاصله زمانی که باید بیمار را جابه جا کرد و از درازکش به حالت دیگری درآورد، تعیین کرد، زیرا این فاصله زمانی در بیماران و افراد مختلف و سنین مختلف، متفاوت است و بدیهی است در صورت امکان، هر چه فاصله جابه جا کردن بیمار کوتاه تر باشد، بهتر است.

این استاد دانشگاه توصیه می کند: کسانی که بیمار بستری در خانه دارند که خودش نمی تواند حرکت کند، باید هر یک ساعت یک بار او را جابه جا و از حالت پشت به حالت راست یا چپ بخوابانند و هر 15 دقیقه یک بار، بیمار را کمی در همان حالت جابه جا و از نواحی تحت فشار با بالش های طبی که از کف، ژل، هوا، آب یا مخلوطی از آنها پر شده است، مراقبت کنند تا زیر پوست نرم باشد.

بیمار دچار زخم بستر چه کند؟

علاوه بر مراقبت های اطرافیان و کادر درمانی از فردی که دچار زخم بستر شده، خود این بیماران هم باید همکاری و به نکته هایی توجه داشته باشند. دکتر طباطبایی می گوید: بیمار نباید روی زخم بخوابد و به آن فشار بیاورد زیرا فشار بیشتر به زخم ایجاد شده، باعث عمیق تر شدن آن می شود. در صورتی که بیمار امکان چنین کاری را ندارد، حتما باید زیر نواحی دچار زخم بالش های طبی بگذارد.

4 مرحله مراقبت درمانی

دکتر طباطبایی با بیان این که متاسفانه با وجود تمام مراقبت ها، بعضی زخم های بستر قابل پیشگیری نیست و به هر حال ایجاد می شود، می گوید: مراقبت های درمانی که در صورت ایجاد زخم بستر از بیمار انجام می شود چهار مرحله دارد که عبارت است از: کاهش فشار مداوم به یک قسمت از پوست مانند کتف ها، کمر، باسن، ساق و پاشنه پا، سپس برداشتن بافت های مرده زخم به روش جراحی پانسمان و پس از آن مرطوب نگه داشتن محیط زخم با پانسمان مرطوب و در آخر، از بین بردن و درمان عوامل عمیق کننده زخم مانند میکروب ها.

مراقبت های درمانی چگونه است؟

این متخصص پوست در پاسخ به این پرسش توضیح می دهد: برداشتن بافت های مرده زخم که باعث عفونت می شود با روش جراحی، به بهبود زخم کمک می کند. علاوه بر این، اگر در محل زخم آبسه ایجاد شده باشد، باید با برش در آن، محتویاتش را خارج کرد و یک «درن» که لوله باریکی است، داخل آن گذاشت تا ترشحات داخل آبسه بتدریج خارج شود. در مواردی انجام این اقدام ها در منزل ممکن نیست و باید در اتاق عمل انجام شود و تجویز طولانی مدت آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت ثانویه ضروری است. به گفته این استاد دانشگاه، پانسمان زخم بستر باید مرطوب باشد و بعد از این که محیط زخم با محصول «نرمال سالین» شسته شد، باید گازهای نیمه مرطوب (نه خیلی خشک نه خیلی مرطوب) روی زخم گذاشت و هر چهار تا شش ساعت یک بار آنها را تعویض کرد.

وقتی کارد به استخوان می رسد

به گفته دکتر طباطبایی، چنانچه زخم عمیق عفونی نشده باشد می توان از «آنزیم دبریدمان اتولیتیک» که بافت های مرده زخم را از بین می برد، استفاده کرد، ولی اگر زخم عفونی شده باشد، ابتدا باید عفونت، درمان و بعد این آنزیم ها استفاده شود.

او ادامه می دهد: بریدن هر روزه تمام بافت های مرده به روش جراحی لازم نیست و پزشک متخصص باید این کار را انجام دهد و بیشتر وقت ها ضروری است، این اقدام در اتاق عمل انجام گیرد. این متخصص پوست به نکته مهم دیگری نیز تاکید می کند: زخم بستر گاهی می تواند آن قدر شدید و عمیق شود که تا استخوان برسد و اگر این اتفاق بیفتد، یعنی مواقعی که زخم عمیق باشد و بیش از دو تا چهارهفته از آن گذشته و استخوان بیمار هویدا باشد، باید از استخوان نمونه برداری و آزمایش شود.

بیمار بستری را دریابیم

دکتر طباطبایی در پایان به نکته بسیار مهمی اشاره می کند: مهم ترین وظیفه افراد خانواده که از کادر پزشکی نیستند، جابه جایی بیمار به طور مداوم برای پیشگیری از ایجاد زخم بستر یا جلوگیری از پیشرفت و عمیق شدن زخم است و اگر این کار با علاقه و محبت انجام شود، به طوری که بیمار احساس مزاحم بودن نکند، بسیار باارزش خواهد بود.