سلامت نیوز: یک متخصص تغذیه و متابولیسم انرژی و پروتئین با بیان اینکه شیریارانه ای در دولت گذشته فاقد مولفه های امنیت غذایی بود و زمینه سوء استفاده برای عده ای را فراهم می کرد از بی کیفیتی شیرهای یارانه ای و عدم نظارت بر تقلبات در شیر در دولت گذشته انتقاد کرد و با اشاره به کیفیت پایین شیرهای پاستوریزه لیوانی توزیعی در مدارس، از عدم اختصاص اعتبار لازم برای شیر مدارس و هزینه کرد اعتبارات شیرمدرسه در جای دیگر خبر داد.
کاهش 20 درصدی مصرف شیر در کشور
دکتر عزیزاله کمال زاده در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز در باره سرانه پایین مصرف شیر در ایران گفت:« آمارها نشان دهنده این است که سرانه مصرف شیر در کشور بین 15 تا 20 درصد نسبت به دو سال گذشته که شیر یارانه دریافت می کرد کمتر شده است. در سال 90 سرانه مصرف شیر در ایران بین 95 تا 100 کیلوگرم بود اما اکنون این مقدار به حدود 75 تا 80 کیلوگرم رسیده است که کاهش 20 درصدی مصرف شیر را نشان می دهد.»
حذف یارانه شیر به کاهش مصرف دامن زد
وی با بیان اینکه یکی از علت های اصلی کاهش سرانه مصرف شیر در کشور، بحث حذف یارانه از شیر بود، تاکید کرد:«البته این به این مفهوم نیست که به همان وضعیت اختصاص یارانه به شیر در دولت های نهم و دهم برگردیم چرا که اختصاص یارانه در آن زمان ایرادات زیادی داشت و شاید به همین بهانه بود که دولت تصمیم به حذف یارانه از شیر گرفت.»
این متخصص تغذیه و متابولیسم انرژی و پروتئین ادامه داد:« راهکارهایی وجود دارد که دولت در غالب اختصاص یارانه به شیر بتواند به مردم کمک کند که آن را در غالب امنیت غذایی تعریف می کنیم. برای اینکه امنیت غذایی در جامعه ای برقرار شود باید دارای پنج مولفه باشد در غیر اینصورت نمی توانیم بگوییم امنیت غذایی برقرار شده است.»
وی در توضیح مولفه های برقراری امنیت غذایی در یک جامعه گفت:« در وهله اول اینکه دولت ها و دستگاه های حاکمیتی توان این را داشته باشند که غذای مورد نیاز کشور را به اندازه کافی تولید و یا تهیه کنند. دوم اینکه غذا به آسانی در دسترس همه باشد، مولفه سوم کیفیت داشتن مواد غذایی است و توان اقتصادی مردم برای خرید مواد غذایی نیز از دیگر مولفه های برقراری امنیت غذایی در یک کشور است و در نهایت ایمن بودن و سالم بودن مواد غذایی دیگر شاخصه امنیت غذایی است.»
شیریارانه ای در دولت گذشته فاقد مولفه های امنیت غذایی بود
دكتركمال زاده ادامه داد:« باید ببینیم در ارتباط با یارانه ای که در دولت های نهم و دهم به شیر اختصاص داده شد آیا این پنج مولفه رعایت شده بود یا خیر. باید گفت تنها دو مولفه اول و دوم که همان تولید شیر به اندازه کافی و در دسترس بودن آن به دلیل اختصاص یارانه به شیر تا اندازه ای فقط در شهرهای بزرگ رعایت شد اما فاقد بقیه فاکتورهای لازم بود. چرا که از نظر اقتصادی بسیاری از مردم توان خرید شیر را نداشتند به همین دلیل دولت ها در مواقع اینچنینی راهکارهایی ارائه می دهند تا سلامت قشر ضعیف جامعه تحت الشعاع قرار نگیرد.»
وی با بیان اینکه اکثر دولت های دنیا بهترین راهکار افزایش سرانه مصرف شیر در کشورشان را در غالب یارانه های هدفمند می بینند خاطرنشان کرد:« اختصاص یارانه به مواد غذایی ضروری، انواع مختلفی دارد و چنین نیست که یارانه نقدی حتما باید به مصرف کننده اختصاص پیدا کند. یکی از راهکارها این است که یارانه را تحت یک نظام تعریف شده ای به تولیدکننده می دهند اما متاسفانه با وجودی که سال گذشته از دولت دهم خواستیم این کار را انجام دهد اما دولت در این زمینه خوب عمل نکرد.»
