وزارت بهداشت كه طبق قانون باید بر روند فرزندآوری و سلامت بارداری نظارت داشته باشد هم برنامههای خود را به این سو منحرف كرد و تا حدی پیش رفت كه برای خانوادهها هم تعیین تكلیف ضمنی كرد و خواستار فرزندآوری هر زوج ایرانی تا سقف 6 و 7 بچه شد. در حالی كه گزارشهای رسمی از وضعیت تورم، بیكاری و انباشت مشكلات اقتصادی در سال پایانی فعالیت دولت دهم اخبار خوشی نداشت این اولویتدهی از سوی دولت در حالی صورت گرفت كه فاطمه رخشانی، معاون بهداشتی وزارت بهداشت هم در گفتوگو با «اعتماد» معترف است كه ترمیم زیرساختهای اقتصادی و فرهنگی، مهمترین عامل در سوق دادن خانواده ایرانی به افزایش جمعیت است.
این مقام مسوول كه طی ماههای پایانی فعالیت دولت دهم اغلب اظهارات خود را به تشویق زوجهای ایرانی به فرزندآوری بیشتر و افزایش جمعیت اختصاص داده بود در گفتوگو با «اعتماد» علت اظهارات خود را تشریح كرده است.
قبول دارم كه لازم است رشد جمعیت و نرخ باروری افزایش یافته و بهبود پیدا كند. اما به نظر شما، امروز آیا زیرساختهای افزایش فرزند آوری كه مهمترین آن، زیرساخت اقتصادی و اشتغال و آموزش است، فراهم شده كه وزارت بهداشت دست به كار اجرای سیاستهای افزایش جمعیت شود؟
ما در وزارت بهداشت وظیفه مشخصی داریم كه ربطی به زیرساختهای موجود ندارد. در عین حال، امروز هم توقعات مردم بسیار بیشتر از آن چیزی است كه در اختیار دارند. البته من هم قبول دارم كه زیرساختهای اقتصادی باید اصلاح شود چرا كه در این سالها هم صرف سیاستهای وزارت بهداشت منجر به كاهش فرزندآوری نشده. وضعیت اشتغال و تحصیل و اقتصاد و مسكن دست به دست یكدیگر داده تا به سمت كاهش فرزندآوری برویم و به وضعیتی برسیم كه با تولد 8/1 فرزند به ازای هر زن در سن باروری، حتی قادر به دستیابی به سطح جانشینی هم نباشیم. واقعا ضروری است كه هر خانواده حداقل صاحب دو فرزند شود چرا كه فقط در این صورت مانع از افزایش منفی رشد جمعیت میشویم در حالی كه حتی با تولد دو فرزند برای هر خانواده، باز هم با هدف رشد جمعیت فاصله داریم.
البته ما هنوز به رشد منفی جمعیت نرسیدهایم و این جای خوشحالی دارد. تلاش وزارت بهداشت بر این است كه رشد جمعیت را به وضعیت سابق بازگرداند. برای این برنامه هم نیازمند فرهنگ سازی هستیم و اجرای آن آسان نیست. ما امروز با جامعه گریزان از ازدواج مواجه هستیم كه سن ازدواج در آن بالا رفته و تك فرزندی را پذیرفته است. فرهنگ سازی ما در جهت متقاعد ساختن خانواده برای فرزندآوری زمانبر است.
چقدر زمان میبرد؟
كشورهایی كه رشد منفی را تجربه كردند، بعد از 25 و 30 سال هم نتوانستند به سطح جانشینی بازگردند. البته ما در كاهش جمعیت هم تجربهیی متفاوت از سایر كشورهای دنیا داشتیم و سرعت كاهش جمعیت در ایران بسیار بیشتر از سایر كشورها بود. چنانكه اگر قرار بود برنامه كاهش باروری در ایران ظرف 20 یا 25 سال نتیجه دهد، ظرف 7 سال به نتیجه رسید. اولین قانون برنامه پنج ساله توسعه مقرر كرد كه نرخ رشد باروری در فاصله سالهای 1368 تا 1390 و ظرف 22 سال از 4/6 فرزند به 1/4 فرزند به ازای هر زن در سن باروری كاهش یابد. سال 1374 و ظرف 6 سال، نرخ رشد باروری به 1/3 رسید و در سال 90 این عدد، كمتر از 2 بود. بنابراین، كاهش نرخ رشد باروری بسیار سریعتر از اهداف برنامه توسعه پیش رفت.
گزارش مرداد ماه سازمان ثبت احوال كشور نشان داد كه ظرف یك هفته 26 هزار نفر به جمعیت كشور اضافه شده است. اگر خانوادهها بخواهند از سیاست افزایش رشد جمعیت پیروی كنند، ترمیم نرخ رشد 8/1 به بیش از 2 فرزند برای هر خانواده چقدر طول میكشد؟
بستگی دارد كه تصمیمات چگونه اجرا شود. تجارب سایر كشورهای جهان نشان میدهد دسترسی به نتیجه تشویق مردم به فرزندآوری حدود 10 الی 20 سال طول كشیده اما فكر میكنم این نتیجه در كشور ما سریعتر حاصل میشود چون كاهش جمعیتمان هم سریعتر از سایر كشورها بود. اما باز هم به چگونگی اجرای سیاستهای تشویقی و ایجاد زیرساختها و بسترهای فرهنگی و اقتصادی بستگی دارد.
