اصلاح لایحه«قوانین تنظیم جمعیت و خانواده» نباید به سلامت خانواده و خصوصا اقشار آسیب‌پذیر خدشه وارد کند.کارشناسان سلامت در استان‌های کشور که مجریان دلسوز ارایه خدمات سلامت و بهداشت باروری بوده و هستند از اتخاذ روش‌هایی که می‌تواند منجر به حذف جنبه‌های مثبت برنامه تنظیم خانواده خصوصا در خانوار‌های روستایی و غیربرخوردار شود نگرانند به‌همین منظور در این مقاله در نظر دارم نگاه سلامت‌نگری را که در برنامه تنظیم خانواده وجود داشته است را بیان کرده و از متولیان محترم سلامت و توسعه کشور درخواست کنم که با توجه به اهمیت افزایش جمعیتی با کیفیت مطلوب، در اجرای برنامه جدید تنظیم جمعیت و خانواده به سلامت خانوار‌های محروم روستایی توجه ویژه داشته باشند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شرق ؛ همانطور که می‌دانیم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تامین خدمات بهداشتی پایه را از وظایف دولت می‌داند و برنامه سلامت مادر و کودک که فاصله‌گذاری و تنظیم خانواده از اجزای آن است نیز در بسته خدمات بهداشتی پایه قرار دارد. تنظیم خانواده هدفش کاهش موالید نبوده است بلکه توانمند‌سازی خانواده‌ها برای تصمیم‌گیری آزادانه، آگاهانه و مسوولانه درباره تعداد فرزندان، سن فرزندآوری و فاصله‌گذاری بین بارداری‌ها و در نتیجه پیشگیری از بارداری‌های ناخواسته بوده است. فراموش نکنیم این برنامه با تاثیر بر موارد زیر موجب ارتقای شاخص‌های مرتبط با سلامت مادر، کودک و خانواده می‌شود:
1-کاهش مرگ مادر: یکی از فواید مستقیم برنامه تنظیم خانواده است. تاثیر تنظیم خانواده در کاهش مرگ مادر در ادبیات بین‌المللی 32درصد برآورد شده است، حال آنکه بر اساس یک مطالعه، استفاده از تنظیم خانواده در کشور سبب کاهش 61درصدی مرگ مادر شده است. تخمین زده می‌شود که عوارض شدید ناشی از زایمان‌های پرخطر 20-15 برابر موارد مرگ مادر است که معمولا مورد توجه قرار نمی‌گیرند.
2-کاهش بارداری پرخطر: یکی دیگر از اهداف برنامه تنظیم خانواده کاهش بارداری‌های پرخطر است. بارداری پرخطر، بارداری‌ای است که در آن سـرانجام نامطلوب حاملگی بیش از حد معمول بوده و طی آن مادر، جنین، یــــا نوزاد در معرض خطـــر مرگ‌ومیر بیش از حد معمول قرار گیرد. بسیاری از خطراتی که سلامت کودک و حتی سلامت بزرگسالان را تهدید می‌کند، می‌تواند از دوران جنینی شروع شود. مهم‌ترین عوامل این نوع خطرات عبارتند از: سوءتغذیه مادر، باردار شدن در سنین پایین‌تر از 18سال یا بالاتر از 35سال، فاصله کمتر از سه‌سال بین حاملگی‌ها، حاملگی پنج‌بار و بیشتر، افزایش فشار خون، اکلامپسی و پراکلامپسی، دیابت مادر، بیماری‌های قلبی- عروقی، اختلالات روانی، بیماری‌ها و نارسایی‌های کلیوی، اعتیاد و...
3-سقط جنین: یکی از مهم‌ترین اهداف تنظیم خانواده کاهش سقط‌های غیرقانونی و غیرشرعی حاصل از بارداری‌های ناخواسته و برنامه‌ریزی‌نشده است. تاثیر تنظیم خانواده در کاهش سقط در مستندات بین‌المللی 60درصد برآورد شده است. یکی از آخرین مطالعات تعداد سقط غیرقانونی را بالغ بر 250هزار مورد در‌سال محاسبه کرده است. بارداری‌های ناخواسته، برنامه‌ریزی نشده و روابط خارج از چارچوب خانواده عامل عمده این سقط‌هاست. شایان ذکر است که تنظیم خانواده تا میزان 71درصد قادر به کاهش آمار بارداری‌های ناخواسته است (در‌سال 1390 بیش از 20درصد موارد مرگ مادر در کشور به‌دنبال بارداری‌های ناخواسته رخ داده است). درصد حاملگی‌های ناخواسته، به‌رغم فراهم بودن و دسترسی به خدمات پیشگیری از بارداری حدود یک‌سوم بارداری‌ها است 500/000-400/000) پیامد سقط فراتر از مرگ جنین یا مرگ مادر یا ناتوانی‌های جسمی است. پیامدهای روانی، عاطفی و اجتماعی متعددی در زنانی که به هر علتی تصمیم به سقط گرفته یا به‌طور خودبه‌خود حاملگی آنها ختم به سقط شده مشاهده شده است.
از جمله این پیامدها می‌توان به بیماری‌های اضطرابی، اختلال عملکرد زناشویی، خودکشی، افزایش کشیدن سیگار، اعتیاد به الکل و داروها، کودک‌آزاری، طلاق و... اشاره کرد.احتمال آنکه فرزندان حاصل بارداری ناخواسته مورد اغفال و سوءرفتار از سوی والدین قرار بگیرند بیشتر است. احتمال مرگ نوزادان حاصل بارداری ناخواسته دوبرابر احتمال مرگ نوزادان حاصل بارداری خواسته است. همچنین مادران دارای بارداری‌های ناخواسته مراقبت‌های دوران بارداری را کمتر دریافت کرده و کودکان حاصل از این بارداری‌ها نیز از مراقبت‌های دوران کودکی کمتری برخوردار می‌شوند.
4-کاهش مرگ کودکان و کوتاه‌قدی: تنظیم خانواده به‌واسطه متناسب ساختن فاصله بین بارداری‌ها سبب کاهش قابل‌توجه احتمال مرگ نوزادان، کودکان و کوتاه‌قدی تغذیه‌ای شده و بر ارتقای سلامت کودکان اثر مثبت و درخور توجهی دارد. فاصله بین بارداری‌ها به بدن مادر فرصت می‌دهد که اندوخته‌های لازم را از نظر جسمی و روانی برای حاملگی بعدی کسب کند. نباید از نظر دور داشت که مشتریان اصلی سیستم بهداشتی به‌ترتیب روستاییان، اقشار کم‌درآمد و حاشیه‌نشین‌ها هستند. با محدود شدن خدمات تنظیم خانواده، قشر آسیب‌پذیر نسبت به قشر برخوردار (که به دلیل تمکن مالی قادر به استفاده از خدمات بخش خصوصی هستند) بیش از پیش در معرض خطر مرگ مادر و کودک قرار خواهند گرفت.
به‌سادگی می‌توان دریافت که با این عملکرد عدالت در سلامت تحت‌الشعاع این اقدام قرار گرفته که نتیجه آن در کوتاه‌مدت آسیب به سلامت مادر و کودک و در بلند‌مدت زوال نسل یا Dysgenics به دلیل افزایش جمعیت در خانواده‌های سطوح پایین اقتصادی و اجتماعی است. بدیهی است که زوال نسل علاوه بر پیامدهای منفی جسمی، هوشی و ... پیامدهای اجتماعی از جمله افزایش جمعیت بزهکار یا مجرم را نیز به‌دنبال خواهد داشت.
دکتر ربابه شیخ‌الاسلام .متخصص سلامت عمومی
نظر شما