پرداخت نادرست یارانه به خوراک دام
دکتر کمال زاده ادامه داد:« دولت دهم سال گذشته 100 میلیارد تومان به عنوان تسهیلات خوراک دام اختصاص داد که البته نحوه توزیع و اجرای آن و اینکه این یتسهیلات به دست چه کسی برسد مشکلات زیادی داشت و عملا نتوانست چندان اثربخش باشد.»
تعیین گروه های هدف بهترین راهکار برای پرداخت یارانه شیر
شیرمدرسه هدفمندترین یارانه دولت هاست
وی افزود:« دومین مسئله در زمینه افزایش سرانه مصرف شیر که بسیار مهم است تعیین گروه های هدف برای پرداخت یارانه شیر به آنهاست که بهترین راهکار برای پرداخت یارانه شیر همان شیرمدارس است. امروزه 100 کشور دنیا بر روی برنامه شیرمدارس کار می کنند به این دلیل که گروه هدف مشخص است و اصولا شیرمدارس یکی از هدفمندترین یارانه هاست که دولت ها بر روی آن سرمایه گذاری می کنند چرا که می دانند شیر به دست چه کسانی می رسد.»
کمال زاده در ادامه به ترتیب اولویت از گروه های هدف جامعه برای اختصاص یارانه شیر گفت:« دومین گروه هدف برای اختصاص یارانه شیر جهت افزایش سرانه مصرف شیر در کشور، سرمایه گذاری بر روی دانشجویان است بخصوص در مراکز شبانه روزی و خوابگاه های دانشجویی. سومین گروه کارگران هستند و لازم است تمامی کارگران کارخانجات بخصوص کارخانجاتی که کارگران آنها با مواد آلاینده سر و کار دارند تحت پوشش توزیع شیر قرارگیرند.»
این متخصص تغذیه ومتابولیسم انرژی وپروتئین افزود:« چهارمین گروه هدف برای اختصاص یارانه شیر، سالمندان هستند که باید راهکاری برای شناسایی این گروه تعریف شود تا شیر را با قیمت ارزان تر در اختیار آنها بگذارند. از دیگر گروه های هدف زنان باردار، کارمندان بیمارستان ها، عوامل شهرداری مثل کارگران نظافت چی، راننده های اتوبوسرانی، نیروهای انتظامی و راهنمایی و رانندگی که در معابر شهری فعالیت می کنند و نیز کارمندان سایر دستگاه های دولتی هستند.»
وی از ساکنین مناطق محروم نیز به عنوان یکی از گروه های مهم برای اختصاص یارانه شیر نام برد و تاکید کرد:« لازم است شیر یارانه ای در مناطق و استان های محروم مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، ایلام، بوشهر، کرمان نیز توزیع شود و نباید به این دلیل که خود آنها تولیدکننده شیر هستند از دریافت شیریارانه ای محروم باشند.»
کم کیفیت ترین شیر تبدیل به شیر یارانه ای میشد
دکتر کمال زاده ادامه داد:« نکته مهمتر در زمینه شیرهای یارانه ای کیفیت آن است. متاسفانه یکی از مشکلات شیرهای یارانه ای در سیستم قبلی این بود که حجم قابل توجهی از شیری که توزیع می شد بی کیفیت بود و متاسفانه برای تولید شیرهای یارانه ای با کارخانه های عدیده ای قرارداد می بستند که نظارت خوبی بر تولیدات آنها صورت نمی گرفت لذا کم کیفیت ترین شیر تبدیل به شیر یارانه ای میشد و در دسترس مردم قرار می گرفت که عملا باعث میشد عده ای از مصرف شیر دلزده شوند.»
عدم نظارت بر تقلبات در شیر
وی افزود:« از دیگر مشکلات شیرهای یارانه ای کیفیت بهداشتی آن بود و نظارتی بر رعایت بهداشت برای تولید و نیز بررسی تقلبات احتمالی از نظر وجود آب اضافه در آن انجام نمیشد کما اینکه آزمایشات انجام شده نشان داد که هم از نظر کیفیت و هم از نظر حجمی و هم از نظر کیفیت مواد مغذی چقدرمشکل دارد.»