دولت دهم 1400 میلیارد تومان برای سیاستهای تشویقی افزایش فرزندآوری اختصاص داد. شما به عنوان مسوولی كه باید قدمهای نهادهای دولتی را در همراهی با وزارت بهداشت رصد كنید، فكر میكنید سایر دستگاهها هم سهم خود را در ایجاد
زیرساختهای لازم در جهت موفقیت این سیاستها ایفا خواهند كرد؟
نظارت بر اجرای وظایف سایر دستگاهها وظیفه وزارت بهداشت نبوده و صرفا سیاستگذاریها برعهده ما است. افزایش جمعیت، سیاست كلی كشوری بوده كه توسط دولت به تمام دستگاهها ابلاغ میشود. حالا هم تمام وزارتخانهها شرح وظایفشان را دریافت كردهاند و از زمان تخصیص اعتبار 1400 میلیارد تومانی هم جلسات هفتگی در شورای عالی انقلاب فرهنگی با حضور نمایندگان دستگاهها تشكیل شد و وزارت بهداشت هم برای وظایف خود برآورد هزینه داشت در عین حال كه شورا به عنوان مسوول، بر اجرای وظایف دستگاهها نظارت میكرد. مثلا ما تعیین میكردیم كه هزینه بیمه زوجهای نابارور چه رقمی خواهد بود.
آیا در برنامه پنجم توسعه ماده قانونی درباره افزایش جمعیت آمده است؟
خیر. در حال تعویض نخستین قانون جمعیت هستیم.
امروز، زیرساختهای موجود به اندازه همین تعداد جمعیت است. اگر جمعیت كشور به 100 میلیون نفر افزایش یابد، وزارت نیرو هم باید تلاش بیشتری برای تامین آب آشامیدنی سالم داشته باشد. وقتی آب آشامیدنی سالم در اختیار جمعیت قرار نگیرد آنها به بیماریهای عفونی مبتلا میشوند و میمیرند.
تمام دستگاهها موظف به تامین شرایط برای جمعیت تحت پوشش خود هستند. حرف شما هم كاملا درست است. اگر قرار است جمعیت افزایش یابد باید ببینیم كه آیا بسترهای لازم برای این جمعیت نیازمند آموزش و اشتغال فراهم شده یا خیر. ما امروز موظفیم كه برنامههای تحدید و كاهش جمعیت را حذف كنیم اما وزارت بهداشت به تنهایی در اجرای این برنامه موفق نخواهد بود زیرا مردم ما در حال حاضر هیچ تمایل و انگیزهیی به داشتن فرزند بیشتر ندارند و نیازمند كمك تمام نهادها هستیم. به هر حال وظیفه ذاتی وزارت بهداشت در سالهای گذشته این بود كه به خانههای مردم مراجعه میكرد و به آنها آموزش میداد كه از وسایل پیشگیری استفاده كنند و فرزند كمتری داشته باشند.
و این خدمات هم رایگان بود.
امروز هم این خدمات برای خانوادههای آسیبپذیر و پرخطر حتما رایگان است زیرا برنامهیی برای قطع كامل ارائه خدمات پیشگیری نداریم.
یعنی ارائه رایگان وسایل پیشگیری در مراكز كاهش آسیب اعتیاد یا برای زنان با رفتار پرخطر قطع نخواهد شد؟
به هیچوجه. ما امروز با كمبود امكانات برای خرید تجهیزات مواجه هستیم اما به هیچوجه سیاست قطع ارائه این خدمات را در دست نداریم زیرا با بحث بسیار مهم شیوع بیماریها مواجهیم و اصلا تمایل نداریم كه رفتار پرخطر یك زن منجر به تولد یك فرزند ناقص یا فوت آن زن بر اثر بارداری شود. حتی برای خانوادههایی كه 6 یا 7 فرزند دارند و تمایلی به فرزند بیشتر نداشته و در عین حال، قدرت خرید همین تجهیزات ارزان قیمت را هم ندارند، موظفیم كه تمام خدمات پیشگیرانه را به طور رایگان ارائه كنیم.
پس وزارت بهداشت چندان هم مایل نیست كه تمام خانوادههای ایرانی 7 فرزند داشته باشند ؟
ما به خانوادهیی كه 7 فرزند دارد و مایل به تحمیل فرزند بیشتر به خانواده نیست و توان اقتصادی تامین وسایل پیشگیری را ندارد، كمك میكنیم.
سلامت یك زن پس از 7 بار زایمان و بارداری چه میشود؟
به مادرهای خودمان نگاه كنید كه 7 فرزند آوردهاند و خیلی هم سالم هستند.
حالا یك خانم جوان مایل به بارداری است اما دغدغه شغل و آموزش و آتیه فرزندش مانع از تصمیمگیری میشود. میخواهد پاسخی از معاون بهداشتی وزارت بهداشت بشنود. اگر این دغدغهها در ذهن شما بود آیا باز هم بر تصمیم خود برای بارداری اصرار میكردید؟
بستگی دارد كه از چه منظری به این مساله نگاه كنیم. از نظر من این كشور تمام امكانات را برای برآورده كردن نیازهای یك خانواده با دو یا 3 فرزند در اختیار دارد.
اگر تردید داشتید كه سرنوشت شغل و تحصیل فرزندتان چگونه خواهد بود باز هم بر بارداری پافشاری میكردید؟
اگر به آینده یقین داشته باشید، تصمیم متفاوت خواهد بود. شما به كمبودها یقین دارید.
نظر شما