در توزیع شیریارانه ای عدالت رعایت نمیشد
دکتر کمال زاده با تاکید بر اینکه نحوه توزیع شیرهای یارانه ای در گذشته نیز مشکل داشت و به دست افراد مستحق نمی رسید خاطرنشان کرد:« در نظام توزیع شیر یارانه ای عدالتی در کار نبود و در مغازه ها برخی با تعداد بالا شیرهای یارانه ای را دریافت می کردند و برخی از خرید آن جا می ماندند یا برخی از مغازه ها شیرهای یارانه ای را در اختیار برخی فروشندگان برای فروش به قیمت بالاتر قرار می دادند. بنابراین اینکه در حال حاضر برخی به دنبال این هستند که پرداخت یارانه به شیر را دوباره برقرار کنند، اگر می خواهند به همان سیستم قبلی باشد به هیچ عنوان مناسب نیست چرا که هیچ کنترلی بر آن نبوده است.»
تخلفات در تولید شیر
وی ادامه داد:« متاسفانه در بسیاری از موارد زمانی که برای نمونه گیری شیر کارخانجات مراجعه می کردیم شاهد این بودیم که برخی افراد سودجو، شیرهای یارانه ای که قیمت ارزان تری داشتند را با شیرخامی که وارد کارخانه میشد مخلوط می کردند و مجددا این شیر وارد سیستم کارخانه میشد لذا فساد در این زمینه زیاد بود بنابراین این سیستم جوابگو نیست و اگر واقعا عده ای که به دنبال بحث یارانه شیر هستند و بخواهند پرداخت یارانه به همان روال قبل برگردد به هیچ عنوان جوابگو نیست.»
سوء استفاده از شیرهای یارانه ای
این متخصص تغذیه گفت:« تعیین گروه های هدف برای مصرف شیر یارانه ای در جامعه تنها راهکاری است که در دنیا برای افزایش سرانه مصرف شیر جواب داده است. اما نوع شیر باید با کیفیت باشد چرا که اگر گروه هدف را تعیین کنیم و شیر بی کیفیت را در اختیار این گروه بگذاریم نیز جوابگوی افزایش سرانه مصرف شیر در کشور نخواهد بود و زمینه برای سوء استفاده فراهم می شود و اثر منفی بر روی مردم می گذارد. به عنوان مثال هدف از توزیع شیرمدرسه از ابتدا این بود که شیر با کیفیت که فقط شیر استریل که دارای ماندگاری طولانی است و ایمنی بالایی دارد و دارای مولفه های امنیت غذایی است را در اختیار دانش آموزان بگذاریم.»
بار میکروبی بالا در شیرهای کیسه ای و لیوانی
وی ادامه داد:« متاسفانه شیرهایی که به شکل بسته بندی های لیوانی و پاستوریزه یا در کیسه پلاستیکی به عنوان شیر یارانه ای در بازار توزیع میشد کیفیت خوبی نداشتند بخصوص شیرهای بسته بندی شده در کیسه های پلاستیکی که ایمنی نداشته و بعضا دیده میشد بار میکروبی بالایی دارند و به سرعت فاسد می شوند و مردم بیشتر این شیرها را می جوشاندند تا باکتری های فسادپذیر شیر از بین رود وتبدیل به ماست می کردند.»
دکتر کمال زاده افزود:« بنابراین تلاش ها برای افزایش سرانه مصرف شیر و اختصاص آن به گروه های هدف تنها در صورتی می تواند موفق باشد که شیر با کیفیت در اختیار عوامل هدفمند قرار داده شود در غیراینصورت به مانند گذشته دچار مشکل می شویم لذا شیر یارانه ای باید کیفیت و ایمنی بالایی داشته باشد تا به اهدافمان برسیم.»
کیفیت شیر نقش اصلی در افزایش سرانه مصرف شیر دارد
وی درباره اهداف توزیع شیریارانه ای برای افزایش سرانه مصرف شیر در کشور گفت:« اهداف این است که ابتدا با اختصاص شیر یارانه ای به گروه هدف از بروز بیماری ها جلوگیری شود تا سلامت جامعه بخصوص نسل آینده تامین شود و از بروز بیماری هایی نظیر پوکی استخوان و مشکلات عضلانی جلوگیری کنیم. هدف دوم فرهنگسازی است. اگر شیر با کیفیت در اختیار گروه هدف قرار ندهیم در صورتی که بخواهند از بازار شیری به غیر از شیرهای یارانه ای تهیه کنند تصور می کنند کیفیت شیرهای تولیدی سایر کارخانجات نیز مانند همان شیرهای یارانه ای است که ممکن است اثر منفی بر روی ذهن دانش آموز و یا گروه های هدف بگذارد.»
دکتر کمال زاده ادامه داد:« در بسیاری از کشورها یارانه به شیر پرداخت می شود اما این یارانه در اختیار دامداران است نه اینکه ابتدا به کارخانجات اختصاص دهند تا آنها این یارانه را به دامداری که شیرخام تولید می کند پرداخت کنند لذا این نظام پرداخت یارانه در کشور ما اصلا عملیاتی نیست چرا که دامدارهای ما ثبت شده نیستند و کارخانجات بسیار گسترده هستند و یک نظام هماهنگ نداریم این کار در صورتی عملیاتی می شود که یک دستگاه حاکمیتی مثل وزارت جهاد کشاورزی بر آن نظارت کند در غیراینصورت احتمال فساد در آن بسیار زیاد است و ممکن است به دست فرد مستحق نرسد.»
وی افزود:« پرداخت یارانه در غالب نوع مصرف کننده یا همان گروه هدف کنترل راحت تری دارد اگر تعریف شود که شیرباکیفیت چه مشخصاتی دارد و گروه هدف نیز مشخص شود آن وقت در توزیع عادلانه شیریارانه ای و افزایش سرانه مصرف شیر موفق خواهیم بود.»
50 درصد شیرهای پاستوریزه مدارس هدر می رود
دکتر کمال زاده با تاکید بر لزوم افزایش کیفیت شیرمدارس گفت:« در بررسی هایی که در ارتباط با کیفیت شیرمدرسه انجام دادیم مشخص شد ضریب مصرف شیرهای استریل در مدارس بالای 95 درصد است اما مصرف شیرهای لیوانی تنها 50 درصد بوده است یعنی 50 درصد شیر های پاستوریزه مدارس دور ریخته می شود. بنابراین توجه به این نکته در شیرمدارس ضروری است.»
توزیع شیرمدرسه توسط آموزش و پرورش ناظر نداشت
وی در پاسخ به اینکه در گذشته توزیع شیرمدارس از طریق کدام سازمان یا وزارتخانه ای بوده است، گفت:«از سال 79 تا سال های 84 و 85 مسئول توزیع شیر مدارس وزارت جهاد کشاورزی بود و مصرف کننده آموزش و پرورش بود که سیستم بسیار خوبی بود چرا که دستگاه ناظر از دستگاه مصرف کننده جدا بود لذا می توانست به راحتی از دستگاه توزیع کننده شیر انتقاد کند اما اکنون دستگاه ناظر و مصرف کننده شیرمدارس که همان آموزش و پرورش است یکی شده است لذا مشکلات بسیاری بوجود آمده است و وقتی که یک دستگاه هم مجری باشد و هم ناظر نتیجه همین می شود که اعتبارات درست هزینه نمی شود، کیفیت فدا می شود، و زمینه سوء استفاده ها بیشتر فراهم می شود.»
دولت دهم با شیرمدرسه چه کرد؟
دبیراسبق کمیته ملی شیرمدارس ادامه داد:« وقتی دستگاه ناظر و مصرف کننده شیرمدارس یکی باشد قطعا ایراداتی که وجود دارد هیچ گاه به آن شکلی که باید، مطرح و نقد نمی شود و مانع از هویدا شدن ایرادات می شوند. کمااینکه می بینیم از زمانی که شیرمدرسه به دست آموزش و پرورش افتاد به غیر از دو سال اول عملا رو به تعطیلی رفت. به عبارت دیگر دولت دهم برنامه شیرمدرسه را از بزرگترین برنامه ای که در دنیا بود ( ما بزرگترین برنامه شیرمدرسه در دنیا را داشتیم) متاسفانه سال گذشته تبدیل به کوچکترین برنامه کرد.»
اعتبارات شیرمدرسه در جای خود هزینه نشد
وی در پایان گفت:« دولت دهم از برنامه شیرمدارس دفاعی نکرد که اعتبار مناسبی به آن اختصاص دهند از طرف دیگر متاسفانه اعتباراتی که به شیرمدرسه اختصاص داده شده بود توسط وزیر آموزش و پرورش در جای خود به موقع هزینه نشد لذا توزیع شیرمدارس به این شیوه مناسب نیست.»
یک متخصص تغذیه و متابولیسم انرژی و پروتئین با بیان اینکه شیریارانه ای در دولت گذشته فاقد مولفه های امنیت غذایی بود و زمینه سوء استفاده برای عده ای را فراهم می کرد از بی کیفیتی شیرهای یارانه ای و عدم نظارت بر تقلبات در شیر در دولت گذشته انتقاد کرد و با اشاره به کیفیت پایین شیرهای پاستوریزه لیوانی توزیعی در مدارس، از عدم اختصاص اعتبار لازم برای شیر مدارس و هزینه کرد اعتبارات شیرمدرسه در جای دیگر خبر داد.
نظر شما